معدن‌کاری فراسرزمینی و توسعه فناوری

به گزارش می‌متالز، ایران به دلیل کمبود برخی مواد اولیه معدنی مانند سنگ‌ آهن، به دنبال سرمایه‌گذاری در معادن کشور‌های همسایه و برخی کشور‌های دیگر است. این اقدام می‌تواند کمبود مواد اولیه برای صنایع فولاد و سایر صنایع معدنی را جبران کند. همچنین، معدن‌کاری فراسرزمینی راهی برای انتقال فناوری، استفاده از تجربیات اکتشافی و فرآوری ایران در کشور‌های هدف است که بیشتر از نظر فناوری معدنی از ایران عقب‌تر هستند.

مقاصد اصلی معدن‌کاری فراسرزمینی ایران

کشور‌های افغانستان، ارمنستان، جمهوری آذربایجان و قزاقستان از مهم‌ترین مقاصد ایران برای معدن‌کاری فراسرزمینی به شمار می‌روند. در این کشور‌ها ایران می‌تواند با بهره‌گیری از نیروی متخصص و فناوری‌های خود، سرمایه‌گذاری کند و منابع معدنی مورد نیاز را تأمین کند. به علاوه، توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل مانند خطوط راه‌آهن، نقش مهمی در تسهیل این فعالیت‌ها دارد.

مزایای معادن فراسرزمینی:

• تأمین مواد اولیه مورد نیاز صنایع داخلی و کاهش وابستگی به واردات مستقیم
• انتقال فناوری و دانش فنی به کشور‌های هدف و ارتقای سطح همکاری‌های علمی و صنعتی
• ایجاد فرصت‌های شغلی و افزایش درآمد‌های ارزی از طریق صادرات محصولات فرآوری شده
• استفاده بهینه از نیروی متخصص داخلی و جلوگیری از مهاجرت آنها با فراهم کردن فرصت‌های کاری در سطح بین‌المللی

چالش‌های معادن فراسرزمینی:

• نیاز به حمایت و سیاستگذاری حاکمیتی قوی برای تضمین موفقیت طرح‌ها
• بررسی دقیق زیرساخت‌ها و هزینه‌های استخراج و فرآوری در کشور‌های مقصد
• رقابت با شرکت‌های بین‌المللی دیگر که در معادن کشور‌های هدف فعالیت می‌کنند
• مسائل حقوقی، سیاسی و امنیتی مرتبط با فعالیت‌های معدنی در کشور‌های دیگر

به گفته رئیس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران، محدودیت‌های داخلی و ضعف سیاست‌گذاری دولتی سبب شده بخش خصوصی تنها فعالانی باشند که به طور پراکنده در کشور‌های مختلف سرمایه‌گذاری می‌کنند. در حالی که رقبا مانند عربستان‌ام‌های بلند برداشته‌اند، ایران در عرصه معدن فرامرزی عقب مانده است.

شکوری می‌گوید: دولت ایران هیچ برنامه مدونی برای سرمایه‌گذاری و توسعه معادن فراسرزمینی ندارد حتی معادنی که دولت در دهه‌های گذشته به صورت مستقیم خریداری کرده بود، مثل معدن بزرگ بوکسیت در گینه، به مرور غیرفعال شده‌اند و این نشانه‌ای از ناکامی دولت در مدیریت و بهره‌برداری مؤثر از معادن فراسرزمینی است.

ایران می‌تواند از معادن فراسرزمینی چه کشور‌هایی استفاده کند؟

معادن افغانستان، که ظرفیت‌های بکر و متنوعی دارد و شامل مواد معدنی مانند سرب، روی، زغال‌ سنگ و تالک است.

معادن کشور‌های حوزه CIS مانند قزاقستان، قرقیزستان و آذربایجان، که برای سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری در دستور کار قرار دارند.

معادن گینه جزو معادن فراسرزمینی هستند که ایران در آنها سرمایه‌گذاری کرده است. ایران حدود ۳۰ سال پیش امتیاز بهره‌برداری از معادن بوکسیت دابولا و توگه در گینه کوناکری را به دست آورد و در طرحی مشترک با گینه برای استخراج بوکسیت (ماده اولیه تولید آلومینیوم) فعالیت می‌کند. ذخیره این معادن حدود ۶۰۰ میلیون تن بوکسیت است و ایران ۵۱ درصد سهم در این طرح دارد. با این حال، این طرح به دلیل مشکلاتی مانند نبود سرمایه کافی و زیرساخت‌های حمل‌ونقل تاکنون به طور کامل توسعه نیافته است.

بنابراین، معادن گینه جزو معادن فراسرزمینی مهم برای ایران به شمار می‌روند، اما وضعیت بهره‌برداری از آنها هنوز با چالش‌هایی مواجه است. با این وجود ایران برای استفاده بهینه از معدنکاری فراسرزمینی در منطقه ویژه اقتصادی پارسیان واحد‌های فراوری قدرتمندی را در دست احداث دارد تا از مواد اولیه معدنی وارداتی به نحو شایسته استفاده کند در این بین واحد فراوری آلومینا در این منطقه برای استفاده از بوکسیت وارداتی گینه در حال احداث است.

رئیس سازمان زمین‌شناسی گفته یکی از برنامه‌های مهم پیش‌روی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی کشور شناسایی معادن فراسرزمینی و تمرکز بر کشور‌های همسایه و کشور‌های آفریقایی برای تامین بوکسیت خواهد بود.

به گفته اسماعیلی در ذخایر سرب و روی نیز چنین وضعیتی وجود دارد، ذخیره موجود در معدن بزرگی مثل انگوران به دلیل افزایش واحد‌های صنعتی تولید شمش سرب و روی در زنجان به سرعت رو به کاهش جدی است، به طوری که در حال حاضر خاک معدنی روی را از ترکیه وارد می‌کنیم.

آینده همکاری‌های معدنی ایران و گینه چگونه است؟

آینده همکاری‌های معدنی ایران و گینه با وجود چالش‌ها، رو به توسعه و گسترش است. ایران با داشتن سهم در طرح معادن بوکسیت گینه، به دنبال تکمیل زنجیره تأمین آلومینیوم خود است و سازمان ایمیدرو آمادگی کامل برای پیشبرد این طرح را دارد.

با این حال، چالش‌هایی مانند تحریم‌های بین‌المللی، مشکلات زیرساختی در گینه، بی‌ثباتی قوانین معدنکاری و رقابت با شرکت‌های بزرگ بین‌المللی وجود دارد که روند توسعه را کند کرده است.

اولویت اصلی دو طرف توسعه زیرساخت‌های ارتباطی، حمل‌ونقل و تسهیل روابط گمرکی و صدور ویزا است تا همکاری‌ها تسهیل شود.

نتیجه گیری:

معدن‌کاری فراسرزمینی فرصتی راهبردی برای ایران به منظور تأمین مواد اولیه، انتقال فناوری و توسعه اقتصادی است. با توجه به تجربیات و ظرفیت‌های معدنی ایران، این حوزه می‌تواند به یکی از محور‌های مهم توسعه بخش معدن و صنایع معدنی کشور تبدیل شود، البته نیازمند عزم و حمایت همه‌جانبه دولت و بخش خصوصی است.

نویسنده: آمنه فلاحتکار

منبع: خبرگزاری صدا و سیما