دستیابی به دانش فنی استخراج فلزات گرانبها از پسماندهای الکترونیک/ انتظار حمایت ارگان‌های دولتی

به گزارش می متالز، محمدرضا توکلی محمدی ضمن تأکید بر اهمیت دستیابی به دانش فنی استحصال فلزات گرانبها از پسماندهای الکترونیکی، که به عنوان "معادن شهری" شناخته می‌شوند، توضیح داد: تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی متنوع هستند و از یخچال، ماشین لباس‌شویی و ماشین ظرف‌شویی گرفته تا چاپگرها و قطعات الکترونیکی کوچک‌تر مثل قطعات موبایل و … را شامل می‌شوند که میزان مصرف آن‌ها از سوی مردمان کشورهای مختلف متفاوت است.

وی ادامه داد: به عنوان مثال در کشورهای اروپایی مردم موبایل‌هایشان را زودتر از کشورهای جهان سوم عوض می‌کنند. این در حالی است که در کشورهای آفریقایی با توجه به سطح پایین وضعیت معیشت و رفاه، مردم به میزان کمتری از این تجهیزات استفاده می‌کنند؛ بنابراین یک آمار جهانی در این حوزه وجود دارد.

مجری راه‌اندازی مرکز تولید فلزات گران‌بها از منابع ثانویه جهاد دانشگاهی، خاطرنشان کرد: میزان سالانه تولید پسماند الکترونیکی در آسیا به ازای هر نفر ۳.۷ کیلوگرم و سرانه تولید پسماند الکترونیک در ایران ۷.۴ کیلوگرم است؛ یعنی ما دو برابر سرانه آسیا از این تجهیزات استفاده می‌کنیم.

توکلی سپس به سرانه ۱۵.۶ کیلوگرمی تولید این تجهیزات به ازای هر نفر در قاره اروپا اشاره کرد و افزود: بنابراین هر چه کشور پیشرفته‌تر و فناورتر باشد، میزان مستعمل شدن تجهیزات الکترونیکی در آن بیشتر است، چرا که فناوری‌های جدید و مصرف‌گرا شدن مردم باعث می‌شود حجم تولید این پسماندها بالا رود.

دفع غیرایمن پسماند الکترونیک، عامل آلودگی زیست‌محیطی

وی ضمن اشاره به سه مشخصه این پسماندها، گفت: پسماندهای الکترونیکی سریع‌ترین پسماندی هستند که تولید می‌شوند. حجم کاربری مواد الکترونیکی بالا رفته و باعث شده متناسب با این موضوع، مقدار زیادی ضایعات مستعمل ایجاد شود و این ضایعات زباله‌هایی هستند که شما نمی‌دانید با آن‌ها چه کار کنید.

مدیرگروه کانه آرایی و هیدرو متالوژی پژوهشکده فرآوری مواد معدنی جهاد دانشگاهی، تصریح کرد: در تهران روزانه ۵ تن از این پسماندها تولید می‌شود. این پسماندها به مراکز بازیافتی منتقل می‌شوند و تنها کاری که روی آن‌ها انجام می‌شود، جدا کردن پلاستیک، آهن و قطعات الکترونیکی است، در حالی که دانشی در مورد اینکه این قطعات به چه کاری می‌آیند، وجود ندارد.

توکلی اضافه کرد: مادربوردها عمدتاً از سوی خریداران چینی خریداری می‌شوند و ایرانی‌ها هم از این بابت خوشحال هستند؛ چرا که علاوه بر کسب درآمد گمان می‌کنند از این بابت راحت شده‌اند.

وی ضمن اشاره به دیگر مشخصه پسماندهای الکترونیک، اظهار کرد: آمار مربوط به سال ۲۰۱۵ نشان می‌دهد ۸۰ تا ۸۵ درصد این پسماندها به شکل غیرایمن دفع می‌شوند. دفع غیر ایمن این تجهیزات باعث می‌شود شرایط برای آلایندگی فلزات سنگین آن‌ها مثل سرب و … فراهم شود.

جنبه اقتصادی استخراج فلزات از پسماندهای الکترونیکی

مدیرگروه کانه آرایی و هیدرومتالوژی پژوهشکده فرآوری مواد معدنی جهاد دانشگاهی، جنبه مهم‌تر استخراج فلزات از پسماندهای الکترونیکی را اقتصادی بودن این فرآیند دانست و تشریح کرد: عیار بهترین معادن طلای کشور نظیر معدن طلای آقدره یا معدن طلای موته اصفهان در حد چند ppm است، در حالی که در مادربوردها (بسته به شرکت سازنده آن‌ها) بیش از ۱۰۰ ppm طلا وجود دارد. بنابراین پسماندهای الکترونیکی چندین برابر معادن طلای کشور، دارای طلا هستند.

توکلی در همین زمینه اضافه کرد: عیار بهترین معادن مس کشور نظیر معدن مس سرچشمه یا معدن مس سونگون در حد صدم درصد است و واحدهای کوچک خصوصی مس نیز روی کانسنگ‌هایی با عیار چند درصد مس کار می‌کنند؛ در صورتی که مادربوردها حاوی بیش از ۲۰ درصد مس هستند.

وی گفت: مادربوردها حدوداً ۴ درصد قلع نیز دارند که ارزش آن ۳ تا ۴ برابر مس است. فلز ارزشمند دیگر محتوی این پسماندها، سرب است که بازیابی آن علاوه بر منفعت اقتصادی، ارزش زیست محیطی نیز دارد.

مجری راه‌اندازی مرکز تولید فلزات گران‌بها از منابع ثانویه جهاد دانشگاهی در ادامه افزود: عیار فلزات ارزشمند محتوی قطعات دیگر کامپیوتر نظیر رم و کارت گرافیک به مراتب بهتر است.

آلاینده بودن شیوه قالب بازیابی پسماند الکترونیکی

توکلی سپس به تشریح شیوه قالب استخراج فلزات از پسماندهای الکتریکی در دنیا پرداخت و توضیح داد: رویکردی که در دنیا وجود دارد، این است که این پسماندها بازیابی شود. مبنای تکنولوژیکی استفاده مجدد از این پسماندها، عمدتاً ذوب است؛ یعنی بایستی این قطعات سوخته شود. مادربورد از لایه‌های متمایز پلاستیک، فلز و … تشکیل شده و سوختن آن منجر به آزاد شدن حجم قابل توجهی آلاینده‌های بسیار سمی و مضر در هوا می‌شود.

ضرورت حمایت دولت از استخراج فلزات گرانبها

وی با اشاره به اینکه فرآیند استخراج فلزات از پسماندهای الکترونیک که از سوی این مرکز پیشنهاد شده، یک فرآیند دوستدار محیط زیست است، گفت: ما در تکنولوژی پیشنهادی خود، فرآیند پیرومتالورژی را حذف کردیم و فلزات را صرفاً با فرآیندهای فیزیکی و هیدرومتالورژی بازیابی کرده‌ایم.

مجری راه‌اندازی مرکز تولید فلزات گران‌بها از منابع ثانویه با بیان اینکه بیشتر به دنبال آن هستیم که از طریق بخش دولتی حمایت شویم، گفت: تمامی ادارات، بانک‌ها، مدارس و … برای تأمین پسماندهای الکتریکی می‌توانند به ما کمک کنند. اکثر این مراکز تجهیزات مستعمل خود را انبار می‌کنند و تصمیم‌گیری در مورد آن‌ها را به آینده می‌سپارند.

توکلی ادامه داد: تاکنون از وزارتخانه‌های مختلف خواسته‌ایم در قالب تفاهم‌نامه، پسماندهای الکترونیک خود را در اختیار ما بگذارند که البته هنوز جوابی نگرفته‌ایم؛ اما انتظار داریم این ارگان‌ها با توجه به حجم بالای پسماندهای الکترونیکی که در اختیار دارند، با ما همکاری کنند.

وی در پایان تأکید کرد: مرکز ما راه‌اندازی و تجهیز را انجام داده و حداقل برای ۱۰ نفر شغل ایجاد کرده است؛ هر چند، هدف اصلی از ایجاد این واحد صرفاً استحصال فلزات گرانبها از قطعات الکترونیکی نیست. این واحد به دانش فنی استحصال فلزات از منابع ثانویه مختلف نظیر کاتالیست‌های مستعمل پالایشگاه‌های نفت و پتروشیمی، کاتالیست‌های خودرو، پسماندهای نیروگاه‌های برق و … دست یافته و با قابلیت اجرای آن‌ها در مقیاس پایلوت، آماده ارائه و فروش دانش فنی به علاقه‌مندان است.