متهم ردیف اول ناکارآمدی بازار مس کیست؟

می متالز - برای تحلیلگران همچنان این پرسش مدنظر است که دلیل اصلی چالش‌های پیش‌رو بر سر تولید محصول‌های بالادست و پایین‌دست مس در یک‌سال گذشته چه بوده است؟ دورهمی این روزهای فعالان این بازار در پی پاسخ به سوال‌هایی از این دست است.

به گزارش می متالز، در حاشیه دومین همایش و نمایشگاه چشم‌انداز صنایع غیرآهنی ایران و فناوری‌های وابسته میزگردی با عنوان «فرصت‌ها و چالش‌های صنعت مس» برگزار شد که در آن به بررسی روند تولید محصولات بالادست و پایین‌دست مس در یک‌سال گذشته و مشکلات و چالش‌های موجود در این صنعت پرداخته شد.

در این میزگرد تمامی کارشناسان از دستورالعمل‌های خلق‌الساعه دولتی و دخالت‌ آن در مکانیزم عرضه و تقاضای بازار شکایت داشتند و معتقد بودند در صورت عدم دخالت‌های دولتی این صنعت می‌تواند مسیر خود را پیدا کرده و روندی رو به رشد را تجربه کند.

در این پنل فرشید سلطان‌زاده، مدیرعامل شرکت مشاوره اقتصادی آرمان آتورپات به‌عنوان مجری میزگرد و همچنین علی هوشمند رئیس انجمن صنفی تولیدکنندگان مقاطع برنجی، بهرام شکوری رئیس انجمن مس ایران، ایوب باباسالاری مدیر فروش و بازاریابی شرکت ملی مس ایران، حسین حق‌بیان دبیر انجمن صنفی تولیدکنندگان سیم و کابل ایران و جواد فلاح مدیر مطالعات اقتصادی و سنجش ریسک بورس کالای ایران حضور داشتند.

چالش‌های تجارت مس با جهش ارزی

در ابتدای این نشست، فرشید سلطان‌زاده، مدیرعامل شرکت مشاوره اقتصادی آرمان آتورپات با تاکید بر اینکه بخش بالادست صنعت مس با مشکلات عدیده‌ای مواجه است، عنوان کرد: این مشکلات عموما ناشی از عملکرد و رویکرد دولت است که شاید در برخی موارد گریزی نیز از آن نباشد و به ساختار سیاسی و اقتصادی کشور بازمی‌گردد.

با این حال می‌توان اذعان کرد حاشیه سود در صنعت مس به قدری بالا است که این صنعت به نحو احسن فعالیت خود را ادامه می‌دهد.وی با بیان اینکه بنا به شرایط اقتصادی کشور، تولید اغلب محصولات پایین‌دست سودآور و اقتصادی نیست، گفت: ادامه فعالیت در صنایع پایین‌دست همچون ذوب و پالایش و اقتصادی شدن این فعالیت‌ها به شرایطی مشابه شرایط دنیا همچون تامین مالی کم‌هزینه، جابه‌جایی ارزان پول و تامین اعتباری و مواردی از این دست وابسته است که در کشور ما وجود ندارد.

سلطان‌زاده تصریح کرد: پس از افزایش شدید نرخ ارز در ابتدای سال گذشته به‌دنبال دخالت‌های دستوری دولت، اختلاف قیمت مس در بورس با بازار آزاد به شدت افزایش یافت که مازاد تقاضا، صادرات محصول‌های و قاچاق مس و بحران در تامین مواد اولیه صنعت، از پیامدهای آن بودند.

در ادامه با تغییر مبنای ارز در فرمول قیمت‌گذاری و اصلاحات انجام شده در روند عرضه و همین‌طور، نزدیک‌تر شدن قیمت ارز نیمایی به بازار آزاد، بازار دوباره به شرایط ثبات و حتی افت تقاضا برگشت که دلیل آن تشکیل ذخایر قابل توجه مس در انبارهای خریداران بود. در حال حاضر به نظر می‌رسد این ذخایر به اتمام رسیده و روند عرضه و تقاضا در بورس به شرایط ثبات سابق خود برگشته است.

مواد اولیه، خونی در شریان تولید

در ادامه این نشست، علی هوشمند، رئیس انجمن صنفی تولیدکنندگان مقاطع برنجی با تاکید بر اینکه صنعت مس با چالش‌ها و مشکلات عدیده‌ای در خصوص مواد اولیه مواجه است، اظهار کرد: آنچه که به صنایع پایین‌دستی کمک می‌کند دریافت مواد اولیه از صنایع ملی مس ایران است. چیزی که برای وی مشکلات شدیدی طی یک سال گذشته ایجاد کرده است.

به علت وجود رانتی که تا سیزدهم شهریور ماه ادامه داشت، قیمت‌ها نصف قیمت بازار بوده و تولیدکنندگانی که به این مواد اولیه دسترسی داشتند، مواد اولیه را دریافت و تبدیل به میلگرد می‌کردند. حتی بسیاری از فعالان این حوزه میلگرد را جای مواد اولیه می‌گرفتند و ذوب می‌کردند. وی با تاکید بر رانت صد درصدی این موضوع برای بسیاری از افراد گفت: این مساله تقریبا ۶ ماه به طول انجامید و بسیاری از کسانی که در صنعت معدن سرمایه‌گذاری کردند، نتوانستد با صنایع ملی مس ایران رقابت کنند و دچار مشکلات عدیده‌ای شدند.

علاوه بر این در صنایع پایین دستی وجود مشکلاتی همچون کمبود مواد اولیه، گرانی و وجود بی‌عدالتی‌ها موجب شده بود تا افرادی که از رانت استفاده می‌کنند، فعالیت خیلی بهتری داشته باشند. هوشمند ادامه داد: «مواد اولیه» برای یک واحد تولید‌کننده در حقیقت مثل خون در شریان‌های تولید است که اگر نباشد نمی‌تواند هرگز به جایگاه استانداردی دست پیدا کند.

وی در ادامه با ارائه آماری درخصوص مصرف‌کنندگان صنایع تبدیلی عنوان کرد: در کل ایران ۷۰۰ واحد سری تراش وجود دارد که ۵۰۰ واحد در تهران بوده و مابقی در استان‌های خراسان، اصفهان، آذربایجان شرقی و فارس قرار دارند. این واحدها میلگرد برنج را خریداری و به قطعات تبدیل می‌کنند که این قطعات در حوزه شیرآلات، اتصالات، خودرو، مخابرات و الکترونیک مصرف می‌شود.

هوشمند تاکید کرد: میزان اشتغالی که این صنعت می‌تواند ایجاد کند بسیار بالا است. شیرآلات بهداشتی در ایران چه از لحاظ قیمت و چه از لحاظ کیفیت به خوبی توانسته در مقابل تولیدات چینی‌ها بایستد. مهم‌تر از همه توانسته واردات را کاهش و صادرات را به کشورهای آفریقایی و عرب افزایش دهد. بنابراین در صورتی که مواد اولیه خوبی در اختیار این واحدها قرار بگیرد میزان اشتغال‌زایی و درآمدزایی بیشتری نیز صورت خواهد گرفت.

دستورالعمل‌های نابه‌جا، گریبانگیر صنعت مس

ایوب باباسالاری، مدیر فروش و بازاریابی شرکت ملی مس ایران نیز در ادامه این میزگرد وضعیت عرضه محصولات در بازار و مشکلات موجود را مورد بررسی قرار داد و گفت: فروش شرکت ملی صنایع مس در ۶ماه ابتدایی سال جاری از کل فروش سال گذشته بیشتر بوده و موفق به فروش ۱۰۲ هزار و ۹۳۳ میلیارد ریال در این بازه زمانی شده است. همچنین صادرات امسال ما ۹ درصد افزایش داشته و نرخ فروش شرکت مس در سال ۹۸ به واقعیت بیشتر نزدیک شده است.

در واقع هرچه رقم فروش به سمت نرخ ارز آزاد نزدیک‌تر شود، ما محصول را به قیمت‌تر فروخته و بنابراین سود مناسب‌تری کسب می‌کنیم. وی افزود: به نظر می‌رسد اولین کسی که باید شاکی شرایط موجود باشد، شرکت ملی مس است که می‌توانست سود بیشتری از آن سهامداران خود کند اما از حق طبیعی خود محروم شد. نقدینگی فوق‌العاده زیادی وجود دارد اما در یک دوره زمانی گاه سه تا ۵ ساله، به سبب سیاست‌های نادرست شاهد فشرده شدن فنر نرخ ارز و عدم رشد متناسب آن با نرخ تورم هستیم.

در ادامه اما با هر گونه رخداد سیاسی و اقتصادی این فنر به یکباره آزاد شده که تبعات آن گریبان صنایع را می‌گیرد، چراکه در این مواقع عموما شاهد دستپاچگی دولت و ابلاغ دستورالعمل‌هایی عموما نابجا و بی‌موقعی هستیم که در نهایت سبب ضرر تولیدکنندگان واقعی می‌شود.

شکل‌گیری رانت‌ نتیجه دخالت‌های دولتی

بهرام شکوری، رئیس انجمن مس ایران نیز با بیان اینکه مس و روی جزو فلزاتی هستند که در کوتاه‌مدت و بلندمدت جاذبه زیادی برای سرمایه‌گذاری دارند، عنوان کرد: قیمت‌های جهانی نشان می‌دهد تا سال ۲۰۳۰ نرخ‌ها روند صعودی خواهند داشت ولی نه با شیب تند و حداقل به ۷هزار دلار هم خواهد رسید.

وی افزود: اگر دولت دست از سر معدن و صنایع معدنی بردارد، شاهد تعادل در بازار با ابزار عرضه و تقاضا خواهیم بود. در صورتی که دولت به تشکل‌های صنفی و فعالان اقتصادی اعتماد کند، قیمت‌های عادلانه‌ای در بازار به‌وجود خواهد آمد. شکوری تصریح کرد: بورس کالا یکی از ابزارهایی است که می‌تواند به عرضه و تقاضا کمک کند تا قیمت‌های عادلانه‌ای تعیین شود.

هر چند در برخی صنایع مانند روی، بورس کالا به تنهایی چاره‌ساز نیست اما در حوزه مس می‌توان بورس را فعال کرد. وی خاطرنشان کرد: ما هرچه بتوانیم صنایع بالادست و پایین‌دست را تقویت کنیم به نفع کشور است ولی باید به فعالان اقتصادی اجازه دهیم که بتوانند در هر بخش آزادانه محصول خود را بفروشند.

شکوری با تاکید بر این موضوع که ثبات در سیاست‌گذاری‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است، گفت: صاحبان سرمایه به‌ویژه سرمایه‌گذاری خارجی تحولات حوزه مالیات را مورد رصد قرار می‌دهند. دولت نمی‌تواند تمام سرمایه‌گذاران خارجی را برای سرمایه‌گذاری جذب کند اما هر روز یک تصمیم جدید بگیرد. گزارش‌ها نشان می‌دهد هر جا که دولت دخالت داشته یک رانت ایجاد شده است و نهایتا منجربه مختل شدن کارکرد اصلی عرضه و تقاضا و افزودن پول به جیب دلال‌ها شده است. هر جا که دولت دخالت نداشته، مکانیزم بازار به درستی حرکت کرده و با تعیین قیمت عادلانه رانت کاهش یافته است.

حال و روز بیمار صنعت سیم و کابل

حسین حق‌بیان، دبیر انجمن صنفی تولیدکنندگان سیم و کابل ایران دیگر شرکت‌کننده این میزگرد، صنعت سیم و کابل را پرمصرف‌ترین مشتری مفتول مس دانست و گفت: با وجود آنکه در ۶ ماه اخیر حداکثر خرید مفتول ما از بورس کالا ۸۰ تن بوده اما تا به امروز کسی دلیل این کاهش تقاضا را جویا نشده است. وی ادامه داد: میزان تولید سیم و کابل در حال کاهش است. پروژه‌های دولتی یکی پس از دیگری در حال تعطیلی است و بازار کشش ندارد.

در توضیح یکی از دلایل آن می‌توان به ارگان‌های دولتی اشاره کرد که هیچ‌گونه پیش‌پرداختی را به ازای سفارشی که می‌دهند تسویه نمی‌کنند. حق‌بیان تصریح کرد: دلیل دیگر این است که در معامله با کشورهایی مانند عراق و افغانستان، محصول را به دلار می‌فروشیم و ریال دریافت می‌کنیم، در حالی که بانک مرکزی تکیه بر ارزآوری دارد. با نبود دلار صادرکنندگان چندین سال است ۹درصد ارزش افزوده خود را نگرفته‌اند.

کارخانه‌های ما فعالیت زیادی ندارند و تعدیل نیرو دارند و کسی نمی‌پرسد مشکل از کجاست.وی خاطرنشان کرد: پیش از این می‌توانستیم مبالغ مفتول مسی را در بازه ۴ ماهه پرداخت کنیم که در حال‌حاضر، نبود این شرایط باعث کمبود نقدینگی در تولید سیم و کابل شده است. با وجود این مشکلات ارزی چگونه می‌توانیم در عرصه صادرات حضور داشته باشیم؟ ما روز به روز در حال افت هستیم.

عامل خروج معاملات از بورس کالا

جواد فلاح، مدیر مطالعات اقتصادی و سنجش ریسک بورس کالای ایران در انتهای این میزگرد عنوان کرد: تا زمانی که ارز ۴۲۰۰ تومان بود، در بورس کالا مازاد تقاضا و عرضه نداشتیم. با افزایش قیمت ارز، تقاضای مازاد نیز افزایش یافت که کاملا مشخص است این نوع تقاضا، تقاضای رانت است و با به‌وجود آمدن این شرایط سهمیه‌بندی‌ مواد اولیه در بورس کالا آغاز شد.

در حال‌حاضر، نرخ دستوری قیمت‌ کاتد و مفتول مس باعث ایجاد تقاضای کاذب در بورس کالا شده است. پریمیوم مفتول در بورس کالا برابر با ۲۰۰ دلار بر تن در نظر گرفته شده و این امر باعث خروج معاملات مفتول از بورس کالا شده است. به‌طور کلی عدم شفافیت در کشور و روابط بلندمدت بین عرضه و تقاضا در بازار آزاد، باعث خروج معاملات از بورس کالا شده است.

در همین رابطه نیز بخوانید: