حوزه‌های زغال‌خیز ایران

می متالز - کشور ایران، حجم مناسبی از معادن زغال‌سنگ را با توجه به تقاضای داخلی آن در اختیار دارد. با وجود نوسانات اخیر قیمت زغال‌سنگ در بازار جهانی، به‌نظر می‌رسد نیم‌نگاهی به گذشته این سوخت قدیمی در کشورمان خالی از لطف نباشد.

به گزارش می متالز، فعالیت جدی صنعت زغال‌سنگ ایران همزمان با تأسیس ذوب ‌آهن اصفهان در سال 1344 و برای تأمین نیاز این مجموعه آغاز شد. قدمت زغال‌سنگ ایران به دوره دوم زمین‌شناسی بازمی‌گردد. استان‌های مختلف ایران به‌دلیل شرایط متنوع زمین‌شناسی، دارای کانسارهای متنوع زغالی هستند. که مهم‌ترین آن‌ها: خراسان‌جنوبی، کرمان و مازندران است. معادن این ماده خام به میزان کمتر در استان‌هایی چون گلستان، گیلان، سمنان، خراسان ‌شمالی و رضوی، آذربایجان ‌غربی و شرقی، اصفهان، یزد و حتی در استان لرستان نیز دیده شده است. حوزه‌های زغالی ایران بیشتر در 2 واحد زمین‌شناختی البرز و ایران مرکزی قرار دارنداما وسعت نواحی زغال‌خیز ایران حدود ۱۰۰ هزار کیلومتر مربع ارزیابی شده است.

همان‌طور که گفته شد، بیشترین میزان ذخیره زغال‌سنگ ایران در استان خراسان جنوبی واقع است. تعداد 28 حلقه معدن در منطقه طبس وجود دارد که بیشتر از نوع حرارتی و در سایر حوزه‌ها بیشتر از نوع کک‌شو محسوب می شود. این منطقه به تنهایی 55 درصد ذخایر زغال‌سنگ کل کشور را به‌خود اختصاص داده است. ذخایر زمین‌شناسی این منطقه 2.5 میلیارد تن برآورد شده است که 1.1 میلیارد تن آن به‌صورت کک‌شو و در منطقه پروده و 1.4 میلیارد تن ذخایر زغال‌سنگ حرارتی در منطقه مزینو قرار دارد. شرکت زغال‌سنگ طبس که در این منطقه قرار دارد، یکی از بزرگترین شرکت‌های استخراج زغال‌سنگ به‌شمار می‌رود. نمودار 1 استخراج زغال‌سنگ این شرکت را نشان می‌دهد. همان‌طور که دیده می‌شود، استخراج زغال‌سنگ توسط این شرکت در سال 1395 با رسیدن به مرز یک میلیون و 340 هزار تن، به بیشترین مقدار خود در 4 سال گذشته رسید.

از جمله معادن حوزه البرز می‌توان به معدن زیرآب در استان مازندران و معدن تخت مینودشت در استان گلستان اشاره کرد که مرغوب‌ترین زغال‌سنگ منطقه البرز از معادن زیرآب به دست مى آید و به کارخانجات ذوب آهن اصفهان برای تولید فولاد حمل مى‌شود و مابقی آن در کارخانجات نساجى مازندران (قائم‌شهر و به‌شهر) یا در واحدهاى صنعتى اطراف تهران و کرج استفاده می‌شود. حتی در استان تهران نیز در منطقه شمشک و قاچره می‌توان رد پایی از قدیمی‌ترین ذخایر زغال‌سنگ ایران را دید. کمی پایین‌تر از طبس، محدوده شهرستان‌های شمالی استان کرمان مثل ده‌رود، داربید خون و ظغراجه نیز دارای معادن زغال‌سنگ هستند.

زغال‌سنگ یک ماده اشتعال‌زا است و عملیات استخراج آن بسیار سخت و دشوار است. ضخامت لایه‌های زغال‌سنگ معادن ایران بین ۳۰ تا ۱۵۰ سانتی‌متر است و جزو لایه‌های نازک به شمار می‌آیند. همچنین عمق معادن زغال‌سنگ نیز بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ متر بوده و در زمین‌های سست قرار گرفته است. این دلایل سبب شده تا مشکلاتی برای عملیات استخراج از معادن به‌وجود بیاید. سختی تولید و کاهش قیمت زغال‌سنگ سبب شده تا در گذر زمان، تعدادی از معادن تعطیل شده و از آن‌ها بهره‌برداری صورت نگیرد. اغلب معادن متروکه، در استان مازندران قرار دارند، هرچند که در استان‌های قزوین، اصفهان و سمنان نیز معدن زغال‌سنگ رها شده وجود دارد.

منبع: اخبار فلزات

زغال‌سنگ ذوب‌‌آهن اصفهان معادن