معروفترین شبکه‌های تأمین مالی برای شرکت‌های نوپا

به گزارش می متالز، از این ‌رو، بسیاری از وام‌ گیرندگان با استفاده از راه‌ حل‌ های جایگزین تأمین مالی مانند «نظیر به نظیر(peer to peer)» و «تأمین سرمایه جمعی (crowdfunding)» موفق به تامین سرمایه برای پروژه‌های خود می‌شوند.

 در این دو مدل از تامین مالی که به صورت آنلاین انجام می‌شود، علاوه بر داشتن نقاط مشترک، تفاوت‌های زیادی نیز وجود دارد. لذا بسیار مهم است که وام‌گیرندگان و سرمایه‌گذاران قبل از تصمیم‌گیری به مشارکت در آنها، از ریسک، جنبه‌های مثبت و منفی با توجه به نوع سرمایه‌گذاری و سرمایه‌پذیری مورد توجه قرار دهند.

در ادامه مطلب، توضیحات مختصر، تفاوت‌ها و شباهت‌های دو روش تأمین مالی «نظیر به نظیر» و «تأمین سرمایه جمعی» آورده شده است.

«تأمین سرمایه جمعی (crowdfunding)»

«تأمین سرمایه جمعی» به شیوه‌ای از سرمایه‌گذاری بر روی ایده‌ها و پروژه‌ها اطلاق می‌شود که در آن کارآفرینان یا شرکت‌های نوپا با طیف گسترده‌ای از سرمایه‌گذاران کوچک مواجه خواهند بود. به عبارت ساده‌تر این روش، شکلی از «جمع‌آوری منابع» و «تامین مالی جایگزین» برای اکثر کارافرینان و صاحبان ایده است. به این منظور بسترهایی جهت جمع‌آوری اطلاعات طراحی شده است که از آن طریق ایده‌پردازان و کارآفرینان می‌توانند با سرمایه‌گذاران ارتباط داشته باشند.

در این روش سامانه‌ها و شبکه‌ها، این امکان را به شرکت‌های کوچک می‌دهند تا سهام خود را از طریق آن به اشتراک عموم بگذارند و سرمایه‌های کوچک را از طرف کاربران و سرمایه‌گذاران جذب کنند. گاهی اوقات شرکت‌هایی که از این طریق اقدام به تامین مالی می‌کنند، برای حفظ روابط خود با سرمایه‌گذاران، خدماتی اضافی نیز انجام می‌دهند. به عنوان نمونه شرکتی که نوشیدنی تولید می‌کند، به سرمایه‌گذاران خود نوشیدنی رایگان ارائه می‌دهد.

شایان ذکر است که تفاوت‌های اساسی در خدمت رسانی بسترهای «تأمین سرمایه جمعی» وجود دارد. از اینرو ایده‌پردازان و کارآفرینان باید با دقت، مناسب‌ترین بستر و شبکه را بسته به نوع پروژه‌ای که می‌خواهند راه‌اندازی کنند، انتخاب کنند. به عنوان مثال می‌توان دو بستر «کرادکیوب (CrowdCube)» و «سیدرز (Seedrs)» را نام برد. تفاوت این دو در این است که «کرادکیوب» برای کاربران با سرمایه کم راه اندازی شده تا افراد با مبالغ کم امکان خرید مستقیم سهام پروژه‌های کارآفرینان را داشته باشند. درحالیکه «سیدرز» ابتدا منابع مالی را جمع کرده و سپس به عنوان نماینده جهت کسب و کارهای نوپا، سرمایه‌گذاری می‌کند.

روش‌های اصلی «تأمین مالی جمعی» به چهار گروه جهت مشارکت سرمایه‌گذاران تقسیم می‌شود:

خیریه یا اهدا محور: این روش بر روی پروژه‌های بشردوستانه، اجتماعی و خیریه تمرکز دارد.

پاداش محور: در این روش، سرمایه‌گذاران در مقابل حمایت‌شان و تأمین سرمایه، پاداش دریافت می‌کنند.

وام یا قرض محور: در این روش سرمایه مورد نظر به صورت وام در اختیار سرمایه‌پذیر قرار می‌گیرد.

سهام محور: سرمایه‌گذاران از طریق تأمین مالی و مشارکت در پروژه، در سود و زیان و مالکیت آن کسب و کار سهیم می‌شوند.

«نظیر به نظیر(peer to peer)» 

این روش به بسترهایی در حوزه مالی اطلاق می‌شود که بدون استفاده از موسسات واسطه‌گری مالی جهت وام‌دهی و وام‌گیری برای افراد و شرکت‌های نوپا، تأمین مالی می‌کنند. گفتنی است که هر چند در این شبکه هیچ اثری از واسطه نیست اما زمان، تاثیر و ریسک بیشتری نسبت به طرح‌های عمومی دیگر دارد.

جالب است بدانید که از طریق این بستر، وام‌گیرندگان از سرمایه‌گذارانی وام خواهند گرفت که تمایل به وام‌دادن با نرخ بهره توافقی دارند. در این روش، مشخصات وام‌گیرنده بر روی یک پروفایل آنلاین در بستر «نظیر به نظیر» نمایش داده می‌شود و سرمایه‌گذاران می‌توانند ریسک وام‌دهی به فرد یا شرکت مورد نظر را ارزیابی و تعیین نمایند.

نکته قابل توجه این است که در این نوع از تأمین مالی، وام‌های شخصی بدون وثیقه به افراد و شرکت‌های کوچک ارائه می‌شود. از جمله وام‌های دانشجویی، تجاری، املاک و مستغلات، و وام‌های کوتاه مدت.

شرکت «کلاب لندینگ (Lending Club)» یکی از بزرگترین شرکت‌های «نظیر به نظیر» است. این شرکت بسترهایی را فراهم می‌کند که از طریق آن افراد می‌توانند وام‌هایی را از مبالغ یک هزار دلار تا ۳۵ هزار دلار برای اشخاص حقیقی و از ۱۵ هزار تا ۳۵۰ هزار دلار برای شرکت‌ها با بازپرداخت‌های ۳۶ الی ۶۰ ماهه دریافت کنند.

شباهت‌ها و تفاوت‌های «تأمین سرمایه جمعی (crowdfunding)» و «نظیر به نظیر (peer to peer)»

مجددا به این نکته اشاره می‌شود که دانستن تفاوت بین «تأمین سرمایه جمعی» و «نظیر به نظیر» این امکان را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند تا بستر و گزاره‌ای را پیدا کنند که متناسب با استراتژی آنها باشد.

ممکن است این سوالات برای سرمایه‌گذاران مطرح شود: آیا از طرح‌های تحقیقاتی لذت خواهند برد؟ آیا ترجیح می‌دهند، تخصیص دارایی را به دیگران واگذار کنند؟ آیا می‌توانند بازده متغیر را تحمل کنند؟ و یا نرخ بازده ثابت در اولویت است؟

از آنجا که تامین مالی با این روش‌ها بسیار سریعتر از بانک‌ها صورت می‌گیرد، طرفداران بسیاری را در میان کارآفرینان و شرکت‌های نوپا دارد.

از جمله شباهت‌هایی که این دو مدل با یکدیگر دارند وجود سیستم‌عامل و سامانه‌هایی است که اغلب قابل دسترس و تکنیکی‌تر از روش‌های سنتی به شمار می‌آیند. هر دو روش در بین سرمایه‌گذاران بازار سهام که به دنبال تنوع‌سازی اوراق بهادار خود هستند، دارای محبوبیت هستند. نکته مهم‌تر اینکه در هر دو روش، سرمایه‌های سرمایه‌گذاران از ریسک بالاتری برخوردار است.

و اما تفاوت‌های قابل بیان در این دو مدل می‌توان به این موضوع اشاره کرد که روش «نظیر به نظیر»  بر پایه وام است و بازده با نرخ ثابت خواهد داشت، اما «تأمین سرمایه جمعی» براساس اوراق بهادار بوده و بازده آن بسیار متغیر است.

تفاوت دیگر در میزان بازپرداخت‌ها است. به این ترتیب که زمان بازپرداخت در «نظیر به نظیر»، ثابت است درحالی که در «تأمین سرمایه جمعی» اینطور نیست و این سرمایه‌پذیر است که تصمیم می‌گیرد شما تا چه مدت صاحب سهام بمانید.

از تفاوت‌های دیگر آن می‌توان به ارتباط میان سرمایه‌گذاران و وام‌گیرندگان اشاره کرد. در «نظیر به نظیر» هیچ ارتباط مستقیمی بین وام‌دهندگان و وام‌گیرندگان وجود ندارد. اما در «تأمین سرمایه جمعی» وام‌گیرندگان می‌توانند با سرمایه‌گذاران بالقوه خود ارتباط مستقیم داشته باشند و از این همکاری دو طرفه بهره‌مند شوند.

«تأمین سرمایه جمعی (crowdfunding)» در ایران

همانگونه که پیشتر نیز اشاره شد چهار روش اصلی و شناخته شده «تأمین سرمایه جمعی» معروف دنیا مبتنی بر خیریه، پاداش، وام  و سهام هستند. اکثر کشورها برای شروع تامین مالی از مدل خیریه استفاده می‌کنند. همانطور که از نام این مدل پیداست در این روش، هدف سرمایه‌گذاران انجام پروژه‌های بشردوستانه بجای کسب سود مالی است که تأثیرات اجتماعی را بدنبال خود دارند. غالبا موسسات خیریه و سازمان‌های مردم نهاد از طریق مدل خیریه تأمین مالی می‌کنند.

در ایران چند سالی است که از تولد «تأمین سرمایه جمعی» می‌گذرد. ایران نیز همانند سایر کشورها اولین تأمین سرمایه جمعی را در حوزه امور خیره راه‌اندازی کرد که تا حدودی نیز در این حوزه موفق عمل کرده است. از جمله معروفترین استارتاپ‌های این حوزه می‌توان دونیت، مهربانه و حامی جو را نام برد.

نوع دیگری از «تأمین سرمایه جمعی»که در ایران از محبوبیت بسیاری برخوردار است، مدل مبتنی بر سهام (equity) است. در اکثر کشورها این روش توسط بازارهای سرمایه به عنوان نهاد قانونگذار پشتیبانی می‌شوند. در ایران نیز سازمان بورس و اوراق بهادار مقررات مربوط به آن را تنظیم و شورای عالی بورس نیز دستورالعمل آن را تصویب و ابلاغ کرده است.

این نکته بسیار حائز اهمیت است که تأمین مالی از طریق بازار سرمایه امکان دسترسی همه سرمایه‌گذاران را به این بستر تأمین مالی جمعی فراهم می‌کند، چرا که در این فضا ساز وکار نقل و انتقالات از شفافیت مناسب برخوردار است و خریداران، فروشندگان، نحوه تامین منابع و اطلاع رسانی در خصوص شرکت‌های نوپا و ایده‌ها به خوبی انجام می‌شود.

در طول سال‌های اخیر در بازار سرمایه ایران، ابزارها و بازارهای متعددی برای تأمین مالی پروژه‌های شرکت‌های استارتاپی، دانش بنیان و غیردانش بنیان معرفی شده‌اند که مهمترین آنها «تامین سرمایه جمعی» از طریق بازار فرابورس است.

گفتنی است سقف تأمین سرمایه از طریق «تأمین سرمایه جمعی» برای پروژه‌ها در کشورهای مختلف متغیر است. در حال حاضر در ایران سقف در نظرگرفته شده برای هر طرح و ایده مبلغ دو میلیارد تومان است. البته این مبلغ سالانه توسط کارگروه ارزیابی، مورد بازنگری قرار خواهد گرفت. این کارگروه ارزیابی متشکل از ۵ عضو و یک دبیر است. یک نماینده از سوی رئیس سازمان بورس به عنوان رئیس کارگروه، دو نفر نماینده از شرکت فرابورس ایران، دو کارشناس حوزه «تامین مالی جمعی» به پیشنهاد شرکت فرابورس و تایید سازمان بورس حضور دارند. دبیرگروه نیز یکی از مدیران شرکت فرابورس ایران است.

اداره امور بین‌الملل سازمان بورس و اوراق بهادار

نویسنده: افسانه میرزایی