لزوم اصلاح نظام مدیریتی «شستا» همزمان با عرضه سهام آن در بورس

به گزارش می متالز، رسالت‌ اساسی صندوق‌های بازنشستگی و سازمان‌های بیمه‌ای، سرمایه‌گذاری منابع حاصل از پرداخت حق بیمه توسط مردم به بهترین وجه ممکن و پرداخت مستمری به آن‌ها است. شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی «شستا» به عنوان زیرمجموعه تامین اجتماعی و بازوی سرمایه‌گذاری آن، مسئولیت مدیریت وجوه این سازمان را بر عهده دارد. شستا را با سرمایه ۷۰ هزار میلیارد تومانی و حدود ۱۸۰ شرکت زیرمجموعه می‌توان بزرگ‌ترین شرکت سرمایه‌گذاری در کشور دانست. از طرفی شستا و نحوه اداره وجوه تامین اجتماعی توسط آن مستقیما بر سرنوشت ۴۳ میلیون نفر بیمه شده تامین اجتماعی تاثیرگذار است. از این رو عرضه شستا در بورس مساله‌ای حائز اهمیت و قابل بررسی است.

سهام شستا در بورس عرضه شد

اواخر فروردین ماه ۱۰ درصد از سهام شستا برای اولین بار در بورس عرضه شد. اگرچه تا پیش از این نیز بسیاری از زیرمجموعه‌های شستا را شرکت‌هایی بورسی تشکیل می‌دادند، اما عرضه شستا توجه بسیاری را به خود جلب نمود.

چه از نظر تاثیر بر بازار سرمایه و چه از حیث آینده شستا پس از بورسی شدن، نکات و سوالات زیادی توسط کارشناسان و رسانه‌ها در این مورد مطرح شده‌است. برخی بورسی شدن شستا را موجب ایجاد شفافیت و مقدمه حاکمیت شرکتی در این هلدینگ می‌دانند، برخی نیز از فروش دارایی‌هایی که در اصل متعلق به مردم است، نگران هستند.

ایجاد شفافیت دستاورد عرضه شستا در بورس

یکی از دلایل موافقان عرضه شستا در بورس، ایجاد شفافیت در عملکرد این شرکت است. طبق قانون سازمان بورس و اوراق بهادار، هر شرکتی برای ورود به بورس باید چند شرط را احراز نماید که از جمله این شروط ارائه مستمر صورت‌های مالی و گزارش مجمع عمومی است.

به علاوه با خرید سهام این شرکت توسط عده زیادی از مردم، خود سهامداران در جایگاه نظارتی قرار خواهند گرفت و از شستا مطالبه گری خواهند نمود.

بورسی شدن شستا، راهکار خروج از وضعیت «حیاط خلوتی»

مدیر عامل شستا در گفتگوی ویژه خبری راهکار خروج شستا از وضعیت به اصطلاح «حیاط خلوت» را در موارد متعددی دانست که به گفته وی عمده این موارد با ورود شستا به بورس قابل دسترسی است؛ مواردی از جمله:

• نظارت یک سازمان رگولاتور بیرونی مانند سازمان بورس بر آن
• ارائه به موقع صورت‌های مالی و گزارش‌های حسابرسی و ارزیابی آن‌ها
• تشکیل مجامع عمومی با حضور چند هزار سهامدار و ایجاد امکان پرسشگری و مطالبه گری آن‌ها به جای برگزاری مجمع محدود با ۴ یا ۵ نفر
• مقایسه شستا با هلدینگ‌های مشابه بورسی و اجبار مدیریت برای ارتقای کارایی و عملکرد
• امکان ارائه اطلاعات و ارزیابی داده‌ها و نقد به موقع و علمی و موثر عملکرد شستا

وی تاکید کرد: عرضه این ۱۰ درصد سهام شستا در بورس زمینه را ایجاد کرد که این اتفاقات بیفتد. با این اقدام به تدریج ایجاد شفافیت و حاکمیت شرکتی بیش از پیش محقق خواهدشد.

عرضه شستا در بورس، واگذاری بخشی از مالکیت است نه مدیریت

میان مالکیت یک شرکت با مدیریت آن تفاوت‌هایی وجود دارد. بسیاری از مشکلات شستا به نحوه مدیریت آن بر می‌گردد که باعث عدم سودآوری این شرکت و بروز انتقادات فراوان شده‌است.

به عنوان مثال،  نرخ بازده داراییهای شستا در سال جاری ۱۸ درصد است که نسبت به دوره مشابه سال مالی قبل ۸  برابر شده است.[۱] به بیان دیگر، ضمن تقدیر از بهبود عملکرد شستا در سال ۹۸، باید گفت که بازدهی این شرکت در سال ۹۷ براساس اعلام خود شرکت، تنها ۲.۲۵ درصد در سال بوده است!

در همین زمینه مهدی حیدری، کارشناس اقتصادی و عضو هیئت علمی دانشگاه می گوید: مسئله اساسی، ساختار مالکیت شرکت‌هایی مانند «شستا» است که در نتیجه عرضه آن در بورس،​ مالکیت به مردم منتقل می‌شود، اما در مدیریت، تغییری ایجاد نمی‌شود و در حقیقت کنترل و حاکمیت شرکت همچنان مانند قبل باقی می‌ماند.[۲]

عرضه سهام شستا در بورس فروش فرش زیر پای کارگران است؟

یکی دیگر از انتقادات وارده در مورد واگذاری سهام شستا این است که دارایی این شرکت متعلق به بیمه‌شدگان است و فروش دارایی‌ها در بورس، آینده آن‌ها را تهدید می‌کند.

اما فروش ۱۰ درصد از مجموع ۷۰ هزار میلیارد تومان سرمایه این شرکت در واقع رقم چندان بزرگی نیست و نمی توان تعبیر«فروش فرش زیرپای کارگران» را برای آن بکار برد. ضمن اینکه ماموریت اصلی سازمان تامین اجتماعی صیانت از حقوق بیمه شدگان است که این اقدام درست در همین راستا انجام شده است. یعنی تامین مالی برای طرح های توسعه ای که این سازمان حداقل برای سه سال آینده برنامه آن را به بورس ارایه کرده است.[۳]

شستا مدت هاست بورسی است!

محمد رضوانی فر، مدیر عامل شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی «شستا» با حضور در برنامه گفت و گوی ویژه خبری چهارشنبه شب شبکه دو سیما گفت: هلدینگ چند رشته‌ای «شستا» متشکل از ۱۸۷ شرکت است که از این تعداد ۸۲ شرکت، بورسی هستند و از نظر ارزشی بیش از ۸۱ درصد پرتفوی شستا بورسی است.[۴]

از این رو باید توجه نمود که اگرچه عرضه اولیه شستا به صورت مستقیم، اقدام جدیدی است اما پیش از این نیز بسیاری از زیرمجموعه‌های شستا در بورس حضور داشته اند. بنابراین ارزیابی پیشینه بورسی زیرمجموعه‌های شستا نیز میسر است و بر این مبنا می‌توان گفت که آیا بورسی شدن به شستا کمک قابل توجهی می‌کند یا خیر.

پول فروش سهام شستا در جیب چه کسی می‌رود؟

فارق از نکات مثبت و منفی در باب عرضه شستا در بورس، مساله‌ای که از اهمیت بیشتری برخوردار است، چگونگی هزینه شدن منابع حاصل از عرضه اولیه است. رضوانی فر، مدیر عامل شستا در این خصوص توضیح داد:

منابع حاصله از عرضه به ارتقای شفافیت مجموعه کمک می کند. تمام سهامی که عرضه می‌شود، متعلق به تامین اجتماعی است و درآمد حاصله صرف توسعه سرمایه گذاری‌ها و ایفای تعهدات خواهد شد و قطعا این عرضه به اصلاح پرتفوی مجموعه و سرمایه‌گذاری‌های مجدد کمک خواهد کرد.[۵]

در مجموع می‌توان عرضه سهام شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی را اقدامی درخور توجه در راستای ایجاد شفافیت و زمینه‌سازی برای تحقق حاکمیت شرکتی دانست که می‌تواند امکان نظارت بر عملکرد شستا را افزایش دهد و مردم را برای نظارت بر این شرکت ترغیب نماید. در عین حال اگر منابع حاصله به درستی سرمایه‌گذاری نشود و صرفا در جهت هزینه‌های جاری سازمان و پرداخت مستمری‌ها مصرف شود، می‌توان آن را مصداق «فروش فرش زیر پای کارگران» دانست.

با مطالبات تامین اجتماعی از دولت، می‌توان ۳ شستای جدید ایجاد کرد

نکته حائز اهمیت دیگر اینکه کل سرمایه کنونی شستا براساس اعلام مدیرعامل این شرکت ۷۰ هزار میلیارد تومان است.[۶] در حالی که سازمان تأمین اجتماعی از دولت حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومان یعنی چیزی در حدود ۳ برابر کل ارزش دارایی‌های شستا طلب دارد.

در صورتی که دولت مطالبات خود به تامین اجتماعی را بپردازد، این سازمان به سادگی قادر به ایفای تعهدات خود به بیمه شدگان خواهد بود و برای پرداخت مستمری بازنشستگان ناچار به فروش دارایی هایش نخواهد شد.