چینی‌ها، رفقای نیمه‌ راه اقتصاد ایران

به گزارش می متالز، در این زمان، همکاری‌های تجاری و قراردادهای گسترده‌ای میان دو کشور برقرار شد که از جمله این قراردادها معاهده‌ای بود که در سال ۱۳۸۷ شمسی میان دو کشور بسته شد و بر پایه آن ایران درآمد حاصل از فروش نفت خود را به عنوان پشتوانه ال‌سی‌های خرید کالای چینی در اختیار آن کشور می‌گذاشت. از مفاد دیگر این عهدنامه الزام ایران به صدور بیمه برای افتتاح ال سی‌های چینی یا فروش نسیه کالاهای چینی بود.

این امر باعث افزایش شدید کالا های ساخت این کشور در بازار ایران شد و به نوعی چینی ها بدون رقیب در بازار ایران حضور داشتند. این حضور اقتصادی چینی زمینه های مختلفی در اقتصاد ایران داشت که طیف متنوعی از کالاهای چینی از خودرو گرفته تا وسایل پزشکی را شامل می شد. برای مثال خودرو سازان چینی در ایران فعال شدند و حضور خودروهای چینی در جاده ها و خیابان های ایران مشهود شد. این خودروها در حالی وارد بازار بی رقیب ایران می شدند که فروش این خودروها در چین نیز نسبت به نمونه های ژاپنی و کره ای پائین بود و اینگونه به نظر می رسید که به دلیل کیفیت پائین این خودرو ها در چین نیز خریداران کمتر به سوی این خودرو ها می رود.

با گسترش تحریم های مرتبط با برنامه هسته ای ایران، شرکت های چینی قراردادهای متعددی با ایران و در زمینه های نفت و گاز بستند. بر اساس آمارهای اعلام شده در سال ۹۲، حجم قراردادهای نفتی شرکت های چینی فقط در بخش های بالادستی صنعت نفت به بیش از ۳۰ میلیارد دلار می رسید. توسعه سه میدان عظیم نفت کشور شامل آزادگان جنوبی، یادآوران و آزادگان شمالی به پیمانکاران این کشور واگذار شد و شرکت های چینی گام هایی را برای خرید ۷۰ درصد سهام شرکت «میکو» در میدان نفتی آزادگان برداشتند.

تحریم ایران به نفع چین است

صنایع نفت و گاز ایران نیز که بعد از تحریم ها شاهد خروج شرکت های اروپایی بود حالا شرکت های چینی را می دید که در حال به دست گرفتن پروژه های نفت و گاز کشور بودند. حضور چینی ها در پارس جنوبی و میدان های غرب کارون بیش از همه توجهات را جلب کرد. با این حال به جز تعداد معدودی از پروژه ها، عملکرد چینی ها در صنعت نفت و گاز چندان خوب نبود و حتی شائبه هایی مانند استفاده از تجهیزات بی کیفیت در پروژه ها و فروش اطلاعات حوزه های نفتی و پروژه های نفت و گاز کشور به رقبای ایران نیز در محافل اقتصادی ایران شنیده می شد. برخی از کارشناسان معتقدند کم‌کاری چینی‌ها در میدان نفتی آزادگان باعث شد تا عراق که با شرکت رویال داچ شل برای بهره‌برداری از این میدان قرارداد بسته بود سهم بیشتری نسبت به ایران از آن میدان استخراج کند به صورتی که تکنولوژی بالای شرکت‌های اروپایی توانسته از این میدان مشترک برای عراق 200 هزار بشکه نفت استخراج کند. شرکت چینیCNPC که از سال ۸۸ تا ۹۱ به عنوان پیمانکار پروژه توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی معرفی شده بود، به حدی در انجام تعهدات خود تعلل نشان داد که در نهایت از سوی وزیر نفت دولت یازدهم کنار گذاشته شد.

 پرداخت هزینه های خرید نفت از ایران توسط چین نیز یکی دیگر از سنگ اندازی های این کشور بود به گونه ای که چین برای پرداخت پول نفت خام خریداری شده از ایران شرط های جدید وضع می کرد. یکی از شرط های دولت چین برای پرداخت پول نفت ایران، استفاده از واحد پولی این کشور در معاملات بود. یعنی چین به جای پرداخت دلار که ارزشی بین المللی داشت، یوان را به ایران می داد که محدودیت های زیادی برای کشور در تبادلات تجاری ایجاد می کرد.

هفته گذشته و در بحبوحه صحبت ها در مورد خروج احتمالی آمریکا از برجام و وضع تحریم های جدید علیه ایران، S&P Global Platts  در گزارشی نوشت که یک مسئول در شرکت ژو‌هایی ژنرونگ، واردکننده بزرگ نفت ایران  به این پایگاه خبری گفته که  واردات چین از نفت ایران، قبل و پس از پایان تحریم تغییر نمی‌کند. این منبع در شرکت نفت دولتی چین گفته که در واقع تحریم‌ها، به چین کمک می‌کنند تا قیمت بهتری برای نفت خام بدست آورد. زیرا تحریم به معنای رقابت کمتر برای خرید نفت است.

سنگ اندازی چینی ها در راه اقتصاد ایران

به این سیاهه می توان به وضعیت صدور روادید برای اتباع دو کشور نیز اشاره کرد. در حالی که ایرانیان برای ورود به چین نیاز به ارائه مدارکی همچون تمکن مالی و دعوتنامه برای ورود به این کشور دارند، اتباع چین می توانند تا سه ماه و با روادید فرودگاهی وارد ایران شوند. از سوی دیگر به نظر می رسد که شرکت های چینی به بهانه قوانین FATF رفته رفته سرمایه گذاری در ایران را محدود تر می کنند و شرکت ها و بازرگانان ایرانی در چین نیز با مشکلاتی همچون بسته شدن حساب های بانکی رو به رو می شوند. طبق اعلام اتاق بازرگانی ایران و چین، محدودیت‌هایی که بانک‌های چینی برای ساکنان ایرانی در چین اعمال کرده‌اند براساس بخشنامه FATF است و در مواردی دیده شده که مسافران ایران در چین برای تبدیل پول‌شان به یوآن مراجعه کرده‌اند و بانک‌ها برای آنها این کار را انجام نداده‌اند.

پدرام سلطانی نایب رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران در مطلبی که چندی پیش در کانال تلگرامی خود نوشت به مشکلات تجارت با چین اشاره کرد و نوشت:» چینی‌ها در تمام این سال‌هایی که ایران عضو ناظر سازمان همکاری‌های شانگهای بود، تنها مخالف عضویت کامل ایران در این سازمان، که در آینده می‌تواند بزرگترین و مهمترین سازمان اقتصادی آسیا باشد، بودند و برای جلوگیری از عضویت ایران در این سازمان در منشور آن گنجانده بودند که کشورهایی که سازمان ملل بر علیه شان تحریم‌هایی وضع کرده است نمی‌توانند به عضویت این سازمان درآیند.

حتی پس از لغو تحریم‌های سازمان ملل، آنها مخالف عضویت ایران باقی ماندند و در حالی که به عضویت کامل هند، رقیب آسیایی خود، در این سازمان رأی مثبت دادند اما با عضویت ایران موافقت نکردند. چینی‌ها حتی در پروژه بلند پروازانه جاده ابریشم نوین مسیر تاریخی جاده ابریشم را به نحوی تغییر داده‌اند که از بالای ایران بگذرد و یک مسیر فرعی از مسیر اصلی برای ورود به ایران منشعب شده است.

داستان سرمایه گذاری کلان چین در بندر گوادر پاکستان نیز مکمل این پروژه در دور زدن ایران است.”

نگاه به جهان

تمامی این اتفاقات در حالی در روابط اقتصادی بین دو کشور روی داده که صادرات ایران به چین با احتساب نفت در ۱۱ ماهه اول سال ۲۰۱۷ رقمی معادل ۱۷ میلیارد دلار بوده است که نسبت به مدت مشابه سال قبلش ۲۸.۸ درصد رشد داشته است.

همچنین صادرات چین به ایران در این بازه زمانی ۱۶ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۱۶ بیش از ۱۳ درصد بیشتر شده است. بنابراین در مجموع ۱۰ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار نفت به چین فروخته شده است که این رقم در ۱۱ ماهه ابتدایی سال ۲۰۱۷ نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۸.۵ درصد رشد داشته است.

اگرچه رقم تجارت ایران و چین در ۱۱ ماهه سال جاری رقمی بیش از ۳۳ میلیارد دلار بوده است اما این رقم در سه سال گذشته کاهش یافته است، چراکه سه سال پیش دو کشور تجارت ۵۱ میلیارد دلاری را تجربه کرده بودند.

با توجه به این موضوعات به نظر می‌رسد که دوران شراکت بی قید و شرط چینی‌ها در اقتصاد ایران در حال به پایان رسیدن است و خود چینی ها نیز در عمل تمایل چندانی به افزایش روابط اقتصادی با ایران یا حداقل افزایش سرمایه گذاری در ایران ندارند. اتفاقات مرتبط با نفت کش سانجی و شائیه کم کاری و کارشکنی چینی ها در نجات جان سرنشینان نفت کش را می توان اخرین نمونه از این نوع برخورد چینی ها با ایران دانست.

با توجه به این مسائل و لغو تحریم های مرتبط با برنامه هسته ای نگاه ایران در عین حفظ روابط اقتصادی با چین به سوی سایر نقاط جهان از جمله اروپا باشد که قراردادهای نفتی توتال و شِل و حضور این شرکت‌ها به جای شرکت های چینی را می توان در راستای این هدف دانست.