۲ سناریوی سانچی و کریستال

به گزارش می متالز، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی به بررسی حادثه کشتی سانچی پرداخت و در بخش بررسی علل این حادثه، یادآور شد: تشخیص علت اصلی حادثه سانچی با بررسی نتایج اطلاعات ثبت شده در جعبه‌سیاه دو کشتی امکان‌پذیر است اما با توجه به شواهد موجود و مطالب ارائه شده از سوی برخی مسئولان و اطلاعات میدانی از کارشناسان در زمینه دریانوردی می‌توان سناریوهای مختلفی در زمینه علت برخورد نفتکش سانچی و کشتی فله‌بر سی‌اف‌کریستال بیان کرد. براساس این گزارش، این بررسی‌های نشان می‌دهد دو سناریوی اصلی می‌تواند علت برخورد دو شناور نفتکش سانچی و فله‌بر سی‌اف‌کریستال باشد.متن این گزارش به این شرح است:

سناریوی نخست

اختلال در سیستم ناوبری و راداری دو شناور یا یکی از شناورها: همانطوری که در قسمت‌های قبل اشاره شده است، منطقه‌ای که حادثه برخورد سانچی با کشتی کریستال در آن رخ داده، یکی از شلوغ‌ترین مناطق دریایی از نظر ترابری بوده است. در این پهنه آبی شلوغ از نظر ترابری دریایی به دلیل ارتباطات مخابراتی و راداری متعدد این احتمال وجود دارد که سیستم راداری دو شناور یا یکی از شناورها دچار اختلال شود. در این صورت، دو شناور یا یکی از آنها، نتوانستند با شناسایی یکدیگر از برخورد جلوگیری کنند یا اینکه زمانی متوجه حضور یک شناور و احتمال برخورد با یکدیگر شدند که دیگر نتوانستند واکنشی برای جلوگیری از آن انجام دهند. گزارش‌های ارائه شده از طرف مسئولان چینی حاکی از این است که از چند ساعت قبل از بروز حادثه، اطلاعات هم نفتکش ایرانی و هم کشتی چینی ثبت نشده است.

سناریوی دوم

از کار افتادن سیستم AIS و نشان ندادن واکنش درست از طرف دو شناور یا یکی از شناورها: در این سناریو فرض بر این است که رادار شناورها دچار اختلال نشده و دو شناور می‌توانستند از طریق رادار موقعیت یکدیگر را مشاهده کنند، البته اطلاعات ارائه شده ازسوی چینی‌ها حاکی از آن است که چند ساعت قبل از بروز حادثه، اطلاعات نفتکش ایرانی و کشتی چینی ثبت نشده است. درباره اینکه چرا اطلاعاتی ثبت نشده، به گفته مسئولان چینی در منطقه دریای چین‌شرقی به‌دلیل تردد فراوان احتمال از کار افتادن سیستم AIS وجود دارد، بنابراین به احتمال سیستم AIS دو شناور چند ساعت قبل از برخورد دچار اختلال شده اما رادار کشتی‌ها مشکلی نداشته است. براساس این گزارش، با توجه به فعال بودن رادار، در واقع محو شدن مانعی تا این اندازه بزرگ در رادار طرفین به هیچ وجه امکان نداشته و بی‌شک دو کشتی یکدیگر را دیده‌اند. به‌طور کلی موانع در رادارها اغلب شناسایی می‌شوند اما برخورد نیز گریزناپذیر است. برای مثال شرکت ملی نفت سال گذشته در مسیر سنگاپور دچار حادثه شد و با یک کشتی متعلق به خط کشتیرانی ام‌اس‌سی برخورد کرد، یا حوادثی که حتی مربوط به مشکلات ماشین‌آلات فنی کشتی است. با این حال این خطای انسانی است که مهم‌ترین عامل حوادث دریایی به شمار می‌آید. در اصطلاح تخصصی دریانوردی وضعیتی به نام Close-Situation Quarter وجود دارد، یعنی وضعیت تاحدودی تنگاتنگ که در چنین شرایطی یک کشتی به تنهایی نمی‌تواند، واکنش نشان دهد و ضرورت دارد که دو کشتی با هماهنگی هم اقدام کرده و از برخورد جلوگیری کنند. وضعیت فوق‌پیچیده است. به عبارت دیگر برای نفتکش سانچی و کشتی سی‌اف‌کریستال احتمال دارد که چنین وضعیتی ایجاد شده باشد. در این حالت باید جعبه‌سیاه بررسی شود که آیا در این وضعیت تلاشی برای ارتباط‌گیری و تغییر مسیر با هماهنگی یکدیگر انجام شده و کدام شناور نتوانسته واکنش هماهنگ و به‌موقعی برای جلوگیری از برخورد داشته باشد. البته در اینجا این نکته باید مد نظر قرار گیرد که کشتی سی‌اف‌کریستال با قسمت جلوی خود که محکم‌ترین بخش آن به شمار می‌آید و دیواره‌های عمودی که بالاترین مقاومت را در برخوردها دارد، با نفتکش سانچی برخورد کرده است. این وضعیت حکایت از آن دارد که به احتمال سی‌اف‌کریستال تلاش کرده با جلوی کشتی به نفتکش برخورد کند تا میزان آسیب وارد شده به خود را به حداقل برساند. درصورتی که اگر هر دو کشتی تلاش می‌کردند با کمترین زاویه به هم برخورد کنند، هرگز این اتفاق رخ نمی‌داد و در نهایت دیوارهای دو کشتی فرو می‌رفت. با توجه به اینکه نفتکش‌ها دو جداره هستند و پس از دیواره اولیه، لایه‌های محافظتی وجود دارد و پس از آن محفظه اصلی است؛ در این حادثه، شدت ضربه وارد شده بسیار بالا بوده، تا جایی که لایه‌های محافظتی را از بین برده و به محفظه اصلی بار که حاوی ۱۳۶ هزار تن میعانات گازی بوده است، برخورد و گاز قابل اشتعال بلافاصله نشت کرده است. یکی از احتمالاتی که می‌تواند دلیل نشان ندادن واکنش به‌موقع باشد، دیده نشدن کشتی ازسوی یک یا دو شناور است. با توجه به اینکه دریای چین‌شرقی مملو از ترافیک کشتی‌ها به ویژه کشتی‌های ماهیگیری است، دریانوردی در این منطقه مشکل است. حال اینکه کشتی‌های ماهیگیری برای دیده شدن به وسیله کشتی‌های بزرگ از چراغ‌های پرنور و بزرگ استفاده کرده و کشتی‌های بزرگ براساس قانون از چراغ‌هایی در جلو و پشت و چراغ‌های سبز و قرمز در دو طرف چپ و راست استفاده می‌کنند که از ۳ تا ۶ مایلی درصورتی که وضعیت دید مناسب باشد، قابل مشاهده است. این احتمال وجود دارد که در حادثه سانچی چراغ‌های کشتی بین چراغ‌های بزرگ کشتی‌های ماهیگیری ازسوی یک یا هر دوشناور مشاهده نشده و واکنش به موقعی برای جلوگیری از برخورد انجام نشده باشد. البته بیان این نکته در اینجا ضرورت دارد که نشان دادن واکنش برای جلوگیری از برخورد درصورتی که وضعیت دید برای ۳ تا ۶ مایل مناسب باشد، دیده شدن کشتی ضرورت دارد و صرف اینکه در رادار مانعی دیده شود، نمی‌توان واکنشی نشان داد.

با استفاده از رادار زمانی می‌توان برای جلوگیری از برخورد، واکنش نشان داد که محدودیت دید وجود داشته باشد. با توجه به وضعیت دید مناسب در منطقه‌ای که حادثه رخ داده، این احتمال وجود دارد که یکی از کشتی‌ها یا هر دو، یکدیگر را ندیده و واکنش به‌موقعی نشان نداده‌اند. با توجه به مطالبی که در اینجا درباره برخورد نفتکش سانچی و کشتی فله‌بر سی‌اف‌کریستال بیان شده است، می‌توان این موارد را به‌عنوان نتیجه‌گیری بیان کرد: منطقه‌ای که این برخورد در آن رخ داده، در سال ۲۰۱۶ میلادی شاهد ۳۴ حادثه خسارت کلی برای کشتی‌های مختلفی بوده که ۴۲ درصد حادثه‌های خسارت کل جهان در سال ۲۰۱۶ (۹۵-۹۴)میلادی است. علاوه بر این، در دوره ۱۰ ساله (۲۰۱۶- ۲۰۰۷) ۳۲/۷ درصد از کل حوادث خسارت دریایی در این منطقه رخ داده است. همچنین از ۱۲ خسارت بزرگ واردشده به کشتی‌ها در سال۲۰۱۶میلادی، ۴ مورد آن در این منطقه بوده، بنابراین می‌توان گفت به‌طور کلی احتمال برخورد کشتی‌ها در این منطقه بسیار بالاست. در سال‌های ۲۰۱۶-۲۰۰۷ میلادی، شناورهای فله‌بر ۹۸ و تانکرهای نفتکش ۱۵ مورد سوانح و برخورد دریایی داشته‌اند که بخشی از این خسارت‌ها مربوط به برخورد است. از این رو، می‌توان بیان کرد که برخورد در کشتی‌های فله‌بر بیشتر از تانکرهای نفتکش بوده است. برخورد، انفجار و غرق‌شدن ازجمله عوامل اصلی در خسارت‌های وارد شده به کشتی‌هاست. در سال ۲۰۱۶میلادی، در مجموع ۵۵ مورد از ۸۵ خسارت کل برای کشتی‌ها، مربوط به این عوامل بوده است. همچنین در دوره زمانی ۲۰۱۶-۲۰۰۷میلادی، سهم این عوامل ۷۸۸ مورد از ۱۱۸۶ خسارت کل بوده است. در مجموع ۱۱۰ میلیون دلار(کشتی ۵۰ میلیون دلار و محموله ۶۰ میلیون دلار) خسارت فیزیکی در کنار از دست دادن ۳۲ خدمه در این سانحه برای کشتی سانچی رخ داده که با استفاده از ترکیب بیمه بدنه و p&I می‌توان خسارت مالی آن را دریافت کرد. البته برخی پیچیدگی‌ها مانند U-Turn برای پرداخت خسارت به دلار وجود دارد. علت دقیق برخورد بین نفتکش سانچی و کشتی سی‌اف‌کریستال با بازکردن و بررسی اطلاعات جعبه‌سیاه کشتی‌ها مشخص می‌شود اما دو سناریو اختلال در سیستم ناوبری و راداری دو شناور یا یکی از شناورها و از کار افتادن سیستم AIS و واکنش نادرست ازسوی دو یا یکی از شناورها می‌تواند علل برخورد باشد.۱۶ دی یک کشتی فله‌بر چینی حامل ۶۴ هزار تن گندم در سواحل شانگهای به نفتکش ایرانی سانچی که حامل بیش از ۱۳۰ هزار تن میعانات گازی بود، برخورد کرد. در این حادثه، ۳۰ تبعه ایرانی و ۲ بنگلادشی نفتکش سانچی، جان خود را از دست دادند. علت بروز این حادثه در آب‌های چین همچنان در دست بررسی است. خانواده‌های جان‌باختگان این حادثه دیروز برای پیگیری درخواست خود در مجلس شورای اسلامی حضور یافتند.