تصویری روشن از حوادث و ایمنی معادن کشور وجود ندارد/ معادن ایران درخطر ریزش

به گزارش می متالز، هنوز چند روزی از وقوع حادثه گازگرفتگی و مصدومیت 20 کارگر معدن در گیلان غرب نمی‌گذارد که بار دیگر موضوع ایمنی در معادن ایران به بحثی جدی بدل شده است؛ اتفاقی که در بعد از حادثه ریزش معدن یورت و جان باختن بیش از 30 نفر به سؤالی اساسی در حوزه معدنکاری کشور تبدیل شد ولی خیلی زود هم به فراموشی سپرده شد.

بررسی تاریخی معدن کاری نشان می‌دهد که این شغل بسیار پرمخاطره بوده و آثار سوئی بر سلامت انسان و محیط‌زیست دارد. حساسیت نهادهای مدنی و الزام دولت‌ها به نظارت و قانون‌گذاری نیز حاکی از سطح بالای آسیب فعالیت‌های معدنی بر سلامت معدن کاران است. مواردی چون «خطرات مکانیکی،  شیمیایی  و  بیولوژیک»، «خطرات  ناشی  از  منابع  انرژی»، «فشار  فیزیکی  بر  کارکنان»، «مخاطرات  ناشی  از  سقوط  از  ارتفاع » و «مخاطرات  روانی » تهدیدهای  عمده  در  فعالیت‌های معدنی هستند.

با توجه به تصویب قوانین متعدد و نظارت‌های فراگیر در دنیا، حوادث معدنی باگذشت زمان تا حد زیادی کاهش پیداکرده‌اند و امروزه شرکت‌های معدنی پیشرو در دنیا در تلاش هستند تا میزان این حوادث را به‌شدت کاهش دهند و حتی به «صفر » برسانند. بنگاه‌های صنعتی و معدنی برای دستیابی به این هدف، استفاده از ظرفیت فناوری‌های نوین را در دستور کار خود قرار داده‌اند تا به نتایجی فراتر از بهبود در تجهیزات، دستگاه‌های مدیریت ایمنی، اصلاح فرهنگ و رفتار و تمرکز بر قوانین دست یابند. استفاده از فناوری‌های نوین منجر به کاهش جدی مخاطرات و ارتقای ایمنی در معادن خواهد شد. هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و پهپادها می‌توانند با جمع‌آوری اطلاعات و پردازش هوشمند آن‌ها در هشدار دهی خطرات به کارکنان و انجام اقدامات پیشگیرانه تأثیرگذار باشند.

همچنین فناوری‌هایی چون رباتیک و وسایل نقلیه خودتان می‌توانند جایگزین انسان در مناطق پرخطر شده و صدمات و تلفات انسانی احتمالی را کاهش دهند. فناوری زنجیره بلوکی، پهپادها و اینترنت اشیا نیز می‌توانند از معدنکاری در محیط‌های ناایمن یا معدنکاری به‌صرف استخراج دارایی (فلزات و سنگ‌های گران‌بها) جلوگیری کنند.

بر اساس مطالعات میدانی انجام‌شده در سال 1398، تنها در معادن زغال‌سنگ ایران در اثر حوادث ناشی از معدنکاری مانند سقوط، گازگرفتگی، انفجار، ریزش آوار، برق‌گرفتگی و ضربه، 20نفر جان خود را ازدست‌داده و 10نفر مصدوم شده‌اند. این در حالی است که آمار دقیقی از حوادث رخ‌داده در سایر معادن  منتشرنشده  است  و  مطالعات  انجام‌شده نشان  می‌دهد  که  اطلاعات  جامع، تفکیک‌شده  و بررسی‌های دقیق و ریشه‌ای از ابعاد حوادث معدنی در ایران در دسترس نیست.

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با بررسی موضوع ایمنی در معادن کشور نوشته است:« به‌عنوان اولین اقدام، مطالعه جامعی برای  شناسایی موشکافانه و دقیق حوادث معدنی در 10سال اخیر انجام شود و منشأ، علل، پراکندگی، آثار و تبعات این حوادث بررسی و تحلیل شود. این مطالعه می‌تواند با محوریت سازمان نظام‌مهندسی معدن و همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی انجام شود. نتیجه این مطالعه تصویری روشن از حوادث  معدنی به دست  می‌دهد و نقش  دستگاه‌های  اجرایی و نظارتی، نهادها، سازمان‌ها و بنگاه‌های اقتصادی را در وقوع این حوادث مشخص می‌کند. همچنین ایجاد سامانه‌ای برای ثبت تفصیلی، بهروز و نظام‌مند حوادث احتمالی معدنی با همکاری دستگاه‌های دولتی، سازمان نظام‌مهندسی معدن،تشکل‌ها و انجمن‌های  تخصصی ضروری است.»

در ادامه این گزارش نوشته‌شده:« اقدام دوم، ایجاد بسترهای فناورانه به منظور شفافیت اطلاعات، کاهش سریع مخاطرات معدنی و  رفع عقب ماندگی ها دراین حوزه است که می تواند شامل «توجه به برنامه های آموزشی و ترویجی در حوزه فناوری های نوین» ،«حمایت از استارت آپ ها و شرکت های فناور برای ورود به حوزه ایمنی معادن»، «حمایت های مالی و کمک به پایلوت فناوری های نوین در حوزه های کاربردی ایمنی معادن»، «رصد مستمر و دورهای ابتکارات کشورها، شرکت های معدنی تراز جهانی و تحولات فناورانه و نوآورانه در حوزه ایمنی صنعتی» و « نیازسنجی دورهای از معدن کاران در حوزه ایمنی به منظور برآورد مسائل کلان و اولویت دار ملی» باشد که به صورت مشترک توسط سازمان نظام مهندسی معدن، ایمیدرو و بنگاه های معدن و صنایع معدنی عملیاتی شود.»

از منظر آمارهای ایمنی معادن، پیمایشهای دورهای مرکز آمار از معادن در حال بهرهبرداری کشور نشان میدهد که سطح ایمنی و بهداشت در صنعت معدنکاری ایران با نقطه مطلوب بسیار فاصله دارد. به عنوان نمونه ارزیابی ها نشان می دهد که از مجموع4/913معدن درحال بهره برداری کشور در سال 1395، تنها  608معدن (معادل4/12درصد ازکل معادن)دارای واحد«بهداشت،  ایمنی  و  محیط زیست»بوده اند.

‌آمار مربوط به سال 1396نیز نشان می دهد که در میان 5.353معدن در حال بهرهبرداری کشور، صرفاً 761معدن دارای واحد بهداشت، ایمنی و محیط زیست هستند و با وجود رشد سالیانهای که در تشکیل این واحدها ملاحظه م یشود، هنوز درصد قابل توجهی از معادن کشور فاقد این واحد هستند. نبود این واحدها علاوهبراینکه میتواند منجر به مشکلات فزاینده ایمنی در محیط کار شود، جامع بودن و قابل اعتمادبودن آمارهای گزارش شده را با تشکیک مواجه می سازد.

به تفکیک حوزه معدنی، ارزیابی ها نشان می دهد معادن گروه استخراج زغال سنگ خشک و استخراج سنگ آهن باسرانه تعداد حادثه اتفاق افتاده درهر معدن حادثه دیده به ترتیب با 20.4 و 7 حادثه، جزء پرخطرترین فعالیت های معدنی قرار گرفته اند. همچنین طی 6سال (1395ـ1390) سرانه تعداد حادثه اتفاق افتاده در هر معدن دارای حادثه از 3.1 به 5.1 حادثه افزایش داشته که بیانگر متوسط نرخ رشد سالیانه 10.4 درصد است.