مالچ طبیعی بهتر است یا مالچ صنعتی؟

به گزارش می متالز، در این میان مالچ‌های مختلفی وجود دارد که برخی از آنها طبیعی هستند و از مواد معدنی ساخته می‌شوند و برخی دیگر نیز ساخته دست بشر هستند اما آنچه مهم است، نداشتن مسائل و مشکلات زیست‌محیطی است زیرا برخی از این مالچ‌ها زمانی که روی پوشش گیاهی یا سطح زمین پاشیده می‌شوند، رشد گیاهان و پوشش گیاهی منطقه را دچار مشکل می‌کنند. این در حالی است که یک مالچ خوب باید همراه با پوشش گیاهی ایجاد شود، زیرا در نهایت مالچ از بین می‌رود. هدف اصلی این است که مالچ از فرسایش خاک جلوگیری کند و در کنار آن پوشش گیاهی نیز حفظ شود. در ادامه، برای آشنایی بیشتر با انواع مالچ و ویژگی‌های آن با نازنین نمازی، کارشناس زمین‌شناسی به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید:

ویژگی مالچ‌های بیولوژیک چیست؟

مالچ‌های بیولوژیک، یک پلیمر جدید است که از ترکیبات طبیعی سلولزی ساخته و با ترکیبات نانو مقاوم‌سازی شده تا در عرصه‌های بیابانی در مقابل نور خورشید، باد و آب مقاومت زیادی داشته باشد و در برابر این عوامل دوام بیاورد. بی‌رنگ و بی‌بو بودن این محصول از ویژگی‌های منحصر به‌فرد آن است. مواد تشکیل‌دهنده این مالچ پلیمر شده پس از فرآیند ساخت به رنگ طبیعی خاک است که در دمای محیط پاشیده می‌شود و برای پاشیدن آن هم به تجهیزات سنگین نیاز نیست. همچنین جذب رطوبت هوا از ویژگی‌های دیگر مالچ طبیعی است و درختچه‌هایی که همزمان با پاشیدن این مالچ کاشته می‌شوند، دیگر نیازی به آب‌دهی ندارند. مالچ بیولوژیک، مدل‌های مختلفی دارد؛ به این شکل که برخی از آنها روی سطح خاک پوشش داده می‌شوند و می‌توان به مواردی همچون کمپوست و ضایعات کشاورزی اشاره کرد. از آنجایی که منشأشان گیاه است، روی سطح خاک می‌مانند و لایه پوشش حفاظتی روی سطح خاک ایجاد می‌کنند.این نوع مالچ‌های بیولوژیک را روی خاک‌هایی استفاده می‌کنند که مشکلات ریزگرد و بادهای شدید ندارند. در نقاطی که شدت باد زیاد نیست که بتواند مالچ‌ها را جابه‌جا کند، از این نوع مالچ‌ها استفاده می‌کنند. در امریکا بیشتر این نوع مالچ‌ها توصیه می‌شود و هر سال با این ضایعات کشاورزی مالچ‌پاشی می‌کنند. با این نوع مالچ، یک لایه حفاظتی روی سطح خاک ایجاد کرده‌اند که اصلا خاک فرسوده نمی‌شود تا در اثر توفان جابه‌جا شود. یک نوع مالچ بیولوژیک دیگر نیز وجود دارد که در پسماند کارخانه‌ها همچون پسماند کارخانه‌های الکل‌سازی استفاده می‌شود. در واقع این موارد ضایعاتی هستند که مشکلات خودشان را دارند.
یک مالچ دیگر، بیوسیمنت یا همان سیمان بیولوژیکی است. این نوع مالچ، حاوی باکتری‌هایی هستند که با استفاده از اوره و آنزیم خود، کربنات کلسیمی موجود در خاک را به شکلی در می‌آورند که کریستال ایجاد شده و در نهایت باعث سیمانی شدن خاک می‌شود. برای مناطقی که خاک‌ها شور هستند، می‌توان از گیاه سالیکورنیا که در برابر شوری مقاوم است بعد از مالچ بیولوژیکی استفاده کرد.

آیا پاشیده شدن مالچ‌ها تاثیری بر محیط‌زیست نیز دارد؟

از آنجا که همیشه در زیر لایه مالچ، خاک مرطوب است سرعت رشد درختچه‌های کاشته شده در آن منطقه افزایش پیدا می‌کند. علاوه بر این، مواد تشکیل دهنده مالچ، مواد مغذی برای گیاه است که این موضوع هم به سرعت رشد درختچه‌ها کمک می‌کند. هر چه سرعت رشد درختچه افزایش پیدا کند ریشه‌ها عمیق‌تر می‌شود. در واقع عمیق‌تر شدن ریشه‌های گیاهی در خاکی که غنی است سبب تثبیت ماسه‌های روان، ریزگردها و ذرات گرد و غبار می‌شود. پوشش گیاهی منطقه‌ای که در آن از این مالچ استفاده می‌شود نسبت به منطقه‌ای که در آن مالچ نفتی استفاده شده باشد ۲برابر است. مقاومت این مالچ طبیعی در برابر باد نیز بسیار زیاد است و در آزمایش‌های انجام شده، قادر به تحمل بادهای ۹۰کیلومتر در ساعت بوده است. جاذب آب بودن آن نیز از سیلابی شدن کویرها و بیابان‌ها می‌کاهد. مالچ شیمیایی مانند مالچ پلیمری و بیولوژیک است. مالچ‌های پلیمری عمرشان بین یک تا دو سال است.

درباره مالچ‌های نفتی نیز توضیح دهید.

مالچ نفتی، یکی از فرآورده‌های نفتی است و حدود ۵۰ سال است که مالچ نفتی مورد استفاده قرار گرفته است. از نقاط مثبت مالچ نفتی این است که کارایی بسیار بالایی دارد و می‌تواند دوام داشته باشد. با توجه به اینکه کشورمان منبع اصلی نفت را دارد تولید مالچ نفتی می‌تواند ارزان‌تر تمام شود. در گذشته، تولید مالچ نفتی خیلی ارزان بود. زمانی که مشکل تحریم نفتی و مشکلات فرآورده‌های نفتی را داشتیم پالایشگاه‌ها به سمتی رفتند که مالچ نفتی تولید نکنند چون نرخ آن ارزان بود، پس محصولات دیگر نفتی مانند قیر را تولید کردند که ارزش افزوده بسیاری برای پالایشگاه‌ها داشت. از طرفی پالایشگاه‌ها به دنبال این بودند که نرخ مالچ را بالا ببرند. وقتی نرخ مالچ بالا برود صرفه اقتصادی برای مصرف ندارد که در هر هکتار ۳۰ میلیون تومان هزینه مالچ شود. مالچ نفتی، از ضایعات دورریز تهیه می‌شود. در فرآیندی که در پالایشگاه انجام می‌شود ضایعات را به مالچ تبدیل می‌کنند. این نوع تولید در گذشته بسیار ارزان بود و هزینه مواد مالچ نفتی و حمل آن شاید کمتر از ۴ میلیون تومان می‌شد.

مشکلات مالچ‌های نفتی چیست؟

یکی از مشکلات مالچ نفتی این است که ترکیبات فرار تولید می‌کند و این ترکیبات فرار بیشتر ترکیبات گوگردی و آروماتیکی است که می‌تواند مشکل بو و حتی مشکلات تنفسی ایجاد کند اما اینکه مالچ، اثر دیگری مانند سرطان داشته باشد باید ارزیابی شود. اجرای مالچ‌پاشی نفتی، سخت است. به این دلیل که باید حرارت بالا و بیش از ۶۰ درجه داده شود. این موضوع برای کارگرانی که بخواهند در آنجا کار کنند مشکل و سخت خواهد بود. این موضوع جزو اشکال‌های مالچ‌پاشی است. با این حال، مالچ نفتی کارایی بسیار بالایی دارد. یکی از مشکلات دیگر، این است که چون سیاه‌رنگ است گرمای زیادی را به خود جذب می‌کند و این موضوع باعث می‌شود سطحی که مالچ روی آن پاشیده شده، با افزایش قابل توجه دما روبه‌رو شود و این وضع برای شرایط بیولوژیک خاک و موجودات آنجا، ممکن است تاثیر نامطلوبی داشته باشد.

آیا مشکلات زیست‌محیطی مالچ نفتی مشخص و قطعی است؟

بله. از معایب مالچ نفتی، مشکلات زیست‌محیطی است. ضمن اینکه مالچ نفتی ماده گران‌قیمتی است که هم‌اکنون در بورس ارائه می‌شود. این مالچ که به صورت قیرامولسیونی در بیابان‌ها پاشیده می‌شود، آثار زیست‌محیطی به دنبال دارد و موجب آلودگی هوا، آب و خاک آن منطقه می‌شود. همانطور که گفته شد مالچ نفتی، سیاه‌رنگ است و رنگ آن باعث افزایش دمای خاک تا ۲۰درجه سانتی‌گراد می‌شود. این موضوع میکرواقلیم‌های منطقه‌ای را تحت تاثیر قرار داده و در نتیجه بادهای منطقه‌ای ایجاد می‌کند که ایجاد این بادهای منطقه‌ای، عاملی برای ورود ذرات خاک مخلوط با مالچ نفتی به شهرها و روستاهای نزدیک و در نتیجه عامل بروز بیماری‌های تنفسی در افراد است. علاوه بر این با نشستن این ذرات روی محصولات کشاورزی، روزنه محصولات بسته شده و تنفس سلولی در آنها دچار اختلال می‌شود و در نتیجه حجم تولید محصولات کشاورزی کاهش پیدا می‌کند. همچنین مالچ نفتی در دمای ۶۰درجه سانتی‌گراد پاشیده می‌شود که برای این کار به کمپینگ‌های حرارتی و تجهیزات سنگین برای پاشیدن نیاز دارد. اما مالچ طبیعی در دمای محیط پاشیده می‌شود و به محض پاشیده شدن می‌توان با مشاوره گرفتن از مرکز تحقیقات گیاهان آن منطقه، درختچه‌ هایی را نیز برای تثبیت ذرات گرد و غبار کاشت.

مالچ معدنی از چه چیزی تولید می‌شود؟

مالچ معدنی، انواع مختلفی دارد. برای تولید برخی از مالچ‌های معدنی، از شورابه‌های کویری استفاده می‌کردند که شوری بسیار بالایی داشت و برای پوشش گیاهی بسیار خطرناک است. ۲ نوع مالچ معدنی داریم. یک نوع مالچ‌هایی است که از نمک درست شده و از شورابه‌های کویر تهیه می‌شود. این نمک را در آب حل می‌کنند و روی سطح خاک پاشیده می‌شود اما شوری بسیار بالای آن اجازه رشد و نمو به گیاه نمی‌دهد. مالچ‌های سیمانی هم داریم که یک لایه نفوذناپذیر روی سطح خاک ایجاد می‌کنند که نفوذناپذیر بوده و شرایط را برای رویش گیاه، مختل می‌کند در حالی که خاک باید تنفس هوازی داشته باشد یعنی جریان هوا ایجاد شود مانند خاک‌های معمولی. دی اکسید کربن و اکسیژن باید بتوانند به عمق خاک نفوذ کنند. اشکال این مالچ‌ها این است که نمی‌گذارند این اتفاق رخ بدهد. مشکل اصلی مالچ نمکی این است که نمی‌گذارد رویش گیاه اتفاق بیفتد. از این رو توصیه می‌شود مالچ به تنهایی استفاده نشود بلکه همراه با پوشش گیاهی باید ایجاد شود.
هدف اصلی هم همین است که مالچ بپاشیم تا گیاه استقرار پیدا کند. هر موقع گیاه استقرار پیدا کرد، مالچ هم بعد از ۱ تا ۳سال فرسایش پیدا می‌کند و از بین می‌رود و دیگر ما فرسایش خاک نداریم که بخواهد مشکلاتی ایجاد کند. تمامی این معایب به وسیله مالچ بیولوژیک قابل اصلاح است و استفاده از مالچ بیولوژیک از ایجاد گرد و غبار جلوگیری به عمل می‌آورد.

شیوه نوین مهار ریزگردها چیست؟

کانون‌های گرد و غبار به علت تخریب محیط‌زیست و فرسایش خاک به وجود آمده‌اند و گرد و غبار ناشی از آنها بر سلامت و اقتصاد تاثیر مخرب بر جای می‌گذارد. برای مقابله با فرسایش خاک از پوشش‌هایی استفاده می‌شود که مالچ(Mulch) نام دارد و ۲روش کلی طبیعی (استفاده از لاشه‌برگ‌ها و خاک اره) و مصنوعی (مالچ نفتی و مالچ معدنی) به کار گرفته شده است. در چند سال گذشته و با کمک فناوری‌های نوین، مالچ بیولوژیک ابداع شده است. یکی از مالچ‌های بیولوژیکی که در ایران تولید شده، از دستاوردهای سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی وابسته به وزارت علوم بوده است.مالچ بیولوژیک، یک پلیمر جدید است که از ترکیبات طبیعی سلولزی ساخته شده است و با ترکیبات نانو مقاوم‌سازی شده تا در عرصه‌های بیابانی در مقابل نور خورشید، باد و آب مقاومت زیادی داشته باشد و در برابر این عوامل دوام بیاورد.