چشم‌انداز فرصت‌ها و چالش‌های صنعت فولاد

به گزارش می متالز، باوجود راه‌اندازی این طرح‌های جدید در زنجیره فولاد، این صنعت راهبردی با چالش‌هایی روبه‌رو است که باید با برنامه‌ریزی‌های مناسب بتوان این چالش‌ها را برطرف کرد.

ورود امکانات به مناطق گوناگون

منصور یزدی‌زاده، مدیرعامل شرکت ملی فولاد که خود از مدیران باسابقه صنعت فولاد کشور است، نگاه جدیدی به طرح‌های استانی فولاد دارد. هرچند به‌طور معمول کارشناسان از این پروژه‌ها انتقاد می‌کنند اما وی معتقد است شکل‌گیری این پروژه‌ها در نقاط گوناگون کشور، سبب شده بسیاری از امکانات زیربنایی وارد آن مناطق شود. یزدی‌زاده در عین حال عنوان کرد: صنایع فولاد در مصرف آب حدود یک درصد سهم دارند. به گزارش صمت از روابط عمومی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران(ایمیدرو) یزدی‌زاده در پاسخ به این پرسش که زمانی که طرح‌های استانی فولاد اجرا شد، پیش‌بینی‌های لازم برای مواد اولیه و امور زیربنایی آنها انجام شده بود یا خیر، گفت: نکته اول این است که برای تمام این طرح‌ها مجوز صادر شد. به این معنی که وقتی مجوز صادر می‌شود امور و مسائل مربوط به محیط‌زیست هم در نظر گرفته می‌شود. همچنین تامین آب، برق و... مجموع این موضوع‌ها مورد توجه بوده اما اینکه اگر قرار بود امروز چنین تصمیمی گرفته شود به‌طور یقین در چنین مکان‌هایی مجوز تاسیس داده نمی‌شد. وی ادامه داد: البته برنامه‌ریزی و دادن مجوز برای این طرح‌ها مربوط به گذشته است و امکان توقف آنها وجود نداشت؛ به این دلیل که برای اجرای این طرح‌ها سرمایه‌گذاری سنگینی در ۷ نقطه کشور انجام شده است.مطالعه درباره صنایع فولاد نشان می‌دهد نه‌تنها در ایران، بلکه در تمام جهان این صنایع در نزدیکی آب‌های آزاد ساخته می‌شوند تا در بخش صادرات، واردات و نیز استفاده از آب محدودیتی نداشته باشند اما طرح‌های که ما در این زمینه به آنها مجوز داده‌ایم اغلب در مکان‌هایی تعریف شده که از نظر تامین آب دچار کمبود و مشکل هستند.

راهکارهای رفع چالش‌ها

مدیرعامل شرکت ملی فولاد با اشاره به راهکارهایی برای برطرف کردن این چالش‌ها، عنوان کرد: یکی از راهکارهایی که در این زمینه می‌توان دنبال کرد این است که برای استفاده از پساب‌ها سرمایه‌گذاری کنیم. استفاده از پساب موضوعی جدید است که در کشور ما توسعه پیدا کرده و واحدهای بزرگ به استفاده از پساب روی آورده‌اند و آن را جایگزین آب خام کرده‌اند. واقعیت این است که در کشور با کمبود آب روبه‌رو هستیم و بخش معدن برای تامین آب در اولویت نیست، بلکه در این بخش مصارف خانگی در اولویت قرار دارد. بزرگترین مشکل ما این است که نقش صنعت در مصرف آب، مانند بخش کشاورزی نیست. بخش کشاورزی حدود ۹۰درصد منابع آبی را مصرف می‌کند اما کل صنعت سهم ۱۰درصدی از مصرف آب دارد. اگر بخواهیم صنعت فولاد را در نظر بگیریم شاید مصرف آب بخش فولادسازی یک‌درصد است. مانند بحث آلودگی که آلاینده‌های صنعتی این واحدها خیلی کمتر از خودروهاست اما آلایندگی خودروها هیچ‌گاه دیده نمی‌شود حال آنکه اگر تمام کارخانه‌ها حتی کوره‌پزخانه‌ها هم با تمام ظرفیت فعالیت کنند اما خودروها بیرون نیایند، باز هم هوای شهر تمیز است. پس صنعت فولاد بر آلایندگی هوا تاثیر کمی دارد. یزدی‌زاده ادامه داد: متاسفانه درباره این طرح‌ها مدیریت منابع آبی ما ایراد دارد. امروز بحث صنایع فولاد ما که به‌طور عمده در مراکز استان‌ها متمرکز هستند مانند ذوب‌آهن و فولادمبارکه دغدغه شده؛ درحالی‌که اگر ما می‌توانستیم مدیریت درستی برای منابع آب داشته باشیم و مصارف و هدررفت آب را کنترل کنیم، به‌طور طبیعی برای این کارخانه‌ها هم هیچ مشکلی ایجاد نمی‌شد اما در شرایط فعلی، در این زمینه دچار مشکل هستیم. در این‌باره راهکار این است که صنایع فولادی که به هر صورت مجوز دریافت کرده و ایجاد شده‌اند، نگاه‌شان را برای استفاده از پساب‌ها عمیق‌تر کنند تا مشکلی در تامین آب مورد نیاز نداشته باشند. وی در ادامه با اشاره به نقش سازنده طرح‌های استانی، فولاد، عنوان کرد: غیر از دغدغه آب که برای طرح‌های استانی وجود دارد، مشکل خاصی برای این طرح‌ها وجود ندارد. مدیرعامل شرکت ملی فولاد در ادامه با اشاره به دغدغه تامین مواد اولیه برای زنجیره فولاد کشور خاطرنشان کرد: در بحث تامین مواد اولیه هم دغدغه‌هایی وجود دارد. بخشی از درگیری صنایع بالادست با پایین‌دست در صنعت فولاد به تامین مواد اولیه بازمی‌گردد. کارخانه‌های احیای مستقیم نیاز به گندله دارند و از واحدهای دیگری این ماده را تامین می‌کنند، برای بخش‌های دیگر هم به همین ترتیب است.  یزدی‌زاده همچنین با اشاره به وضعیت فعلی پروژه‌های استانی فولاد، خاطرنشان کرد: امسال از چند طرح استانی بهره‌برداری کردیم. علاوه بر فولاد شادگان که از آن بهره‌برداری شد، دو طرح دیگر نیز به‌تازگی به مرحله تولید رسیده‌اند. یکی از این طرح‌ها بخش آهن‌اسفنجی فولاد نی‌ریز است که اوایل بهمن راه‌اندازی شد. پس از آن آهن‌اسفنجی فولاد سبزوار قرار دارد که به مرحله تولید رسیده و در نوبت راه‌اندازی قرار دارد. امیدواریم بخش آهن‌اسفنجی بافت هم در ماه‌های نخستین سال۹۷ راه‌اندازی شود. فولاد بافت واحد گندله هم دارد. برخی واحدها به جای فولادسازی نسبت به اضافه کردن ماژول آهن‌اسفنجی و گندله اقدام کرده‌اند. برای مثال فولاد سبزوار در حال ایجاد واحد نورد است و بقیه همان فولادسازی را انجام می‌دهند. وی در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان سیاستی اتخاذ کرد که فولادهای استانی در اختیار یک کنسرسیوم قرار گیرد تا هزینه‌های تولید آنها پایین بیاید، گفت: مهم مکان این طرح‌هاست. شاید بتوانند در تبادل نیروی‌انسانی و مواد اولیه همکاری کنند اما در اصل موضوع نمی‌توان تغییری ایجاد کرد، علت آن هم مربوط به جایابی است. شاید شما بگویید یک سرمایه‌گذاری مشترک انجام دهیم یا یک واحد گندله‌سازی بین دو نقطه جایابی و ایجاد شود. این امر در دو واحد از واحدهای فولادسازی عملی شده است. به عبارتی چون هر دو مشارکت‌کننده این طرح‌ها، فولادساز هستند (یعنی فولاد مبارکه و خوزستان) هدفمند کار را دنبال کردند اما مشارکت‌کنندگان سایر طرح‌ها عملکرد آنها مانند فولادی‌ها نبود، قدری شرایط متفاوت است. برای مثال درباره فولاد میانه که ۱۰۰درصد آن متعلق به ایمیدرو و شرکت ملی فولاد است، دغدغه‌ای نداریم. از این نظر شاید درباره ۳ طرح استانی به هیچ وجه دغدغه نداشته باشیم. در سایر طرح‌ها هم به این دلیل که سرمایه‌گذار در این زمینه تخصص فولادی ندارد، به‌طور طبیعی باید برنامه‌ها را با دقت بیشتری دنبال کرد.

چشم‌انداز آینده

درباره چشم‌انداز فولاد جهان و ایران دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، اظهار کرد: وضعیت بازار فولاد جهان ارتباط تنگاتنگی با تصمیم‌ها و رفتار چین دارد. اگر رشد اقتصادی چین با همین روند ادامه یابد، مصرف فولاد در جهان نیز همین سطح باقی می‌ماند؛ بنابراین با چنین چشم‌اندازی پیش‌بینی می‌شود سال‌های آینده، با توجه به تولید حجم زیاد قراضه در چین، مصرف قراضه فولاد بالا رفته و مصرف سنگ‌آهن نسبت به قراضه کاهش یابد. همچنین پیش‌بینی می‌شود تا ۱۵سال آینده حجم قراضه -که اکنون بین ۳۰تا ۳۵ درصد است- به ۴۵درصد هم برسد و از آنجا که زنجیره تولید فولاد به سمت استفاده از قراضه می‌رود، مزیت معادن سنگ‌آهن کاهش می‌یابد. این روند در عمل این هشدار را به ما می‌دهد که هرچه بیشتر از ذخیره معادن استفاده کنیم، از فرصت‌ها بیشتر استفاده کرده‌ایم. به گزارش صمت از روابط عمومی سازمان توسعه و نوسازی معدن و صنایع معدنی(ایمیدرو) سیدرسول خلیفه‌سلطانی نیز با اشاره به مزیت‌های فولادسازی در کشور، عنوان کرد: مزیت اصلی ما در صنعت فولاد بیشتر در بخش انرژی(گاز و برق) است، از این‌رو عمده‌ترین اقدامی که با استفاده از منابع گاز می‌توان انجام داد این است که روی تولید آهن‌اسفنجی متمرکز شویم و چندان بر تولید فولاد پس از آهن‌اسفنجی اصرار نداشته باشیم. کشش صادراتی آهن‌اسفنجی بسیار خوب است و ارزش‌افزوده ما با تولید آهن‌اسفنجی است؛ بنابراین باید در طرح‌های فولادی در حال اجرا به همین مرحله اکتفا کنیم و هرقدر که می‌توانیم روی اکتشاف، تولید کنسانتره، گندله و آهن‌اسفنجی متمرکز شویم. به نظر من این مسیری است که در دهه آینده باید آن را دنبال کنیم. وی با تاکید بر این موضوع که باید به سمت تولید فولاد باکیفیت پیش برویم، گفت: یکی از اقداماتی که باید انجام دهیم این است که فولاد باکیفیت تولید کنیم و در این مسیر گام برداریم. در کشورهای توسعه‌یافته تولید فولادهای کیفی ۳درصد است که این میزان به ۱۵درصد هم می‌رسد. دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران ادامه داد: براساس آمارها حجم تولید فولاد کیفی در کشور ما حدود ۳ درصد است که باید بتوانیم آن را به ۷درصد برسانیم.

سرانه مصرف

خلیفه‌سلطانی در پاسخ به این پرسش که به نظر شما سرانه مصرف فولاد در جهان و همچنین در ایران چگونه خواهد بود، خاطرنشان کرد: اگر بتوانیم محصولات صنعتی صادر کنیم می‌توانیم سرانه مصرف فولاد را افزایش دهیم. به این معنا که اگر براساس برنامه چشم‌انداز ۱۴۰۴ بتوانیم ۲۰ میلیون تن صادرات فولاد داشته باشیم، طبیعی است که می‌توانیم سرانه مصرف خـود را افزایش دهیـم اما اگر فقـط بـر تولید داخل متمرکز شـویم، نمی‌توان سـرانه مصـرف را افزایش داد. دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در ادامه یادآور شد: در جهان با توجه به جایگزینی سایر مصنوعات دیگر با فولاد، ممکن است سرانه مصرف به‌طور ثابت یا با شیب کمی افزایش یابد. خلیفه‌سلطانی در ادامه با اشاره به چالش‌های پیش‌روی صنعت فولاد ایران و راهکارهایی برای برطرف کردن این چالش‌ها عنوان کرد: از جمله اقدام‌هایی که باید در صنعت فولاد انجام شود، این است که در طرح‌های توسعه‌ای مکان‌یابی مناسبی انجام شده و این واحدها با هدف صادرات، در جوار آب‌های بین‌المللی ساخته شود. همچنین به‌دلیل کمبود آب در مناطق گوناگون کشور، ضرورت ساخت واحدهای فولادی در سواحل جنوبی بیشتر می‌شود. کشور ما به سمت خشکسالی پیش می‌رود و با توجه به حرارتی که هنگام تولید فولاد ایجاد می‌شود این واحد صنعتی نه تنها مصرف‌کننده آب نخواهد بود، بلکه موجب تولید آب خواهد شد که در نتیجه می‌توان در کنار آن، کشاورزی و شهرسازی را توسعه و جمعیتی را به این مناطق انتقال داد. بنابراین فولاد می‌تواند نقش توسعه‌ای در جنوب کشور ایفا کند. همچنین با توجه به این امر، ظرفیت تولید فولاد با الگوی اقتصادی ما متناسب شده و از ساخت واحدهای کوچک جلوگیری می‌شود.از جمله اقدام‌هایی که باید در صنعت فـولاد انجام شود، این است که در طـرح‌های توسعه‌ای مکان‌یـابی مناسبی انجـام شده و این واحـدها با هـدف صادرات، در جـوار آب‌های بین‌المللی ساخته شود