۹۰ درصد معادن غیرفعال کوچک هستند

به گزارش می متالز، حسن روحانی یکی از سرمایه‌های دولت را معادن عنوان کرد و گفت: ۱۲۰۰ معدن ما امروز می‌تواند احیا شود و مردم را مشغول کار کند. سرمایه عظیم و بزرگی در اختیار ما است که به شکل‌های مختلف امروز فعال نیست و به‌معنایی موات شده و احیا نشده است. او تاکید کرد: باید معادن را احیا کنیم و این یکی از رسالت‌های و وظایف مهم وزارت صنعت، معدن و تجارت است. در همین زمینه معاون امور معادن و صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز اظهار کرد: فعال کردن ۲۵ درصد معادن غیرفعال کشور در برنامه کاری امسال وزارت صنعت، معدن و تجارت قرار دارد.

داریوش اسماعیلی بیان کرد: ۴۴۰۰ معدن از کل ۱۰ هزار و ۵۰۰ معدن در سطح کشور غیرفعال هستند؛ بنابراین در امسال برنامه وزارتخانه در بخش معدن، افزایش ۲۰ درصدی ذخایر معدنی، افزایش ۲۵ درصدی استخراج از معادن کشور و افزایش ۲۰ درصدی تولید محصولات معدنی است.
درباره اهمیت فعال‌سازی و احیای معادن غیرفعال، اینکه این معادن چقدر می‌تواند به رشد اقتصادی کمک کند و اینکه باوجود تاکید بر رشد معادن کشور چرا همچنان برخی از معادن متروکه و غیرفعال هستند با کارشناسان گفت‌وگو کرده که در زیر می‌خوانید.

رشد اقتصادی با احیای معادن غیرفعال

سمیه خلوصی، مدیر برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران در پاسخ به این سوال که احیای معادن غیرفعال چقدر می‌تواند به رشد اقتصادی کمک کند، گفت: قطع به‌یقین احیای تمام ظرفیت‌های اقتصادی در کشور از جمله معادن غیرفعال می‌تواند به رشد اقتصادی کمک کند. با مطالعات زیادی که در این زمینه در کشور انجام شده، به این نتیجه رسیده‌ایم که معادن کوچک می‌توانند از نظر ایجاد اشتغال در سطح کشور بسیار اثرگذار باشند.

مدیر برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران خاطرنشان کرد: باتوجه به پراکندگی معادن کوچک در نقاط مختلف کشور، این نوع معادن به‌طور عمده می‌توانند کمک زیادی به رشد اقتصادی منطقه‌ای در مناطق کمتر توسعه‌یافته بکنند. همچنین باتوجه به اینکه این دسته از معادن در ایجاد اشتغال غیرمستقیم نقش بسزایی دارند، با فعالیت یک معدن غیرفعال شاهد شکوفایی مناطق کمتر توسعه‌یافته اطراف معدن و اشتغال غیرمستقیم در شاخه‌های مختلف می‌شویم.

دلایل متعدد برای متروکه بودن معادن

خلوصی در پاسخ به این سوال که چرا برخی از معادن متروکه و غیرفعال هستند، اظهار کرد: دلایل زیادی وجود دارد که معادن متروکه می‌شوند. در طرح احیا و فعال‌سازی معادن کوچک مطالعات زیادی در این زمینه انجام شده است. براساس نتایج به‌دست‌آمده، برخی علل این امر به شرایط عمومی اقتصاد داخلی و بین‌المللی مربوط می‌شود؛ به‌عنوان مثال گاهی قیمت یک ماده معدنی افزایش یا کاهش پیدا می‌کند و شرایط اقتصادی به‌گونه‌ای پیش می‌رود که انجام فعالیت مورد نظر به‌صرفه نیست.

مدیر برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران ادامه داد: گاهی هم اکتشافات تکمیلی مناسبی روی آن محدوده انجام نشده یا طراحی مناسب معدن در آن محدوده عملیاتی نشده است. به‌این‌ترتیب بعد از مدتی مشخص می‌شود که فعالیت آن معدن اقتصادی و به‌صرفه نیست.

ضعف زیرساخت‌ها

خلوصی در بیان دلیل دیگر به ضعف قدرت چانه‌زنی معادن کوچک اشاره کرد و گفت: گاهی توانایی چندانی برای فروش محصول وجود ندارد. به‌دلیل نبود زیربنای مورد نیاز مثل جاده یا برق، قیمت تمام‌شده افزایش پیدا می‌کند و این مسئله قدرت چانه‌زنی فعالان معدنی در معادن کوچک را کاهش می‌دهد. او به مسئله مالی به‌عنوان یکی دیگر از عوامل ضعف اشاره کرد و گفت: در واقع بخش خصوصی گزارش امکان‌سنجی را دریافت، برآورد و سپس شروع به آماده‌سازی معدن می‌کند، اما بعد از مدتی به دلایلی دچار مسئله می‌شود و نمی‌تواند تامین مالی پایداری برای اجرای طرح خود داشته باشد.

فعال‌سازی ۱۰۰۰ معدن

مدیر برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران بیان کرد: در طرح احیای معادن کوچک که توسط شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران اجرایی می‌شود، عمده دلایل متروکه بودن معادن کوچک شناسایی شده است. امروز برای بلوک‌های مختلف معدن بسته‌هایی جداگانه در حال تدوین و عملیاتی شدن است.

خلوصی در پاسخ به این سوال که برنامه ایمیدرو برای فعال‌سازی معادن متروکه چیست، خاطرنشان کرد: ایمیدرو به‌عنوان تنها سازمان توسعه‌ای بخش معدن طرح احیا و فعال‌سازی معادن کوچک را در سال گذشته تعریف کرده است. در این سال حدود ۱۴۶ معدن را احیا کردیم و برنامه داریم در امسال نیز حدود ۲۰۰ معدن را فعال کنیم.

مدیر برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران با اشاره به سخنان حسن روحانی اظهار کرد: باتوجه به اینکه رئیس‌جمهوری تاکید داشت که باید هدف‌گذاری احیای معادن افزایش پیدا کند، ایمیدرو به کمک معاونت معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت سعی کرده در اهداف موجود، بازنگری کند. او خاطرنشان کرد: امروز اهداف بسیار بالاتری از ۲۰۰ معدن را در برنامه‌های خود داریم و برآورد ما روی ۱۰۰۰ معدن است. البته نیاز است با هماهنگی معاونت معدنی وزارتخانه موانع و محدودیت‌های موجود را رفع کنیم تا بتوانیم احیای معادن را تسریع کنیم.

تغییر نگرش به ظرفیت‌های غیرنفتی کشور

مجید پورمقدم، پژوهشگر و مشاور معاونت معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت گفت: همگام با تحقق اقتصاد مقاومتی و جهش تولید و در شرایط تحریم‌های شدید اقتصادی باید نگاه‌مان را به ظرفیت‌های غیرنفتی کشور تغییر دهیم.

در این راستا باید توسعه معادن کشور که از ظرفیت‌های بالقوه و بی‌نظیری برخوردارند را در دستور کار قرار دهیم. او تصریح کرد: توسعه در تمام بخش‌های معدن شامل فعال‌سازی معادن غیرفعال، راکد، متروکه و همچنین توسعه معادن فعال موجود از جمله مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

فعال نگه داشتن معادن

مشاور معاونت معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت با بیان اینکه فعال نگه داشتن یک معدن به لحاظ تولید و اشتغال، اهمیتی کمتر از فعال‌سازی معادن غیرفعال ندارد، خاطرنشان کرد: به لحاظ فنی، قبل از خروج معادن فعال از چرخه اقتصادی و فرآیند تولید، همزمان با مرتفع کردن چالش‌های پیش رو و افزایش بهره‌وری در تداوم تولید و کاهش قیمت تمام‌شده، می‌توان با پرداخت تسهیلات و تجهیز معادن به ماشین‌آلات مکانیزه واحدهای معدنی غیرفعال، راکد و متروکه را با شرایطی که به آن اشاره شد، فعال کرد.

پورمقدم ادامه داد: ازآنجایی‌که مواد معدنی کشور از تنوع بالایی برخوردارند، دلایل غیرفعال و متروکه بودن معادن هم در کشور بسیار متنوع و گسترده است. از آن جمله می‌توان به دلایل فنی، ایمنی، حقوقی، صادرات و واردات بی‌رویه محصولات مواد معدنی و... اشاره کرد.

ضعف در ایمنی برای فعالیت

این پژوهشگر معاونت معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت در بیان مثالی گفت: از دلایلی که می‌تواند باعث تعطیلی و غیرفعال شدن معادن زغال‌سنگ شود، می‌توان به مقوله ایمنی شامل ضعف سیستم تهویه، ضعف سازه‌ای تونل‌ها و غیر از آن واقع‌شدن معدن زغال‌سنگ در مناطق جنگلی که مورد بهره‌برداری ازسوی دستگاه‌های اجرایی قرار می‌گیرد، اشاره کرد.

پورمقدم با اشاره به وضعیت معادن سنگ تزئینی نیز گفت: ضعف ایمنی در معادن سنگ تزئینی هم صادق است. در مواقعی به‌دلیل داشتن شیب منفی در سینه کارهای احداثی، معدن با مشکل روبه‌رو می‌شود. همچنین واردات بی‌رویه سنگ‌های مشابه از کشورهای چین و افغانستان باعث تعطیلی و غیرفعال شدن این نوع معادن شده است.

ضعف کیفیت ماده معدنی

مشاور معاونت معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت ادامه داد: از عمده دلایل دیگری که باعث تعطیلی معادن می‌شوند، می‌توان به ضعف ذخیره کانی، پایین بودن عیار، ضعف کیفیت ماده معدنی، واقع‌شدن معادن در شیب‌های توپوگرافی زیاد و ضعف زیرساخت‌های لازم شامل جاده ارتباطی، برق، آب، مخابرات، رکود و نبود بازار فروش داخلی و خارجی اشاره کرد.

پورمقدم تصریح کرد: از دیگر دلایل تعطیلی معادن، تعطیلی پروژه‌های عمرانی شامل پروژه‌های راهسازی و ساخت اتوبان‌ها، پروژه‌های تونل و پل‌سازی و پروژه‌های برج‌سازی و انبوه‌سازی، واقع شدن معادن با ظرفیت‌های بسیار بالا در مناطق حفاظت‌شده زیست‌محیطی و مناطق ممنوعه سازمان جنگل‌های کشور، ممانعت سایر دستگاه‌های اجرایی و معارضین محلی، ملاحظات زیست‌محیطی به‌ویژه در استان‌های شمالی کشور، ایجاد گرد و غبار و آلایندگی در برخی معادن شن و ماسه، مشکلات نقدینگی، فرآوری و فناوری و حتی شیوع کرونا است.

او با بیان اینکه بیش از ۹۰ درصد معادن غیرفعال و متروکه از معادن کوچک بوده‌اند، ادامه داد: از کل معادن دارای پروانه بهره‌برداری صادر شده کشور بیش از ۱۰ هزار واحد معدنی یعنی بالغ بر ۹۰ درصد آنها از نظر کلاس بین‌المللی در مقیاس کوچک هستند.

به‌طور تقریبی نیمی از این تعداد غیرفعال هستند که به‌دلایل مختلفی که مطرح شد، غیرفعال شده‌اند. این پژوهشگر معاونت معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت در پاسخ به این سوال که برای فعال‌سازی معادن غیرفعال و متروکه در سال جهش تولید چه اقداماتی را باید انجام داد، بیان کرد: باید با اجماع و همکاری تمامی دستگاه‌های اجرایی و بخش خصوصی و باتوجه به دستور اخیر رئیس‌جمهوری بتوانیم اقداماتی را انجام دهیم.

این مهم برای جلوگیری از پدیده مهاجرت، توسعه مناطق محروم، تامین مواد اولیه واحدهای صنایع معدنی، تامین خوراک و افزایش تولید زنجیره محصولات و فعال‌سازی کارخانجات بزرگ ضروری است. همچنین برای افزایش سطح اشتغال پایدار و تقویت زیرساخت‌ها در مناطق کمترتوسعه‌یافته باید بتوانیم دست به اقداماتی بزنیم.

فعال‌سازی پروژه‌های عمرانی

پورمقدم به برخی اقداماتی که باید مورد توجه قرار بگیرد اشاره کرد و گفت: حل و فصل مشکلات با معارضین محلی که باعث ایجاد انگیزه و رغبت سرمایه‌گذاران برای حضور بهینه در معادن می‌شود، انجام عملیات اکتشاف تکمیلی در معادنی که ذخیره کافی ندارند، بومی‌سازی خط تولید پرعیارسازی مواد معدنی که کم‌عیار هستند، ایمن‌سازی معادنی که مشکل ایمنی دارند، جلوگیری از واردات مواد معدنی با ارزش افزوده، فعال‌سازی پروژه‌های عمرانی شامل مسکن مهر، انبوه‌سازی و راهسازی، تخصیص اعتبار و فعال‌سازی و نوسازی پروژه‌های فرسوده، اجازه فعالیت به معادنی که در مناطق حفاظت‌شده محیط‌زیست واقع شده‌اند از مواردی است که می‌تواند به توسعه فعالیت معادن کوچک بینجامد.

مشاور معاونت معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت در پایان تصریح کرد: با تشکیل بانک اطلاعاتی جامع معادن و صنایع معدنی کشور در روزهای آتی تعداد پروانه‌های اکتشاف که گواهی کشف برای آنها صادر می‌شود و تعداد گواهی‌های کشف که برای آنها پروانه بهره‌برداری صادر می‌شود و در سال جهش تولید در مدار تولید قرار می‌گیرد، توسط معاونت معدنی وزارتخانه به اطلاع عموم خواهد رسید.

کلام آخر

باتوجه به اینکه معادن اهمیت زیادی در رشد اقتصادی دارند و همچنین نقش پررنگی که در افزایش آمار اشتغال ایفا می‌کنند، توجه به احیا و فعال‌سازی معادن غیرفعال و راکد می‌تواند مسئله‌ای بسیار مهم باشد. کارشناسان دلایل بسیار متنوع و گسترده‌ای را برای فعال نبودن معادن غیرفعال مطرح کردند که از جمله می‌توان به مشکلات اقتصادی، ضعف ایمنی، ضعف قدرت چانه‌زنی، ضعف در زیرساخت‌ها، ضعف در تولید و کیفیت مواد معدنی اشاره کرد.

از آنجایی‌که حدود ۹۰ درصد معادن غیرفعال و راکد را کوچک‌مقیاس‌ها تشکیل می‌دهند، به تغییر سیاست‌گذاری ازسوی دولت و سازمان‌های مربوطه نیاز است. در این زمینه کارشناسان باور دارند قرار است در امسال باتوجه به شعار جهش تولید سازمان ایمیدرو و معاونت معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت دست به اقداماتی بزنند تا شاهد رونق و احیای معادن غیرفعال و راکد کشور باشیم.