اختلال در نمایشگر سامانه تجارت؟

به گزارش می متالز، در این‌خصوص مسوولان بانک مرکزی نیز این سوال را مطرح کردند اگر آمار تراز تجاری منفی است، چرا آمارهای منتشر‌شده در سامانه جامع تجارت، با آمارهای اعلامی گمرک تفاوت دارد؟ گمرک در پاسخ به «دنیای‌اقتصاد» اعلام کرد که سامانه جامع تجارت به‌طور کامل عملیاتی نشده و برای آمار صادرات و واردات باید به آمار گمرک استناد کرد.

ماجرا چه بود؟

ماجرای مناقشه آماری میان بانک مرکزی و گمرک ایران از اظهارات رئیس‌کل بانک مرکزی درباره آمار تجارت خارجی کشور شروع شد. دوشنبه‌شب هفته گذشته، رئیس‌کل بانک مرکزی در برنامه ویژه خبری حاضر شد و در سخنان خود به مثبت شدن تراز تجارت خارجی ایران اشاره کرد. به گفته عبدالناصر همتی تراز تجارت خارجی سال‌جاری مثبت ۵/ ۱ میلیارد دلار اعلام شد. همچنین گفته شد که میزان صادرات ۵/ ۲۶ میلیارد دلار و واردات به ۲۵ میلیارد رسیده است. پس از این اظهارنظر برخی با مقایسه گفته‌های رئیس‌کل بانک مرکزی و آمار رسمی گمرک، به وجود اختلاف فاحش میان این دو آمار رسیدند. بر اساس آمار‌های رسمی گمرگ تراز تجارت خارجی نه‌تنها مثبت ۵/ ۱ میلیارد دلار نیست بلکه در هشت ماه اول امسال، منفی ۶/ ۱ میلیارد دلار گزارش شده است.

روز بعد از اظهارات همتی سخنگوی گمرک تعجب خود را از آمار ارائه شده بیان کرد و گفت: شب گذشته آماری عجیب از تجارت کشور توسط رئیس بانک مرکزی ارائه شد. روح‌الله لطیفی در ادامه سخنانش گمرک را مرجع بیان آمار تجارت خارجی کشور اعلام و آمار رسمی ثبت شده در گمرک را ارائه کرد. بر اساس تجارت ۸ ماهه امسال، صادرات ۲۱ میلیارد و ۴۴۸ میلیون دلار و واردات ۲۳ میلیارد و ۱۳۲ میلیون دلار است که تراز کشور در این مدت نه‌تنها مثبت نیست بلکه منفی یک میلیارد و ۶۸۴ میلیون دلار است. «دنیای‌اقتصاد» در عنوان خبری «دو روایت از مسابقه تجارت» آمار رئیس‌کل بانک مرکزی از وضعیت تجارت خارجی و پاسخ مطرح‌شده از سوی سخنگوی گمرک را به تصویر کشید.

پس از اظهار‌نظر گمرک بیشترین سوال در مورد مرجع آماری رئیس‌کل بانک مرکزی پیش آمد. در روزهای نخست مشخص نبود مرجع آماری رئیس‌کل بانک مرکزی کجاست و اختلاف سه میلیارد دلاری در آمار صادرات و واردات از کجا ناشی می‌شود. ولی در ادامه جدال آماری میان این دو نهاد اجرایی تاثیر‌گذار، صبح چهار‌شنبه، توضیحی در صفحه توییتری روابط‌عمومی بانک مرکزی منتشر شد: «آمار اعلامی صادرات و واردات توسط ریاست‌کل در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه‌۲ سیما، مبتنی بر اطلاعات سامانه جامع تجارت تا تاریخ ۱۶ آذرماه ۱۳۹۹ است. این سامانه منبع رسمی آمار تجارت خارجی است.» همچنین در این پست توییتری عکسی از سامانه جامع تجارت آمده بود که وجود تراز تجاری مثبت در آمار تجارت خارجی را اثبات می‌کرد. در عکس منتشر‌شده آخرین آمار از مجموع صادرات سالانه سال‌جاری ۲۶ میلیارد و ۸۴۰ میلیون دلار و آخرین آمار مربوط به مجموع واردات سالانه تا شانزدهم آبان‌ماه ۲۵ میلیارد و ۳۵۶ میلیون دلار ثبت و منتشر شد. «دنیای‌اقتصاد» در خبری با عنوان «سبقت صادرات از واردات» ادامه این اختلاف آماری را برای مخاطبان خود در روز پایانی هفته گذشته گزارش کرده بود.

مسوول آمار تجارت کیست؟

در حالی‌که بانک مرکزی در توضیح توییتری سازمان توسعه تجارت را منبع اصلی آمار تجارت خارجی اعلام کرد، طی روز‌های گذشته وزیر صمت طی نامه‌ای به وزیر اقتصاد خواستار اطلاع‌رسانی سریع‌تر آمار تجارت خارجی از گمرک به این وزارتخانه شده بود‌ که می‌توان این موضوع را گواهی بر درستی ادعای سخنگوی گمرک مبنی بر مرجع‌بودن این نهاد برای ارائه آمار تجارت خارجی کشور دانست.

تا اینجا نکته گمشده در روایت این اختلاف آماری برمی‌گردد به قبل از اینکه بانک مرکزی به سازمان توسعه تجارت استناد آماری داشته باشد. روز سه‌شنبه سخنگوی گمرک به این اشاره کرده بود که سازمان توسعه تجارت طی روز‌های گذشته میزان صادرات را ۵/ ۲۶ میلیارد دلار اعلام کرد که بر روی خروجی این سایت قرار گرفت، اما گمرک ایران با اطلاع‌دادن به رئیس‌کل سازمان توسعه‌تجارت اعلام کرد‌ که این آمار اشتباه است و سازمان توسعه تجارت نیز به سرعت و در کمتر از چند دقیقه دستور حذف آمار که به نقل از مشاور این سازمان اعلام شده بود را اعلام کرد. لطیفی این را هم گفته بود که ظاهرا مشاور سازمان اشتبا‌ها میزان صادرات ۵/ ۲۱ میلیارد دلاری را ۵/ ۲۶ میلیارد دلار اعلام کرده بود؛ یعنی همان رقمی که در گزارش بانک مرکزی دیده می‌شود.

به نظر می‌رسد با رسانه‌ای‌شدن این اختلاف آماری دو نهاد بانک مرکزی و گمرک در آخر هفته خود مجبور به پاسخگویی به سوالات مطرح شده بوده‌اند، چراکه سخنگوی گمرک در روز جمعه دوباره بر گفته‌های گذشته خود تاکید کرد و حتی به‌عنوان مرجع اصلی اظهار‌نظر آماری در این موضوع از وضعیت جدید تراز تجاری در روز بیست‌و یکم آذر ماه رو‌نمایی کرد.

تراز تجاری منفی دو میلیارد دلاری

روح‌الله لطیفی گفت: با اینکه علاقه‌مند هستیم که تراز مثبت یک و نیم میلیارد دلاری اعلامی از سوی رئیس کل بانک مرکزی درست باشد اما متاسفانه تراز تجاری کشور در این دوره زمانی غیرمعمول اعلامی (نیمه آذرماه) منفی دو میلیارد و چهار میلیون دلار بوده است. سخنگوی گمرک ادامه داد: تراز منفی ۶/ ۱ میلیارد دلاری ۸ماهه با اضافه شدن این ۱۵روز به منفی دو میلیارد رسیده است. سخنگوی گمرک توضیح داد: اگر شاخص آماری را نیمه آذر بدانیم که برای تراز تجاری غیرمعمول است و مانند اعلام تورم در مقایسه با روزهای میانی ماه است، با این اوصاف، صادرات کشور نه‌تنها ۵/ ۲۶ میلیارد دلار نبوده است، بلکه۲۲میلیارد و ۹۰۱ میلیون دلار تا ۱۵ آذرماه بوده که با رقم اعلامی رئیس کل بانک مرکزی ۶/ ۳ میلیارد دلار فاصله دارد. لطیفی در سخنان خود نزدیکی رقم واردات اعلام شده از طرف رئیس بانک مرکزی با رقم رسمی گمرک را به دلیل تامین ارز و تایید منشا از طرف بانک مرکزی دانست و گفت: رقم واردات ۲۴میلیارد و ۹۰۵میلیون دلار بوده که از لحاظ اینکه بانک مرکزی به تامین ارز و تایید منشا آن می‌پردازد برای مدت زمان مورد ادعا نزدیک به رقم اعلامی است.

به گفته لطیفی آمار گمرک در همه کشورها به‌عنوان شاخص تجارت آن کشور است که در همه مراجع قابل استناد است و در کشورمان نیز همین رویه در قدیمی‌ترین سازمان اداری کشور مورد انتظار بوده و بخش آماری این سازمان در حال خدمت‌رسانی شبانه‌روزی به دستگاه‌های مرتبط با تجارت و ذی‌نفعان است.

حرف آخر گمرک

با توجه به استناد‌  بانک مرکزی به سامانه جامع تجارت و نقض درستی این استناد‌دهی از طرف گمرک، این سوال از طرف بانک مرکزی مطرح شد که چرا اطلاعات منتشر شده در سامانه تجارت با آمار کمرگ یکسان نبوده است؟

به عبارت دیگر بانک مرکزی این اعلام اشتباه بزرگ آماری در مورد مثبت‌بودن تراز تجاری کشور در سال ۹۹ که در برنامه پُر‌مخاطب خبری در شبکه سراسری به اطلاع مردم رسیده است را در حوزه کنترل گمرک و وزارت صمت دانسته و از این دو نهاد اجرایی انتظار پاسخ دارد. «دنیای‌اقتصاد» برای روشن شدن قضیه برای مخاطبان خود در گفت‌وگو با سخنگوی گمرک به دنبال پاسخ برای این پرسش مسوولان بانک مرکزی است. سخنگوی گمرک در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» توضیح داد: اطلاعات مختلفی در سایت‌ها و نهادهای مختلف قابلیت دریافت دارند ولی باید توجه کرد که مرجع معتبر برای استناد‌دهی کدام نهاد است. خروج و ورود اقلام در گمرک بررسی می‌شود و وظیفه قانونی کمرگ اعلام این اطلاعات است. لطیفی با تاکید بر اینکه تنها گمرک می‌تواند مرجع اطلاعات تجارت خارجی کشور باشد، گفت: در مورد ارجاع به اطلاعات تجارت خارجی، سامانه جامع تجارت اصلا مورد بحث قرار نمی‌گیرد. لطیفی ادامه داد: نهاد محترم ریاست‌جمهوری، سخنگوی دولت، وزارت اقتصاد و وزارتخانه‌های دیگر، مجلس شورای اسلامی، مرکز پژوهش‌های مجلس و... کلیه نهادها و ادارات کشور برای اطلاع از وضعیت تجارت خارجی کشور به آمار و اطلاعات گمرک مراجعه می‌کنند. گمرک سابقه‌ای بیش از ۱۰۰ ساله در مرجع‌بودن برای اطلاع از شاخص تجارت کشور دارد‌ و این موضوع فقط مربوط به ایران نیست بلکه در همه کشورها این‌گونه است. به گفته سخنگوی گمرک این موضوع ابدا اختلاف آماری محسوب نمی‌شود، بلکه اشتباهی است که در جمع‌آوری اطلاعات از طرف مسوولان بانک مرکزی رخ داده است. لطیفی امیدوار است بانک مرکزی یا سایر نهاد‌ها برای اطلاع از آمار تجارت خارجی تنها به اطلاعات منتشر شده از طرف گمرک مراجعه داشته باشند.