مهم ترین چالش های صنعت مس؛ از تحریم و خود تحریمی تا اختلاف قیمت‌ها در بورس کالا و بازار آزاد و عدم حمایت از SME ها

به گزارش می متالز، حوزه معدن و صنایع معدنی یکی از بخش های مهم و اثرگذار در تولید و تجارت کشور محسوب می‌شود، این محصولات بخش قابل توجهی از تولید و صادرات غیرنفتی کشور را به خود اختصاص داده که در این میان مس به لحاظ ارزشی از جایگاه ویژه ای برخوردار است و بررسی چالش های آن و در ادامه یافتن راهکارهایی برای رفع این موانع می تواند تاثیر این حوزه در GDP کشور را دو چندان کند.

مشکلات مرتبط با تحریم و به تبع آن عدم دسترسی به تکنولوژی های روز دنیا، عدم حمایت از SME ها، اختلاف قیمت‌ها در بورس کالا و بازار آزاد و تاثیر آن در بازار، تجارت قراضه و محصولات مسی و میزان دسترسی مصرف کنندگان در بازار، چالش‌های موجود در صنایع پایین دست از جمله چالش های اصلی این بازار است که در ادامه به شرح آنها می پردازیم. 

یکی از چالش های حوزه مس اختلاف قیمت عرضه کاتد مس در بورس کالا و بازار آزاد است. وضعیت معاملات کاتد و کنسانتره مس در حالی در بورس کالا ادامه دارد که مسئولان در تصمیم‌گیری‌های خود تفاوت‌های بازار آزاد و بورس کالا را لحاظ نمی‌کنند به عبارتی اختلاف قیمت دلار در بورس کالا و بازار آزاد باعث ایجاد شکاف بین این دو بخش و رانت برای برخی دلالان شده بعلاوه اینکه این شکاف قیمتی انگیزه تولیدکنندگان را تضعیف کرده است، چراکه با توجه به تولید و عرضه داخلی، مبنا قرار دادن ارز نیمایی برای این تولیدکنندگان در فروش منطقی به نظر نمی‌رسد.

پیشنهاد این است برای تولیدکنندگانی که صادرات محور نیستند و صد درصد تولید خود و یا بخش اعظم آن را در داخل عرضه می‌کنند اختلاف قیمت دستوری در بورس کالا و بازار آزاد کمتر شود و عرضه در بازار بر مبنای واقعیت هزینه‌های تولیدکننده باشد یا حداقل قیمت‌گذاری بر مبنای دلار سنایی قرار گیرد، چراکه در شرایطی که تولید و عرضه در داخل است مبنای قیمت‌گذاری برای فروش هم داخلی و بازار آزاد باشد، تصمیم منطقی تری به نظر می رسد. 

چالش مهم دیگری که از چند وجه بازار مس و دیگر بازار ها را تحت تاثیر قرار داده موضوع تحریم هاست که نوسانات شدید نرخ ارز را سبب شده و سیاست های اقتصادی و تجاری دولت را متاثر کرده و در نهایت منجر به افزایش هزینه های تولید، تلاطم بازار، افت صادرات و از دست رفتن بخشی از بازارهای صادراتی، ایجاد رانت، رونق واسطه گری و بروز مشکلات متعدد در زمینه تأمین نقدینگی و سرمایه در گردش واحدهای معدن و صنایع معدنی کشور شده است.

 البته تأثیر عمده تحریم ها در افزایش هزینه های تولید بوده که تولیدکنندگان در تلاشند با روش های مختلف بر موانع و محدودیت های حاصل از تحریم ها فائق آیند اما مشکل مهم تر خودتحریمی هاست، محدودیت ها و موانع حاصل از سیاست های تجاری دولت مانند سیاستهای ارزی، دخالت در بازار و قیمت گذاری دستوری، جلوگیری از صادرات و فراهم کردن زمینه های رانت و واسطه گری، مانع بزرگتری در سر راه تولید کشور شده است که نیازمند تدابیر مقامات دولتی و مسئولان کشوری است. 

یکی دیگر از مهمترین موانع این حوزه نحوه محاسبه میزان حقوق دولتی معادن و عدم بازگشت درآمدهای حاصل از حقوق دولتی برای هزینه در همین بخش است، هرچند بر اساس قانون معادن باید ۶۵ درصد از درآمد حقوق دولتی که در کشور از معادن وصول می شود برای توسعه بخش معدن و ۱۵ درصد برای توسعه زیرساخت های شهرستان محل استقرار معدن هزینه شود، اما این قانون در سال های گذشته به خوبی اجرا نشده و در لایحه بودجه رقمی کمتر از این درصدها اختصاص یافت.

راهکار اصلی توسعه بخش معدن اجرای دقیق تکالیف قانونی است تا راه برای توسعه مناطق معدنی کشور هموار و زیرساخت های لازم برای این منظور فراهم شود. تداخلات جدی میان فعالیتهای معدنی، محیط زیست و منابع طبیعی از دیگر دغدغه های معدنداران حوزه مس محسوب می شود. 

یک موضوع مهم دیگر که در این حوزه قابل بررسی است، اقدام به ایجاد خوشه های معدنی است. معادن مس بسیار زیادی با ذخایر کوچک به صورت پراکنده در سطح کشور وجود دارد که با تدابیر درست می تواند تاثیر قابل توجهی در تولید کشور داشته باشد.

 طبق اکتشافات انجام شده در سالهای اخیر، حدود ۱۲ معدن بزرگ معرفی شده، در حالی که معادن کوچک‌مقیاس بسیار زیادی در کشور وجود دارد. به جز استانهای جنوب غربی و حاشیه خلیج فارس کشور که زونهای ساختاری آنها مستعد فلززایی نیست تقریبا در بقیه استانها ذخایر فلزی و به طور خاص مس را داریم.

 به همین خاطر باید از معادن کوچک حمایت شود تا از ذخایر سطح کشور به صورت متوازن استفاده شده و تنها به حمایت از چند استان خاص معطوف نباشیم. چنین ظرفیت‌هایی را نادیده نگیریم چراکه با تجمیع چند معدن کوچک‌مقیاس، می‌توانیم یک معدن بزرگ یا متوسط داشته باشیم.

این معادن در نقاط کم‌برخوردار کشور واقع شده‌اند که این امر می‌تواند موجب اشتغالزایی بیشتر در نقاط محروم شود و وضعیت این مناطق را بهبود بخشد. در سیاست‌گذاری‌ها و تصمیم‌گیری‌ها عمدتا توجه مدیران و مسئولان به معادن بزرگ‌مقیاس است و به معادن کوچک‌مقیاس که تعدد بالایی دارند، بی‌توجهی می‌شود، چنین اقداماتی به این حوزه صدمه خواهد رساند.

در حقیقت نقش معادن کوچک را در اقتصاد و GDP و اشتغال پررنگ نمی‌بینند و به آنها بها داده نمی‌شود. به عنوان حمایت می توان معادن کوچکی که با فواصل معقول به لحاظ حمل و نقل هستند و توجیه ارتباطی بین آنها وجود دارد، در قالب یک شرکت تجمیع کرد و هر کدام از این معادن وابسته، به میزان ذخیره و عیار در این کنسرسیوم سهیم شوند و در ادامه دولت هم با تسهیلات از آنها حمایت کند.

یکی دیگر از آثار تحریم در به روزرسانی تجهیزات نمود پیدا می کند که حوزه مس را هم تحت تاثیر قرار داده است. در ایران چون عمده ماشین‌آلات معدنی و صنعتی وارداتی است لذا هزینه تولید حتی در شرایط عادی بالاتر از کشورهای صاحب این تکنولوژی‌هاست. حال با وجود تحریم فرسایشی موجود، ورود کالاهای غیراستاندارد و نامناسب از طریق بازار سیاه و با تاخیر زمانی و با قیمتی چندبرابر قیمت واقعی به‌علاوه عدم امکان صدور کالای مرغوب ساخت داخل به بازارهای هدف و اجبار به توقف تولید یا فروش محصول تولیدی به بازار با سود کم و بعضا با ضرر همگی بخشی از مشکلات واحدهای تولیدی است.