فشارهای محلی بر واحدهای تولیدی

به گزارش می متالز، به‌عنوان مثال در دهه‌های گذشته که میزان توسعه‌یافتگی زیرساخت در کشور کمتر بود، بنگاه‌های اقتصادی در راستای ایفای مسوولیت اجتماعی شرکتی خود؛ به ساخت پل، حمام و دارالمساکین مبادرت می‌ورزیدند. اما در شرایط کنونی که دیگر کمتر نقطه‌ای از کشور به این زیرساخت‌ها همچنان نیاز دارد، طبیعی است که مصادیق مسوولیت اجتماعی نیز تغییر کرده باشد. در شرایط کنونی حتی افزایش تاب‌آوری یک بنگاه اقتصادی را نیز می‌توان به نوعی ایفای مسوولیت اجتماعی قلمداد کرد؛ در این میان با توجه به نیاز کشور و مردم یک منطقه برخی بنگاه‌های اقتصادی در جهت ایفای مسوولیت اجتماعی خود به سمت اجرای اقداماتی در حوزه ورزش با نگاه سلامتی جسم و روان می‌روند که این فعالیت در حوزه ورزش می‌تواند شامل ایجاد زیرساخت ورزشی، حمایت از ورزشکاران، حمایت از باشگاه‌های ورزشی و... باشد. در واقع باید گفت که انتخاب نوع فعالیت در مسوولیت اجتماعی بستگی به اولویت‌های موردنیاز در یک منطقه جغرافیایی در مقطع زمانی مشخص، نوع فعالیت بنگاه تولیدی، درآمد آن، علایق تصمیم‌سازان و... دارد. هر چند بر اساس دیدگاه شخصی معتقدم رفتن به سمت اقداماتی که به افزایش مهارت افراد بومی یک منطقه منجر شود نسبت به حمایت از تیم‌های ورزشی یا باشگاه‌داری ارجحیت دارد، اما باید به دیدگاه‌های متنوع در این زمینه احترام گذاشت.

بسیاری از اقداماتی که یک مجموعه در راستای ایفای مسوولیت اجتماعی شرکتی خود انجام می‌دهد به مطرح شدن نام مجموعه در منطقه مربوطه و حتی کشور منجر شده و به این ترتیب به نوعی مطرح شدن بیشتر برند آن مجموعه را نیز به‌دنبال دارد، اما این موضوع باعث نمی‌شود که نوع فعالیت انتخابی شرکت برای اجرای مسوولیت اجتماعی زیر سوال برود. این موضوع حتی در سال‌های گذشته نیز مطرح بود و به‌عنوان نمونه، زمانی که یک مجموعه اقدام به احداث یک پل می‌کرد، ناخودآگاه سایه این کار همراه آن می‌شد و نام بانی که عموما مالک بنگاه اقتصادی بود مطرح می‌شد. در شرایط کنونی نیز که رفتن به سمت فعالیت‌های ورزشی و حتی باشگاه‌داری میان شرکت‌های بزرگ به‌عنوان یکی از نمودهای مسوولیت اجتماعی رواج پیدا کرده است، مطرح شدن برند این شرکت‌ها در کنار نام باشگاه‌های ورزشی متداول شده که این موضوع نمی‌تواند از اهمیت این اقدامات داوطلبانه شرکت‌ها نسبت به جامعه بکاهد.

در این میان برخی قوانین همچون معافیت‌های مالیاتی در نظر گرفته شده برای برخی فعالیت‌ها باعث می‌شود تا ناخودآگاه شرکت‌ها برخی اقدامات را گزینه‌ بهتری در راستای ایفای مسوولیت اجتماعی بدانند. به‌عنوان مثال اگر مجموعه‌ای، هزینه‌ای را صرف امور آموزشی و ورزشی پرسنل و ذی‌نفعان خود کند طبق قانون از بخشودگی ۱۰ درصدی از عوارض مالیات ارزش افزوده برخوردار می‌شود. همچنین اگر رقم بیشتری را صرف امور ورزشی، آموزشی و حتی باشگاه‌داری کند و صرف این میزان هزینه به تایید وزارت ورزش و جوانان برسد، این هزینه‌ها جزو هزینه‌های قابل قبول شرکت بوده که از درآمد مجموعه کاسته شده و مشمول مالیات نمی‌شود. البته در کنار موارد بیان شده، کارهای دیگری نیز از چنین معافیت مالیاتی برخوردار هستند. در مجموع وجود این معافیت‌ها می‌تواند یک مجموعه را به اجرای یک فعالیت مشخص در راستای مسوولیت اجتماعی سوق دهد.

نکته مورد اهمیت دیگری نیز در بحث باشگاه‌داری بنگاه‌های اقتصادی در راستای ایفای مسوولیت اجتماعی وجود دارد و آن هم ورود این مجموعه‌ها به بحث باشگاه‌داری در شهرستان‌ها است. در گذشته بنگاه‌های اقتصادی در مسیر انجام مسوولیت اجتماعی خود تنها حاضر به سرمایه‌گذاری روی باشگاه‌های بزرگ و مطرح بودند، اما درحال‌حاضر شاهد هستیم که شرکت‌ها از باشگاه‌های کوچک‌تر واقع در جوامع محلی خود حمایت می‌کنند که این موضوع به رشد این ورزش‌ها در جوامع کوچک کمک می‌کند. این نوع حمایت‌ها به نوعی کاتالیزور رشد ورزشی در نقاط مختلف کشور بوده که از سویی به افزایش موفقیت جوانان و ورزشکاران محلی منجر شده و از طرف دیگر شادی و نشاط عموم جامعه را نیز به‌دنبال دارد.

موضوع دیگر مطرح در اجرای مسوولیت اجتماعی شرکتی؛ تکالیف حاکمیتی است که برعهده بنگاه‌ها گذاشته می‌شود. در ایران میزان گستره فرمان حاکمیت و دولت بر بنگاه‌های اقتصادی زیاد بوده و از همین‌رو گاهی شاهد دخالت‌های بی‌مورد دولتی حتی در انتخاب مسوولیت اجتماعی شرکتی نیز هستیم. در برخی موارد دولت در راستای فشارهای استانی، منطقه‌ای از سوی افراد مختلف از جمله نمایندگان مجلس شورای اسلامی کاری را بر عهده بنگاه‌های اقتصادی به خصوص بنگاه‌های خصولتی که تحت نفوذ بیشتر دولت هستند می‌گذارد. این مجموعه‌ها نیز چاره‌ای جز تن دادن به وظیفه محوله ندارند. اما لزوما این دستور حاکمیتی بهترین اتخاب برای اجرای مسوولیت اجتماعی یک شرکت نبوده و حتی در برخی موارد هزینه آن تطابقی با میزان معین هزینه اختصاصی برای مسوولیت اجتماعی شرکتی یک بنگاه ندارد.

درحالی‌که همچنان در کشور بر سر مصادیق مسوولیت اجتماعی شرکتی بحث می‌شود، این حوزه در دنیا با شتاب در حال به‌روزرسانی است که دیگر تطابقی با پروژه‌های فعلی مسوولیت اجتماعی در کشور ندارد. به‌عنوان نمونه یک شرکت خاص که جزو برترین تولیدکنندگان کفش در دنیا به‌شمار می‌رود و محصولات آن جزو ۱۰ برند معتبر دنیا هستند، امسال اعلام کرد که هزینه در نظر گرفته شده برای مسوولیت اجتماعی خود را صرف تولید کفش‌هایی سازگارتر با طبیعت خواهد کرد تا به این ترتیب تولیدات این شرکت تخریب زیست‌محیطی کمتری را به همراه داشته باشد. به این ترتیب این شرکت، مسوولیت اجتماعی خود را در راستای فعالیت روزمره‌اش تعریف کرد.همچنین شرکتی دیگر که یکی از مجموعه‌های برتر دنیا در تولید نرم‌افزار و سخت‌افزار به‌شمار می‌رود، اعلام کرده که قصد دارد، هزینه موردنظر برای اجرای مسوولیت اجتماعی خود را صرف تحقیق برای تولید محصولاتی کند که مصرف انرژی کمتری دارند. بنابراین باید اذعان کرد که تعریف و مصادیق مسوولیت اجتماعی در دنیای امروز با شرایط آن در کشور بسیار متفاوت است. همین موضوع نیز باعث شده نقد به بسیاری از کارهایی که جزو مسوولیت اجتماعی شرکتی تلقی می‌شوند بسیار جدی شود به‌گونه‌ای‌که حتی مشارکت در نهضت مدرسه‌سازی نیز در راستای ایفای مسوولیت اجتماعی مورد انتقاد قرار گرفته است. این انتقادات به خصوص در شرایط کنونی که گسترش بیماری کووید-۱۹ باعث شد آموزش از راه دور قوت بگیرد، شکل جدی‌تری به خود گرفته چرا که این موضوع نشان داد، می‌توانستیم در این سال‌ها به‌جای صرف هزینه در ساخت مدارس به توسعه آموزش از راه دور برای تعداد بیشتری دانش‌آموز مبادرت کنیم. درواقع به‌نظر می‌رسد که لازم است هر چه سریع‌تر نسبت به بازتعریف مسوولیت اجتماعی شرکتی و مصادیق آن در کشور بازنگری انجام شود.

سعید ترکمان عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران