طلا؛ پرکاربردترین فلز در صنایع الکترونیک

این فلز با ارزش در صنایع «های‌تک» نیز کاربرد فراوانی دارد. براساس آمار و اطلاعات موجود، صنایع الکترونیکی بیشترین مصرف طلا را در بین صنایع مختلف دارند که نشان از اهمیت این فلز استراتژیک و ارزشمند در جهان دارد. سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران در گزارش مفصلی به ویژگی‌ها و کاربردهای طلا و فناوری رایج آن در جهان پرداخته که می‌خوانید.

کاربرد طلا در صنایع جواهرسازی و زیورآلات

جواهرسازی و ساخت زیورآلات طلا و سایر مصنوعات زینتی از زمان‌های بسیار دور و از اوایل عصر برنز مورد توجه بشر بوده است. این مصنوعات طلایی ازسوی افراد متخصص به نام زرگر یا طلاساز تولید می‌شد. اگر چه در آن زمان این فرآیند با استفاده از ابزارهای ساده انجام می‌شد، اما امروز این فرآیند با نام فناوری ساخت زیورآلات شناخته می‌شود.طلا یکی از نخستین فلزاتی است که ازسوی بشر کشف شده و در طول تاریخ در تمام فرهنگ‌ها به عنوان ابزاری برای تزئین و آرایش مورد استفاده قرار گرفته است. این فلز ارزشمند دارای مشخصات و ویژگی‌هایی است که هیچ فلز دیگری نمی‌تواند جایگزین آن در صنعت جواهرسازی شود. طلا علاوه بر داشتن رنگ زرد درخشان (تنها ۲ فلز طلا و مس دارای رنگ هستند)، انعطاف‌پذیرترین فلز در بین همه فلزات است و دو ویژگی رنگ و خاصیت چکش‌خواری منحصر به فرد سبب استفاده گسترده آن در صنعت جواهرسازی شده است.همچنین ویژگی‌های دیگر این فلز سبب شده در صنعت جواهرسازی بی‌نظیر باشد. از جمله اینکه دچار زنگ‌زدگی نمی‌شود و با گذشت زمان یا در اثر تماس با عرق بدن تیره یا لکه‌دار نمی‌شود. طلا به راحتی در کوره یا به وسیله مشعل ذوب می‌شود و در اثر صیقل دادن نسبت به سایر فلزات به بالاترین میزان درخشندگی می‌رسد.استفاده از طلا در جواهرسازی به شیوه‌های مختلفی بیان می‌شود اما با معیار قیراط ۵ میزان عیار یا درجه خلوص زیورآلات ساخته شده از طلا با هم مقایسه می‌شود. در زبان انگلیسی و دیگر زبان‌های اروپایی واحد عیار طلا را قیراط یا karat می‌نامند. قیراط معیاری برای بیان درجه خلوص طلاست و به صورت کسری از ۲۴ تعریف می‌شود. در برخی از کشورها مانند چین طلا به صورت ۲۴ قیراط (طلای خالص) عرضه می‌شود. در بعضی کشورها مانند هند طلا به صورت ۲۲ قیراط فروخته می‌شود که در این حالت فلزاتی همچون مس و نقره برای بهبود مقاومت آلیاژ حاصل به آن اضافه می‌شود.

بیشترین کاربرد طلای ۱۸ عیار

به منظور سرمایه‌گذاری، شمش طلا با عیار بالا که بیش از ۲۰ قیراط است، انتخاب می‌شود و در این حالت هزینه‌های مربوط به کار روی شمش طلا نسبت به ارزش فلز بسیار ناچیز خواهد بود.
برای اهداف تزئینی، آرایشی و زیورآلات، طلای ۱۸ قیراط بیشترین کاربرد را دارد. این نوع طلا در جنوب اروپا به فروش می‌رسد. در واقع به منظور استفاده از طلا در صنعت جواهرسازی، طلای ۱۸ قیراط به‌عنوان استاندارد معرفی شده است؛ زیرا این نوع طلا از مقاومت فیزیکی کافی برخوردار بوده و قادر به نگهداری سایر سنگ‌های قیمتی، مروارید و الماس است.علاوه بر این، طلای ۱۸ قیراط به اندازه کافی سخت است و رنگ آن با گذشت زمان دچار تغییر نمی‌شود. همچنین طلای ۱۸ قیراط قابل تبدیل به طلای سفید است. در این صورت یک فلز نقره‌ای‌رنگ مانند پلاتین، پالادیم، نیکل یا روی به طلا افزوده می‌شود تا رنگ زرد طلا را به رنگ سفید تبدیل کند. در شمال اروپا و امریکای شمالی طلا به صورت ۱۴ قیراط، ۱۰ قیراط، ۹ قیراط و حتی ۸ قیراط عرضه می‌شود. بر اساس آمار و اطلاعات موجود، طلای ۱۸ قیراط زردرنگ متشکل از ۷۵ درصد طلا، ۱۶ درصد نقره و ۹ درصد مس است. در صورتی که طلای ۱۸ قیراط سفید رنگ متشکل از ۷۵ درصد طلا، ۱۷ درصد پالادیم، ۴ درصد نقره و ۴ درصد مس است.

استفاده از طلا در مکان‌های متبرکه و هنری

یکی از مصارف عمده طلا، استفاده از آن در ساخت و تزئین اماکن مذهبی، گنبد ائمه اطهار و بقعه‌های متبرکه است. به این ترتیب از ورق‌های بسیار نازک طلا به منظور طلاکاری و تزئین گنبدهای طلا استفاده می‌شود. به طور نمونه در ساخت ضریح حرم مطهر حضرت امام حسین(ع) حدود ۱۲۰ کیلوگرم طلا به‌کار رفته است. همچنین گفته می‌شود برای ساخت و تزئین یکی از معابد هند حدود ۵/۱ تن طلا مصرف شده است.

جنبه‌های تزئینی لوازم و دکوراسیون

از ورق‌های بسیار نازک طلا به منظور طلاکاری، تزئین وسایل و دکوراسیون داخلی برخی منازل و اماکن تجاری استفاده می‌شود. ورق‌های نازک طلا بیشتر در مجسمه‌سازی، ساخت سمبل‌های مذهبی، مدال‌های ورزشی، جوایز هنری، ظروف سفالی، ظروف چینی، قاب عکس و نقاشی، تزئین کتب، شیشه‌های طلایی و... کاربرد دارند. در شیشه‌های طلایی، یک ورق نازک طلا به صورت یک طرح نقاشی یا نماد، بین دو قطعه شیشه قرار داده می‌شود. استفاده از لایه‌های بسیار نازک طلا علاوه بر جنبه زیبایی، از خوردگی و پوسیدگی مواد جلوگیری می‌کند.از طلا به شکل مایع آلی فلزی برای تزئین شیشه و چینی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از طلا برای ساخت نوارهای تزئینی، یراق‌دوزی، پارچه‌های زربافت، تذهیب‌کاری، صفحه‌نگاری کتب و نامه‌نگاری نیز استفاده می‌شود.

بررسی کاربردهای فلز طلا در صنایع پایین‌دستی

به طورکلی طلای سفید به صورت آلیاژی از نیکل و پالادیم تهیه می‌شود. آلیاژ طلا- نیکل با وجود سختی تولید، ارزان‌تر از آلیاژ طلا-پالادیم است. در جواهرسازی به طور عمده از آلیاژ طلا- نیکل استفاده می‌شود و با پوششی از فلز رودیم جلای آن را افزایش می‌دهند. برای افزایش مقاومت آن از نقره استفاده می‌شود. طلای سفید با عیار بالا نسبت به نقره در برابر خوردگی پایداری بیشتری دارد.
در سال ۲۰۱۱م مصرف طلا در صنایع جواهرسازی جهان حدود ۱۹۷۵ تن بوده که ارزش آن حدود ۱۰۰میلیارد دلار برآورد شده است. این میزان حدود ۴۳ درصد از کل طلای تولید شده در جهان بوده است. در مقابل صنایع الکترونیک و سایر صنایع بیش از ۱۰ درصد از کل مصرف جهانی طلا را به خود اختصاص داده‌اند. در این سال ۴۶ درصد باقیمانده تولید طلا در جهان صرف سرمایه‌گذاری‌های دولتی و خصوصی شده است.

فناوری‌های جدید در صنعت جواهرسازی

علاوه بر توسعه آلیاژهای مختلف در صنعت جواهرسازی، به منظور افزایش تولید و رقابت در بازارهای جهانی فناوری‌های مختلفی برای تولید این محصولات ارائه شده است. فناوری‌های جدید در حوزه صنایع جواهرسازی با هدف کاهش استفاده از طلا و در نتیجه کاهش نرخ تمام شده محصول نهایی ارائه شده‌اند.از طرف دیگر در فناوری‌های جدید در این حوزه تمرکز اصلی بر استفاده از ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته بوده تا از این طریق علاوه بر افزایش سرعت تولید محصول، هزینه‌های ناشی از دستمزد نیروی انسانی متبحر نیز کنترل شود. برخی از فناوری‌های متداول در این صنعت را می‌توان فناوری ریخته‌گری با قالب مصرفی، فناوری سنبه‌زنی و منقوش کردن و شکل‌دهی به صورت سرد، فناوری ساخت زنجیر، فناوری زیورآلات میان‌تهی، فناوری شکل‌دهی الکتریکی، فناوری‌های لحیم‌کاری، جوشکاری و سایر فناوری‌های اتصال، فناوری‌های پرداخت، صیقل و بافت، فناوری طراحی و ساخت انواع انگشتر و حلقه نام برد.همانطور که اشاره شد، امروز برای رقابت در بازارهای جهانی، استفاده از ماشین‌آلات و تجهیزات مربوط نسبت به کارهای دستی ارجحیت دارد.فناوری ریخته‌گری با قالب‌های مصرفی، امروز از جایگاه خوبی برخوردار است و با ارائه طرح‌های متنوع، بخش زیادی از بازار فروش محصولات جواهرسازی را به خود اختصاص داده است. از دیگر فناوری‌های مرتبط در این حوزه، ساخت سکه‌ها یا پلاک‌های طلاست.یکی دیگر از بخش‌های در حال توسعه صنعت جواهرسازی، تولید ورق‌های نازک طلا برای استفاده در صنایع دستی است. این ورق‌های نازک طلا در صنایع دستی، تزئینی، دکوراسیون و همچنین صنایع مختلف با استقبال زیادی مواجه شده‌اند.
در این زمینه فناوری‌های جدیدتر نیز در حوزه مهندسی برای رفع نیازهای صنعت جواهرسازی ابداع شده و به سرعت مورد قبول صنعت واقع شده است. برخی از این فناوری‌های جدید شامل مواردی همچون طراحی به کمک رایانه، ساخت و تولید به کمک رایانه شامل ساخت سریع مدل اولیه و تولید سریع ساخت سیم، کشبافی و بافت سیم‌ها، استفاده از اشعه لیزر برای ایجاد طرح‌های پیچیده، استفاده از ربات برای افزایش دقت و سرعت و... هستند.

آخرین کلام...

ایران با برخورداری از ذخایر معدنی با تنوع فراوان، یکی از کشورهایی است که ظرفیت مناسبی از ذخایر طلا را در خود جای داده است. در این راستا نیز شاهدیم که سرمایه‌گذاری‌هایی برای اکتشاف و دستیابی به ذخایر این فلز ارزشمند در دستور کار بسیاری از سازمان‌های بزرگ دولتی و خصوصی قرار گرفته و منجر به کشف ذخایر طلای موجود در ایران شده است اما آنچه نیاز امروز برای صنعت طلا در ایران است فناوری‌های نوین برای فرآوری این فلز ارزشمند و پرعیارسازی آن است تا زمینه برای راهیابی به بازار جهانی، فراهم و طلای ایرانی با استانداردهای بین‌المللی تولید شود