ترکیه؛ بزرگترین تأمین‌کننده شمش نیکل ایران

می متالز - ترکیه و امارات بزرگ‌ترین صادرکنندگان شمش نیکل به ایران هستند؛ پیش از این کانادا اصلی‌ترین تأمین‌کننده تقاضای شمش نیکل ایران بود اما از سال 2009 این کشور از بازار ایران خارج رشد و سهم کشورهای ترکیه و امارات از بازار ایران افزایش یافت. در دوران تحریم‌ها، صادرات شمش نیکل این 2 کشور نیز به عنوان بزرگترین تامین‌کنندگان ایران کاهش یافت.

به گزارش می متالز، غالب مصرف نیکل در ایران به تولید کاتالیست‌های صنعت نفت و گاز اختصاص دارد. تشدید تحریم‌ها در سال‌های 1392 الی 1394 مصرف شمش نیکل را نیز تحت تاثیر قرار داد؛ اما علاوه بر مشکلات اقتصادی، وابستگی بازار شمش نیکل ایران به واردات نیز زمینه‌ساز کاهش مصرف بوده است. وابستگی بازار ایران به واردات سبب شد تا در دوران تحریم‌ها تامین‌ تقاضای نیکل با مشکلاتی روبه‌رو شود. همان‌طور که در نمودار 1 نشان داده شده، اصلی‌ترین تامین‌کننده شمش نیکل ایران کشور ترکیه است.

پیش از سال 2009، کانادا بزرگ‌ترین صادرکننده شمش نیکل به ایران بود اما با آغاز تنش‌های دیپلماتیک، این کشور از بازار نیکل ایران خارج شد و ترکیه به سرعت به صادرکننده جایگزین تبدیل شد. ترکیه از تولیدکنندگان شمش آنتیموان به شمار نمی‌رود؛ البته چند پروژه تولید نیکل در ترکیه در دست احداث است. احتمال می‌رود که صادرات نیکل ترکیه تجارت مجدد باشد که ایران در سال 2017 مقصد 66 درصد از شمش نیکل صادراتی ترکیه بوده است و اصلی‌ترین شریک تجاری شمش نیکل ایران به شمار می‌آید. امارات، دیگر تامین‌کننده ایران بود که البته این کشور تاجر شمش نیکل است و هیچ واحد تولیدکننده‌ای را در اختیار ندارد. روسیه، کانادا و نروژ از بزرگ‌ترین صادرکنندگان شمش نیکل به جهان هستند. در سال 2016 روسیه 21 درصد از صادرات جهانی شمش نیکل را در اختیار داشت. همچنین سهم کانادا و نروژ نیز به ترتیب 17 و 12 درصد بوده است.

طی سال 2014، تولید نیکل معدنی جهان حدود 7 درصد کاهش داشت. وابستگی بازار نیکل ایران به واردات نیز موجب شد تا در این سال با توجه به کاهش عرضه جهانی، بازار ایران نیز با مشکل تامین تقاضا روبه‌رو شود. در این سال، مصرف ایران به دلیل عدم دسترسی واحدهای تولیدکننده کاتالیست به نیکل، 46 درصد کاهش داشت. در مقابل در سال 2014 واردات کاتالیست‌های پایه نیکل ایران 93 درصد نسبت به سال پیش از آن افزایش یافت. در حقیقت واحدهای پالایش نفت در ایران، با توجه به کاهش عرضه داخلی کاتالیست به‌دلیل عدم دسترسی تولیدکنندگان به نیکل، اقدام به تامین تقاضای کاتالیست از طریق واردات کردند. جالب توجه است که در سال 2014 ظرفیت پالایشگا‌ه‌های نفت خام ایران حدود 4 درصد افزایش یافت.

طی سال‌های 2015 و 2016 نیز افزایش ظرفیت پالایشگاه‌های نفت خام ایران ادامه داشت که رشد تقاضای نیکل را طی این سال‌ها در پی داشت. علاوه بر افزایش ظرفیت پالایش نفت خام ایران، بهره‌برداری از چند واحد تولیدکننده کاتالیست از قبیل شرکت‌های «گسترش فناوری خوارزمی» و «اکسیر نوین فرآیند آسیا» نیز رشد تقاضای نیکل در ایران را به‌دنبال داشت. همزمان با رشد تولید کاتالیست در ایران، واردات کاتالیست‌ها نیز روند نزولی داشت تا جایی که در سال 2015 حجم واردات کاتالیست‌های پایه نیکل در ایران 49 درصد کاهش یافت.