کشور در علوم زمین‌شناسی دچار عقب‌ماندگی شدیدی است

به گزارش می متالز، ایران علی‌رغم ذخایر وسیع خود در مواد معدنی و نفت، از تکنولوژی و علم موضوع زمین‌شناسی بهره‌مند نبوده؛ بنابراین سازمان‌های معدنی و سازمان اکتشافات کشور وظیفه دارند تا با آموزش صحیح و تهیه تجهیزات موردنیاز، زمینه‌ این پیشرفت و توسعه را بیش از پیش فراهم کنند.

در سال 1280 هجری شمسی، فردی به‌نام ویلیام ناکس‌دارسی از انگلستان به ایران آمد و به شرق خوزستان و منطقه مسجد سلیمان رفت و جستجوی نفت را در این ناحیه آغاز کرد. حال این سوال مطرح می‌شود که ویلیام ناکس‌دارسی با توجه به علم و تکنولوژی آن زمان چگونه این منطقه را انتخاب کرده است؟ در آن زمان نه تصاویر ماهواره‌ای وجود داشت و نه اقداماتی در زمینه اکتشافات و زمین‌شناسی انجام می‌گرفت. چگونه این فرد با حفاری‌های متعدد، موفق به استخراج اولین چاه نفتی مسجد سلیمان در سال 1287 شد؟

درواقع باید اذعان کرد که این ماجرا، حکایت از پیشرفت متخصصان انگلیسی در زمینه اکتشاف طی سال‌های گذشته دارد. اما آیا ایران در حال حاضر توانایی انجام این‌کار را با توجه به پیشرفت و توسعه تکنولوژی دارد؟

کشور ما از ابتدا نیز در علوم زمین‌شناسی ضعیف بود و علی‌رغم تمامی تلاش‌های سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات مبنی بر توسعه و پیشرفت این علم، شاهد نتایج خوبی در این زمینه نیستیم. روش‌های اکتشاف در ایران پر ریسک هستند بنابراین سرمایه‌گذاران خصوصی به سراغِ این حوزه نمی‌روند. اکتشاف با هزینه‌های بسیار برای سرمایه‌گذاران، منجر به عدمِ سرمایه‌گذاری در این حوزه و در نتیجه، عقب‌ماندگی مجدد ایران در حوزه زمین‌شناسی خواهد شد. 

عدمِ درک درست کارشناسان از حوزه علوم زمین، سبب شد تا سفره‌های آبی زیرزمینی کشور نیز مدیریت نشوند. همان‌طور که می‌دانید در حال حاضر، شاهد بحران سفره‌های آبِ زیرزمینی در ایران هستیم که متاثر از بی‌اطلاعی در علوم مذکور است. مشکل بزرگتر تشکیل مهندسی نفت در دانشکده‌های مهندسی شیمی به‌شمار می‌رود. چراکه موضوعات مهندسی نفت درخصوص علوم زمین و مباحث زیرزمین نادیده‌ گرفته شده و تنها به مسائل سطحی زمین پرداخته می‌شود که این موارد به حوزه پالایش و پتروشیمی تعلق دارد. این در حالی است که دو موضوع مذکور بعد از فرآیند استخراج نفت و تولید نفت قرار دارد بنابراین استقرار رشته مهندسی نفت در دانشگاه‌های شیمی امری اشتباه و غیرکارشناسی محسوب می‌شود. در بسیاری از کشورهای دنیا، مهندسی نفت در کنار مهندسی معدن قرار دارد؛ که دلیل آن مرتبط‌ بودن این 2 رشته به علوم زمین است. در دانشگاه‌ها و سازمان‌ها باید علوم مربوط به زمین تقویت شوند.

توصیه بنده این است که مهندسی نفت یا مخازن نفتی را در دانشکده‌های معدن و علوم زمینی انتقال دهند تا این 2 مقوله با در کنارِ هم قرار گرفتن موجبات توسعه حوزه معدنی کشور را فراهم کنند. عدمِ انتقال ریسک استخراج به کارشناسان و سرمایه‌گذاران، باید از مهم‌ترین وظایف سازمان زمین‌شناسی باشد؛ این ریسک باید توسط دولت انجام گیرد تا با گسترش سفارشات اکتشافی، شاهد نتایج بهتری در راستای گسترش اطلاعات زمین‌شناسی و توسعه در بخش معدن باشیم. پس از احداث ایمیدرو، امیدهای بسیاری مبنی بر انجام این اتفاقات ایجاد شد اما دلیل عدمِ تحقق این امر، جایگزینی وظایف این سازمان با شرکت ملی فولاد بود. ایمیدرو باید فعالیت‌های مربوط به فولاد را به شرکت ملی فولاد واگذار کند، معادن و کارخانه‌های فولادی را رها کند و در زمینه معدن و زمینه‌های زمین‌شناسی فعالیت کند. فولاد به مرحله بلوغ در کشور رسیده و واحدهایی اجرایی در زمینه زمین‌شناسی و معدن باید بر ماموریت اصلی خود یعنی حوزه‌های معدنی بپردازند.