توقف رشد تولید نفت آمریکا تا دهه آینده/ بازار به سمت خاورمیانه بازمی‌گردد

به گزارش می‌متالز، در گزارش شرکت بین‌المللی اف. جی.‌ای که در آگوست ۲۰۲۱ به قلم ایمان ناصری، مدیرعامل بخش خاورمیانه این شرکت مستقر در امارات متحده عربی نگاشته شده، چشم‌انداز جهانی عرضه و تجارت نفت خام در سه محور تجارت، کیفیت و تقاضای نفت خام مورد بررسی قرار گرفته است.

در این گزارش پیش‌بینی شده است؛ در طول ۱۰ تا ۱۵ سال آینده، دو روند عمده عرضه و تقاضا روند تحولات تجارت جهانی نفت خام را متاثر خواهند کرد. اولا، بیشتر رشد تقاضای نفت خام در آسیا خواهد بود. دوماً، بیشتر افزایش رشد عرضه نفت خام از قاره امریکا سرچشمه خواهد گرفت. بدین ترتیب با افزایش مسافت سفر‌های دریایی در چند سال آینده میزان حمل و نقل دریایی نفت خام افزایش چشم‌گیر یافته و از حداکثر تاریخی خود پیشی خواهد گرفت. همچنین به دلیل افزایش عرضه نفت خام متوسط و سنگین در آینده میانگین سبد نفت خام جهانی نیز سنگین‌تر و به تبعیت از آن، قیمت نفت خام سبک در مقایسه با نفت خام سنگین تقویت خواهد شد.

افزایش چشمگیر میزان حمل و نقل دریایی نفت خام

مدیرعامل بخش خاورمیانه شرکت مشاوره اف. جی.‌ای در گزارشی که اخیراً منتشر شده، رشد بارگیری نفت خام و افزایش مسافت سفر‌های دریایی در چند سال آینده را موجب افزایش چشمگیر میزان حمل و نقل دریایی نفت خام (یا میزان وزن – مسافت که با تن – مایل اندازه‌گیری می‌شود) عنوان می‌کند و معتقد است این میزان از حداکثر تاریخی خود پیشی خواهد گرفت.

به گفته ایمان ناصری، در طول ۱۰ تا ۱۵ سال آینده، دو روند عمده عرضه و تقاضا روند تحولات تجارت جهانی نفت خام را متاثر خواهند کرد. اولا، بیشتر رشد تقاضای نفت خام در آسیا خواهد بود. دوماً، بیشتر افزایش رشد عرضه نفت خام از قاره امریکا سرچشمه خواهد گرفت.

تجارت دریایی نفت خام رونق می‌گیرد

در ادامه این گزارش آمده است: این دو روند نهایتا به افزایش سطح تجارت دریایی نفت خام منجر می‌شود؛ چراکه باید بشکه‌های نفت بیشتری به سوی بازار‌های هدف بارگیری شود تا به مقصد برسد. نه تنها مقدار نفت روی آب افزایش خواهد یافت، بلکه مسافت مورد نیاز انتقال نفت به مقصد هم افزایش می‌یابد. اثرات دوجانبه این موضوع بر بازار حمل و نقل، بخصوص اگر شرکت‌های کشتیرانی ناوگان موجود را توسعه ندهند، می‌تواند افزایش قابل توجهی را در وزن – مسافت (تن مایل) و در نتیجه نرخ حمل و نقل دریایی نفت باعث شود. با این حال در کوتاه‌مدت و مادامی که تقاضای جهانی نفت کمتر از میزان سال ۲۰۱۹ (پیش از شیوع ویروس کووید ۱۹) باشد بازار حمل و نقل در وضعیت مازاد عرضه پیش‌بینی می‌شود.

کشتی‌داران تا پایان ۲۰۲۲ صبر کنند

ناصری در این گزارش حصول نتیجه از مذاکرات ایران و آمریکا در آینده نزدیک را در کاهش فشار تقاضای نفتکش‌ها موثر می‌داند: اگر مذاکرات ایران و امریکا در آینده نزدیک به توافق منجر شود، بازگشت ناوگان تانکر‌های نفت خام ایران به بازار، از فشار تقاضای نفتکش به‌دلیل افزایش حجم تجارت در کوتاه‌مدت خواهد کاست. بنابراین، کشتی‌داران حداقل تا پایان سال ۲۰۲۲ باید صبر کنند تا وضعیت بازار حمل و نقل شروع به بهبود کند.

رشد تولید نفت امریکا متوقف می‌شود

در ادامه این گزارش پیش‌بینی شده است که رشد تولید نفت امریکا که سهم بالایی از رشد تولید جهانی نفت را در ۱۰ سال گذشته به خود اختصاص داده است، از اواسط این دهه کند و طی چند سال متوقف شود. با توقف رشد تولید نفت امریکا، رشد حاشیه‌ای تولید نفت (بشکه‌های جدید که به سبد عرضه اضافه می‌شوند) به سوی نفت خام‌های سنگین متمایل خواهد شد. از این رو، پس از سال ۲۰۲۵، انتظار می‌رود نفت خام‌های متوسط و سنگین، بخش عمده‌ای از افزایش تجارت نفت خام از شرق به غرب را تشکیل دهند. در پی این تحولات، قیمت‌های FOB (تحویل روی عرشه) نفت خام سنگین در قاره امریکا، در مقایسه با قیمت‌های خاورمیانه تحت فشار نزولی بیشتری قرار خواهد گرفت، از آنجا که این نفت خام باید برای رقابت در آسیا قیمت‌گذاری شود و بنابراین باید هزینه‌های حمل و نقل بالاتر (از قاره امریکا به آسیا) در مقایسه با هزینه‌های حمل و نقل از خاورمیانه به آسیا در آن‌ها لحاظ شود.

سبد نفت خام جهانی سنگین‌تر می‌شود

بخش دوم گزارش اف. جی.‌ای به روند تغییرات گرید‌های نفت خام در دهه گذشته و دهه آینده پرداخته است و اینگونه توضیح داده است: در طول ۱۰ سال گذشته، نفت شیل سبک آمریکا بیشترین سهم را در رشد تولید نفت دنیا داشته است. همزمان، تولید نفت خام سنگین در دنیا تا حد زیادی به واسطه فشار‌های سیاسی و تحریم‌های امریکا بر کشور‌هایی مثل ونزوئلا و ایران رو به کاهش گذاشته است. در نتیجه این دو روند متفاوت برای نفت خام سبک و سنگین و تأثیر آن‌ها بر سبد نفت خام جهانی، تفاوت قیمت نفت خام‌های سبک و سنگین به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش یافته است.

ایمان ناصری در ادامه این گزارش، روند تغییرات کیفی سبد نفت خام جهانی در طی ۱۰ سال آینده را به نفع «نفت خام متوسط» می‌داند: با کند و متوقف شدن روند افزایش تولید نفت امریکا، قسمت اعظم رشد تولید نفت جهانی را گرید‌های نفت خام متوسط تشکیل خواهند داد. قسمت عمده این افزایش تولید از کشور‌های غیراوپک امریکای جنوبی (که عمدتا نفت خام‌هایی در حدود ۲۸ تا ۳۰ ای. پی. آی تولید می‌کنند) وارد سبد عرضه جهانی (و بخصوص در بازار‌های صادراتی) خواهد شد و البته تولید کشور‌های اوپک نیز مقداری در این رشد سهیم خواهد بود.

سرمایه‌گذاران انگیزه خود را برای اکتشافات منابع جدید نفتی از دست می‌دهند

تحلیلگر ارشد بازار نفت، در بخش دیگری از این گزارش به شدت گرفتن عدم قطعیت درباره رشد تقاضای آینده اشاره کرده است: در حالی‌که موضوع زمان حداکثری شدن تقاضای نفت به موضوع روز تبدیل شده است، انگیزه کمی برای اکتشاف منابع جدید نفتی پس از سال ۲۰۳۰ وجود خواهد داشت و انتظار می‌رود اغلب توسعه میادین نفتی در ذخایر کشف شده متمرکز شود. با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از ذخایر شناخته‌شده دارای نفت خام سنگین و متوسط هستند، این نوع نفت خام‌ها (گرید‌های سنگین و متوسط) بخش اعظم افزایش تولید را شکل می‌دهد که این موضوع در نهایت موجب افزایش فاصله بین قیمت نفت سنگین و سبک (گران‌تر شدن نفت سبک نسبت به نفت سنگین) در این بازه زمانی خواهد شد.

عطش بازار محصولات اولیه پتروشیمی

گزارش «چشم‌انداز جهانی عرضه و تجارت نفت خام – آگوست ۲۰۲۱» اف. جی.‌ای انتظار دارد همزمان با متوقف شدن رشد تولید نفت امریکا در بازه زمانی ذکر شده، رشد مایعات و میعانات گازی امریکا نیز متوقف شود. این در حالی است که تقاضا برای فرآورده‌های نفتی سبک، به دلیل روند رو به رشد تقاضای جهانی برای پلاستیک، موجب می‌شود که بازار مواد اولیه پتروشیمی با کمبود عرضه مواجه شود. این به این معنی است که میزان بیشتری از فرآورده‌های نفتی سبک باید از پالایش نفت خام حاصل شود (بجای تولید از مایعات و میعانات گازی)؛ از آنجا که نفت خام‌های سبک میزان بیشتری فرآورده‌های نفتی سبک تولید می‌کنند نسبت به نفت خام‌های سنگین، در نتیجه این نوع نفت خام‌ها جذابیت بیشتری برای پالایشگر‌ها خواهد داشت؛ که این موضوع هم مجددا باعث افزایش اختلاف قیمت بین نفت سبک و سنگین خواهد شد.

تمایل سرمایه‌گذاران به توسعه میادین نفت سبک و شیرین غیرآمریکایی

مدیرعامل بخش خاورمیانه شرکت مشاوره بین‌المللی اف. جی.‌ای شناسایی این روند‌ها، توسط جامعه سرمایه‌گذاری را محتمل دانسته و نوشته است: ما بر این باوریم که این روند‌ها، توسط سرمایه‌گذاران صنایع بالادستی نفت شناسایی شده و استراتژی‌های سرمایه‌گذاران را در جهت توسعه میادین نفت سبک و شیرین غیرآمریکایی هدایت کرده است؛ نمونه این سرمایه‌گذاری‌ها پروژه Vostok در روسیه با ظرفیت تولید ۲ میلیون بشکه در روز است که سرمایه غول‌های تجاری همچون ویتول و ترافیگورا را به خود جلب کرده است.

البته از چشم‌انداز یک پالایشگر، شرایط برای برنامه‌ریزی درازمدت بسیار چالش‌برانگیز شده است. پتانسیل بسیار عظیمی در افزایش تولید نفت خام سنگین وجود دارد که در حال حاضر از چشم بازار نفت دور مانده است. تولید نفت خام سنگین ونزوئلا به سقوط در پایین‌ترین سطح خود ادامه می‌دهد و با توجه به موقعیت سیاسی کنونی در آنجا، پایان یافتن بی‌ثباتی سیاسی و بازگشت رشد تولید نفت در حال حاضر امری دور از انتظار است. این در حالی است که در صورت تثبیت فضای سیاسی، ونزوئلا می‌تواند طی ده سال تولید نفت خود را به بیش از ۳ میلیون بشکه نفت خام در روز بازگرداند. این قبیل احجام (افزایش تولید) می‌تواند به کاهش قیمت نفت خام سنگین نسبت به نفت خام‌های سبک‌تر منجر شده و به پالایشگرانی که توانایی پالایش چنین نفت خامی را دارند اجازه دهد تا به نرخ سود‌های بسیار بالاتری دست یابند. البته بازگشت تولید نفت ونزوئلا چیزی نیست که بتوان امروز روی آن حساب و بر آن اساس برنامه‌ریزی کرد و در حال حاضر می‌توان تنها به آن به چشم پتانسیل بالقوه‌ای نگاه کرد که اگر اتفاق بیفتد سود سرشاری نصیب پالایشگاه‌های با ضریب پیچیدگی بالا می‌کند. در حقیقت، آنچه تقریبا مسلم است این است که تولیدات جدید در طول ۱۰ الی ۲۰ سال آینده، نفت خامی با ای. پی. آی متوسط و میزان گوگرد متوسط رو به بالا (عمدتاً ترش) خواهد بود. پالایشگاه‌ها با علم بر این موضوع، به منظور تامین تقاضای افزاینده مواد اولیه مورد نیاز صنعت پتروشیمی به تولید بیشتر فرآورده‌های سبک نیاز خواهند داشت.

تقویت قیمت نفت خام‌های سبک

بخش پایانی این گزارش با محوریت تقاضای نفت خام، افزایش ظرفیت محدود در واحد‌های ارتقا کیفیت ثانویه (همچون Coker، Hydrocracker و FCC) را پیش‌بینی کرده است که موجب تقویت قیمت نفت خام‌های سبک در مقایسه با نفت خام‌های سنگین خواهد شد.

ناصری با اشاره به خسارت‌های زیادی که پالایشگاه‌های سراسر جهان از کاهش قابل توجه تقاضای فرآورده‌های نقتی به دلیل پاندمی کووید ۱۹ در سال ۲۰۲۰ متحمل شدند، نوشته است: طولانی شدن زمان رویارویی با نرخ سود بسیار پایین – و بعضا منفی – پالایشگران را برای ادامه فعالیت با مشکلات جدی مواجه کرد و سرانجام منجر به تعطیلی برخی از پالایشگاه‌ها یا تغییر کاربری آن‌ها برای تولید سوخت‌های تجدیدپذیر و یا تبدیل به پایانه‌های وارداتی شد.

در حالی که برخی از ارقام یاد شده در رسانه‌ها و گزارش‌های مربوط به تعطیلی پالایشگاه‌ها ممکن است بسیار زیاد و دور از واقعیت به نظر برسد – به عنوان مثال عباراتی همچون «۱.۳ میلیون بشکه در روز از ظرفیت پالایش نفت خام در سال ۲۰۲۰ بسته شد» – بحران کرونا در واقع فقط به برخی از روند‌هایی که در سال‌های اخیر شروع شده بودند در صنعت پالایش شتاب بخشید. برای مثال، بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹، به صورت خالص (تفاضل ظرفیت کاسته شده از افزایش ظرفیت) حدود ۳.۲ میلیون بشکه در روز ظرفیت پالایش نفت خام در بازار‌های شرق سوئز اضافه شد، در حالی که این رقم در غرب سوئز روزانه ۴۰۰ هزار بشکه در روز بود. در سال‌های ۲۱-۲۰۲۰ انتظار می‌رود ظرفیت پالایش در غرب سوئز ۷۰۰ هزار بشکه در روز کاهش یابد، در حالی که ظرفیت پالایش در شرق سوئز به میزان ۱.۲ میلیون بشکه در روز افزایش می‌یابد.

در گذشته تقاضای ظرفیت پالایشی در بازار غرب سوئز واقع شده بود که عمده آن هم در ایالت متحده بود. اما با رشد و توسعه اقتصاد‌ها در آسیا و خاورمیانه، تقاضای نفت و پالایش نیز در این بازار‌ها رشد کرد. این موضوع در سال‌های اخیر به توسعه قابل توجه ظرفیت پالایشی در شرق سوئز منجر شده است، به گونه‌ای که انتظار می‌رود تا پایان سال ۲۰۲۱، چین به عنوان کشوری با بیشترین ظرفیت پالایشی نصب‌شده در دنیا، از ایالات متحده پیشی بگیرد.

عدم آمادگی صنعت جهانی پالایش برای دریافت نفت‌خام‌های سنگین

علاوه بر تغییر تقاضای نفت خام به سوی شرق، پالایشگاه‌های جدید گرید‌های نفت خام با API پایین‌تر (سنگین‌تر) از آنچه معمولاً در دریای شمال تولید می‌شود یا حتی سنگین‌تر از نفت خام اورال روسیه تقاضا کرده‌اند. ظرفیت جدید پالایشی که در ۲۰-۱۵ سال گذشته ساخته شده (و همچنان در حال ساخت هستند) به طور کلی با درجه پیچیدگی بالا است، به این معنی که ظرفیت واحد‌های ارتقا کیفیت ثانویه (همچون Coker، Hydrocracker و FCC) بالایی دارند. این نوع از پالایشگاه به نفت خام‌های سنگین حاوی مقدار زیادی نفت کوره و گازوئیل برج خلاء (Vacuum Gas Oil) نیاز دارند تا از ظرفیت ارتقای کیفیت نصب‌شده خود استفاده حداکثری کنند.

با ساخت پالایشگاه‌های جدید و توسعه ظرفیت چنین پالایشگاه‌هایی در شرق سوئز، تقاضا برای نفت خام خاورمیانه – که معمولاً به لحاظ کیفیت، ترش و به لحاظ ای‌پی‌آی متوسط هستند – به سبب نزدیکی جغرافیایی به مراکز تقاضا و همچنین داشتن نفت کوره بالا افزایش یافته است.

در حالی که ظرفیت جهانی پالایشگاه‌های با پیچیدگی بالا در حال افزایش است، بسیاری از این پالایشگاه‌ها توان پالایش نفت خام فوق سنگین، مانند آن‌هایی که در کانادا یا ونزوئلا تولید می‌شوند را ندارند. علاوه بر این، هیچ پروژه پالایشگاهی جدیدی برای تکمیل و وارد مدار‌شدن بعد از سال ۲۰۲۵ وجود ندارد که قابلیت پالایش و ارتقای کیفیت این نفت خام سنگین را داشته باشد. بنابراین، آن زمان که تولید این نفت خام‌های سنگین سرعت بگیرد – که ما انتظار داریم این اتفاق اواخر این دهه بیفتد – به احتمال زیاد صنعت جهانی پالایش برای مواجهه با افزایش سهم این نوع نفت خام‌ها در سبد عرضه جهانی آماده نبوده و این امر منجر به افت قیمتی بزرگ برای گرید‌های نفت خام سنگین (در مقایسه با نفت خام‌های سبک) خواهد شد.

منبع: ایران پترونت