تأثیر سرما بر قابلیت اطمینان تأسیسات نفت و گاز

به گزارش می‌متالز، به گفته هواشناسان امسال فصول سرمای بلندمدتی خواهیم داشت و این ضرورت آمادگی بیشتر، مراقبت‌های پیشگیرانه جامع‌تر و ایجاد تمهیدات واکنش اضطراری برای مواجهه با بحران را دوچندان می‌کند. این نوشتار به ریسک‌ها و خطراتی که تأسیسات صنایع نفت و گاز را در فصل سرما تهدید می‌کند، پرداخته و راهکار‌های کم‌اثر کردن یا مقابله با آن را بررسی می‌کند.

چه ریسک‌ها و خطراتی تأسیسات نفت و گاز را در فصل سرما تهدید می‌کند؟

به‌طور طبیعی رخداد هوای سرد و یخبندان در فصول سرما تأسیسات نفت و گاز را در ۸ بخش زیر با مشکلات عمده‌ای مواجه می‌کند:

۱- اختلال در کارکرد تجهیزات

۲- کاهش مراقب‌های بهره‌برداری و نگهداشت

۳- عدم امکان واکنش سریع در بحران‌هایی با وسعت بالا

۴- مشکلات لجستیکی و اختلال در تأمین اقلام نگهداری و تعمیرات در زمان اضطراری

۵- امکان اختلال در شبکه‌های سوخت، آب و برق و بخار پشتیبانی‌کننده تأسیسات

۶- امکان بارش‌های سنگین باران و برف و راه افتادن سیلاب و بهمن و…

۷- حوادث بیماری‌زا و کمبود نفرات کاری

۸- فشار روانی وارده از خارج از محیط کار به دلیل مشکلات اجتماعی

ریسک‌های دیگری نیز می‌تواند به موارد مذکور افزوده شود، اما با توجه به تجارب جهانی و ملی، موارد فوق سوابق بیشتری در رخداد‌های قبلی دارد.

در نظام مدیریت دارایی در بخش مدیریت ریسک تکلیف می‌شود تمام مواردی را که ریسک برای ما ایجاد می‌کند با شدت و احتمال مربوطه فهرست کنیم و راهکار حذف یا کاهش آن را ارایه و در برنامه پیشگیرانه بهره‌برداری و نگهداری اعمال و با تأمین تمهیدات لازم و انجام مانور‌های لازم، آمادگی برای واکنش اضطراری را بالا ببریم؛ لذا در ابتدای کار می‌بایست ماتریس ریسک را برای تجهیزات بحرانی و در معرض آسیب‌های احتمالی ویژه هوای سرد تهیه و با فهرست‌بندی آسیب‌های احتمالی تجهیزات بحرانی حداقل در دو محور شدت و احتمال وضعیت آن دستگاه‌ها را حداقل در سه سطح قرمز (آسیب‌پذیری بالا)، زرد (آسیب‌پذیری متوسط) و سبز (آسیب کم‌اهمیت) مشخص کنیم تا برنامه‌های مقابله با خطرات احتمالی را بر اساس اولویت، میزان بودجه، نیرو و امکانات لازم تنظیم نماییم و بدیهی است این اقدامات باید در اواخر فصول گرم تهیه و دفترچه برنامه‌های پیشنهادی وارد فاز برنامه‌ریزی شده تا قبل از رخداد ناتوان‌کننده به اجرا درآید.

شناخت موارد ریسک و تمهیدات مقابله با آن‌ها در تأسیسات نفت و گاز زمانی کامل و جامع خواهد بود که داده‌ها و اطلاعات سال‌های قبل، ریشه‌یابی علل اصلی و توجه به حوادث سایر شرکت‌های مشابه ملی و بین‌المللی قبلا تحت عنوان دانش مستند شده باشد.

متأسفانه نبود این داده‌ها و اطلاعات مستند باعث می‌شود فعالیت‌ها به طور مشورتی و هیجانی و با هزینه بالا صورت پذیرد و به‌دلیل عدم ورود به تجهیزات با اولویت‌های ذکر شده در بالا اثربخشی چندان موثری نداشته باشد.

در این راستا شناخت موارد ریسک، شدت و احتمال آن و راهکار مقابله یا پیشگیری از آن می‌طلبد که موارد در بخش‌های زیر توضیح داده شود:

امکان اختلال در کارکرد تجهیزات

معمولا دما‌های زیر صفر و یخبندان در طراحی تأسیسات نفت و گاز در نظر گرفته می‌شود و معمولا مشکلی نباید بوجود بیاید، اما با گذشت سالیان متمادی از عمر تاسیسات، تجهیزات و قطعات نامرغوب تعویض شده و بهره برداری و تعمیرات با کیفیت پایین، نشتی‌های غیر مجاز مواد و بخارآب، ریسک یخ زدگی و اختلال در تجهیزات را بالا می‌برد لذا ماتریس ریسک تجهیزات بحرانی و آسیب یخ‌زدگی باید تشکیل و با محاسبه شدت و احتمال آسیب مذکور نسبت به رفع نشتی، تعویض قطعات با تحمل بالا در فصل سرما، بازدید پیشگیرانه سیستم گرمادهی و یخ‌زدایی تجهیزات، استفاده از ضدیخ‌ها حسب نیاز باید در اولویت اقدامات باشد.

ضروری است، استفاده از استراتژی RAMS [۱])) برای تعیین قابلیت اطمینان، دسترسی، تعمیرپذیری و ایمنی تجهیزات آسیب‌پذیر از سرما و یخبندان از دستورات ویژه مدیران ارشد و میانی باشد و فرآیند و نتایج آن به‌طور مستمر تحت ممیزی قرار گیرد. همچنین از آن برای بازنگری و بهبود برنامه بهره‌برداری و نگهداشت به‌طور عاجل استفاده شود.

کاهش مراقب‌های بهره‌برداری و نگهداشت

طبیعی است که به دلیل هوای سرد و طبیعت ذاتی نیروی انسانی مراقبت‌های پیشگیرانه و روزمره کاهش یا با کیفیت کمتری صورت پذیرد. این موارد ریسک‌پذیر در صورت همکاری با نیرو‌های انسانی پیمانکار و تعلقات کمتر آن‌ها نسبت به نیرو‌های رسمی سایت، احتمالاً دوچندان خواهد شد.

آموزش‌های خاص فصول سرما و سیستم‌های انگیزشی و پاداش برای مراقبت پیشگیرانه و آمادگی حداکثری نیروی انسانی می‌بایست جدی تلقی شود. برنامه ویژه فصول سرما نباید با برنامه فصول گرما مشابه باشد و تنها به تذکرات بسنده شود. ضروریست دفترچه ویژه فصول سرما با مراقبت ویژه بهره‌برداری و نگهداشت قبلاً تهیه و آموزش داده شود و مهم‌تر اینکه در فصول سرما مورد ممیزی داخلی و خارجی قرار گیرد.

عدم امکان واکنش سریع در بحران‌های با وسعت بالا

طبیعی است که در فصول سرما به‌دلیل شرایط محیطی، نتوان برای حوادث گسترده اقدام همه‌جانبه کرد، لذا می‌بایست احتمال و شدت رخداد‌ها طوری پیش‌بینی شود که بتوان با برنامه‌ریزی توسط نیرو‌های داخلی شرکت، نیرو‌های محلی بیرون از شرکت و یا نیرو‌های اعزامی از سایر تأسیسات نفت و گاز غیرمحلی این موارد بحران مدیریت شود، لذا آمادگی قبلی، مکاتبات با خارج از شرکت برای جلب موافقت در صورت رخداد احتمالی می‌بایست در دستور کار مدیران شرکت قرار گرفته باشد.

تجربه ثابت کرده است در صورت رخداد حوادث گسترده، در صورت عدم اطلاع و آمادگی قبلی میزان آسیب‌های وارده بیشتر از کمک‌های انجام یافته است. بیشترین آسیب‌ها به دلیل عدم آشنایی به تأسیسات جانبی می‌رسد که بعضا در معرض بحران نبوده است.

مشکلات لجستیکی و اختلال در تأمین اقلام نگهداری و تعمیرات در زمان اضطراری

در فصول سرما به‌دلیل اختلال در تردد‌های جاده‌ای، هوایی و دریایی، تأمین اقلام مورد نیاز به سادگی فصول گرما نیست و حتی تدارکات محلی برای تاسیسات نیز با مشکلات عدیده‌ای همراه است، لذا ضرورت دارد آمادگی برای لجستیک در زمان مورد نیاز مورد بررسی و آزمایش قرار گیرد و در صورت نیاز کالا‌های حیاتی در مجاورت تأسیسات ذخیره شود تا در تأمین تدارکات در مواقع ضروری خللی وارد نشود.

به طور طبیعی در آخر فصول گرما، لیست اقلام حیاتی برای فصول سرد تهیه، بررسی و در صورت نیاز سفارش‌گذاری می‌شود. بهتر است بهره‌برداران و تیم نگهداری و تعمیرات مسئولیت پیگیری این لیست را به عهده بگیرند.

امکان اختلال در شبکه‌های سوخت، آب، برق و بخار پشتیبانی‌کننده تأسیسات

برخی از تأسیسات از شبکه‌های سوخت و مجتمع‌های یوتیلیتی بیرون از سایت پشتیبانی می‌شوند و هرگونه خلل در عملکرد آن‌ها می‌تواند به توقف این تأسیسات بیانجامد. در آخر فصول گرم، در خیلی از تأسیساتی که این شرایط برآن‌ها حاکم است، نسبت به برگزاری جلسات فی‌مابین با تأمین‌کنندگان مذکور و مرور برنامه‌های پیشگیرانه و واکنش سریع آن‌ها نسبت به هماهنگی‌های بیشتر و حتی مشارکت برای واکنش سریع در حین رخداد در سایت‌های تأمین‌کننده اقدام می‌شود.

قابلیت اطمینان تأسیسات تأمین‌کننده از مواردی است که مورد بررسی دقیق‌تری قرار می‌گیرد و در صورت احراز ریسک‌های باقیمانده، نسبت به ایجاد و تنظیم برنامه‌های تکمیلی در تأسیسات نفت و گاز و راهکار‌های تأمین از سایر تأمین‌کنندگان یا راهکار‌های جبرانی داخل شرکت استفاده می‌شود.

امکان بارش‌های سنگین باران و برف و راه افتادن سیلاب، بهمن و…

بارش‌های غیرمترقبه و سنگین از ریسک‌های بسیار محتمل برای تأسیسات نفت و گاز است. آمادگی برای مواجهه با اینگونه موارد معمولا با ارتباط مستمر و روزانه از اداره‌های هواشناسی محلی و پیش‌بینی روز‌های آتی شروع می‌شود و راهکار توقف اضطراری قبل از رخداد حوادث خطرناک، جمع‌آوری برف و باران از تاسیسات برای جلوگیری از یخ‌زدگی‌های گسترده و یا هدایت ایمن آنها، گشودن راه‌های دسترسی به سایت و عملیات واکنش سریع تیم‌های بهره‌بردار و نگهداشت و HSE و… مطابق دستورالعمل و مانور‌های انجام شده و تعمیرات در صورت نیاز ادامه می‌یابد.

حوادث بیماری‌زا و کمبود نفرات کاری

اوج بیماری‌های سرماخوردگی و تنفسی در فصول سرما شیوع می‌یابد که باعث از دست رفتن ساعات کاری پرسنل در تأسیسات نفت و گاز می‌شود. این امر بعضاً به دلیل واگیر بودن و همه‌گیر بودن بعضی از بیماری‌ها به یک تهدید گسترده تبدیل می‌شود. عبرت‌گیری از سوابق گذشته، همکاری با واحد‌های بهداشت و درمان محلی و منطقه‌ای و شناسایی پرسنل آسیب‌پذیر و مراقبت بیشتر آن‌ها از طریق عملیات پیشگیرانه مانند واکسن آنفولانزا و… و تقویت سیستم ایمنی پرسنل با دستورات ویژه بهداشتی و تغذیه‌ای می‌تواند احتمال و شدت ریسک‌های مذکور را کاهش دهد.

فشار روانی وارده از خارج از محیط کار به دلیل مشکلات اجتماعی

در همه تأسیسات نفت و گاز، تولید، انتقال و توزیع به‌موقع و مستمر فرآورده‌های نفتی و گاز طبیعی از جمله تعهدات اجتماعی به شمار می‌رود که به‌دلیل مصرف بالای مردم از اهمیت ویژه و حیاتی برخوردار است. همین موضوع باعث می‌شود حساسیت‌های بیرون از تأسیسات توسط مقامات ملی و منطقه‌ای و محلی به شدت افزایش یابد. پیگیری ممتد ارگان‌های مختلف برای کارکرد حداکثری، واکنش سریع در زمان توقف‌ها و… باعث می‌شود سیستم تصمیم‌گیری کیفیت لازم را نداشته و تولید حداکثری در لبه آسیب به تجهیزات قرار بگیرد یا با عجله در راه‌اندازی‌ها خسارات جبران‌ناپذیری به تأسیسات وارد شده و حتی گاهی باعث از بین رفتن چرخه عملیات مذکور برای مدت طولانی می‌شود؛ لذا اطمینان از اثربخشی موثر تجهیزات تولید (OEE [۲]) و قابلیت اطمینان، دسترسی، تعمیرپذیری و ایمنی سایت (RAMS) و برنامه‌های پیش‌بینی شده می‌تواند در پاسخگویی به نهاد‌های حاکمیتی و نظارتی، مدیران تأسیسات نفت و گاز را یاری رساند.

[۱]Reliability ,Availability ,Maintainability and Safety
[۲]Overall Equipment Effectiveness

منبع: ایران پترونت