ورود پرقدرت ربات‌ها به بازار سرمایه

به گزارش می‌متالز، محبوبه مغانی مدیر مسوول گفت:تعریف ابزار‌های متنوع در بازار سرمایه در واقع تلاشی برای افزایش شفافیت و کارایی بازار بود. در این میان رشد صنعت آی تی و غیرقابل اجتناب بودن آن در عرصه‌های مختلف سبب شد تا پای فناوی‌های نوین را برای تسهیل سختی رصد بازار و یافتن سینگال مناسب در پی گسترش بازار و افزایش تعداد نماد‌های معاملاتی باز کند.

بر این اساس بود که با آغاز زمزمه‌های تشکیل معاملات الگوریتمی، مدیران سازمان بورس هداف از اجرای این نوع از معاملات را تعمیق بخشی به بازار عنوان کردند تا به واسطه افزایش معاملات بازار سرمایه، کنترل بیشتری بر نوسانات این بازار صورت گیرد. در کنار دسترسی به نوسان کمتر که نتیجه آن بزرگ شدن بازار سرمایه بود، رصد بازار و دریافت سیگنال‌های درست از بازار نیز موضوع دیگری بود که از سوی مدیران وقت حاضر در نهاد ناظر به عنوان عاملی برای رفع دغدغه‌های ناشی از فعالیت کانال‌های تلگرامی بی نام و نشان مطرح شد؛ و در گام نخست؛ معاملات الگوریتمی برای بازارگردانی و فقط در اوراق با درآمد ثابت مورد استفاده قرار گرفت. موفقیت آمیز بودن این تجربه راه را برای اعمال الگوریتم برای بازارگردانی ETF‌ها و سهام باز کرد.

در این بین شرکت‌های زیادی به طراحی الگوریتم‌های متنوعی با هدف انتفاع از نوسانات بازار و فرصت‌های آربیتراژی آن مبادرت کردند. اما روشی که قرار بود خطای محاسباتی و دخالت انسانی را به حداقل رساند و رافع نگرانی‌های بازار باشد، قرار گرفتن انحصارش در اختیار تنها برخی از کاربران بازار سرمایه تنها نتیجه ایش افزایش معاملات خرید و فروش سهام در یک روز معاملاتی از سوی دارندگان الگوریتم‌ها شد؛ و اینگونه بود که تعادل بازار سرمایه برهم خوردتا نه تنها هدف اولیه اجرای این فناوری نوین در بازار را محقق نسازد بلکه در مدت زمان اجرای آن، با تشدید روند نزولی برخی سهم ها، فشار فروش را تشدید بخشد؛ و در نهایت در آغازین روز‌های مهرماه سال گذشته دستور توقف و خروج این فناوری از گردونه معاملات بازار سرمایه صادر شد تا به این واسطه زمین بازی از اختیار انحصارگران بازپس گرفته شود.

اگرچه در در ابتدای امر توقف معاملات الگوریتمی مخالفانش با قیاس معاملات الگوریتمی با اجرای معاملات آنلاین در اواخر سال‌های دهه ۱۳۸۰، مواجه مجریان بازار با مخالفت‌های انجام معاملات آنلاین در آن بازه زمانی را مورد اشاره قرار دادند.

آن‌ها با استناد به تجربه سال‌های اجرای معاملات آنلاین توسعه بازار و افزایش مشارکت مردم در بورس را مورد اشاره قرار دادند و در ادامه دفاعیات خود از لزوم اجرای معاملات الگوریتم و لزوم تامل در تصمیم توقف، با ایجاد تردید در چگونگی تشخیص درخواست ارسال شده از سوی فرد انجام شده یا الگوریتم، تلاش داشتن تا نبود معیاری برای تمیز انجام معاملات بین الگوریتم و معامله گر را به عنوان حلقه مفقوده مطرح و خواستار رفع این حلقه مفقوده شدند؛ و در استدلال بیشتر به دسته بندی کابران الگوریتم پرداختند که شامل گروه‌های رسمی سبدگردان و کاربران غیررسمی و سبدگردان‌های شخصی بود. بطوری که امکان پذیر نبودن تشخیص انجام این معاملات میان این دو دسته تنها عایدی که داشت منجر شد تا متضرران مصوبه ممنوعیت انجام معاملات الگوریتمی تنها مخاطبان برخوردار از مجوز باشد؛ و در مقابل این ابزار، مخاطبان غیررسمی که عملا قابل شناسایی نیز نیستند با تصمیمات خود به صورت مستقیم بازار را تحت تاثیر قرار می‌دهند.

اما تمام این استدلالات مانع از رفع فوبیای فناوری نشد و استفاده از این الگوریتم‌ها تااطلاع ثانوی ممنوع اعلام شود؛ رفع این ممنوعیت نیز به افزایش آگاهی سهامداران و تقویت تحلیلگری در بازار سرمایه وعده داده شد. و، اما با روی کار آمدن دولت سیزدهم، انتقادات به حذف این معاملات در نهایت نهاد ناظر بازار را به آزادسازی الگوریتم‌ها هدایت کرد. اما بازهم موضوع انحصار در این معاملات باقی بود؛ انتقادات و اعتراضات نسبت به غیرمنصفانه بودن و ایجاد شرایط نابرابر در عدم دسترسی عموم و اشخاص حقیقی به ربات‌های الگوریتمی در نهایت رییس سازمان بورس را بر آن داشت تا درمهرماه ۱۴۰۰ دستور به تحقق خواسته سهامداران حقیقی مبنی بر دسترسی عموم بر این معاملات دهد.

اما هنوز چند نکته باقی است: با توجه به عملکرد این ربات‌ها که قرار بود نوسانات بازار کاهش یابد، برای جلوگیری نوسانات کوتاه مدت آیا راهکاری اندیشیده شده که دوباره تجربه قبلی تکرار نشود به ویژه از سوی سهامداران حقیقی؟ نظارت‌ها در جلوگیری ازمداخلات انسانی در سپردن رنج قیمتی در خرید و فروش به این ربات ها، چگونه خواهد بود؟

واحد نظارت سازمان بورس در اطلاعیه‌ای با هدف حفظ شرایط تعادل عرضه و تقاضا در بازار و نظارت بر ورود سفارشات و معاملات استفاده از معاملات الگوریتمی و تقسیم سفارشات توسط کلیه مشتریان برخط در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران را ممنوع کرد حال امید موسوی، مدیرعامل و بنیان‌گذار شرکت تحلیل‌گر امید به عنوان یکی از شرکت‌های فعال در حوزه بازارگردانی الگوریتمی و تکنولوژی‌های معاملاتی در بازار بورس تهران معتقد است که.

موسوی می‌گوید: «هر چند شرکت‌هایی مانند ما امکان بازارگردانی الگوریتمی را دارند، اما این تصمیم در نهایت موجب حذف شدن بخشی از بازار می‌شود و در آینده نیز امکان این وجود خواهد داشت که گفته شود تحلیل‌گر تکنیکال نیز دیگر حق معامله نداشته باشد یا تابلوخوانی و روانشناسی معاملات ممنوع شود. تمامی این تصمیمات در نهایت به ضرر بازار خواهد بود و نه تنها بازار را آرام نمی‌کند بلکه آن را پرتلاطم‌تر خواهد کرد.»

منبع: بورس امروز