«کشف پریمیوم» چگونه به کمک تولید می‌آید؟

به گزارش می‌متالز، قرارداد کشف پریمیوم که طی روز‌های گذشته براساس طرح وزارت صمت در زمینه مدیریت هوشمند بازار در بورس کالا در حال توسعه است از یک سو فعالان زنجیره ارزش را به هم متصل می‌کند و از سوی دیگر حصول اطمینان از تبادل کالا را برای صنایع بالادست و پایین‌دست میسر می‌سازد. در این رابطه با معین محمدی‌پور، رئیس اداره مطالعات اقتصادی بورس کالای ایران به بررسی قرارداد کشف پریمیوم، اثرات و نتایج آن بر اقتصاد کشور و معاملات در کالا‌های مختلف پرداخته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

گفت و گوی معین محمدی‌پور در ادامه از نظر می‌گذرد:

لطفا در ابتدا در ارتباط با تصمیمات وزارت صمت و برنامه‌هایی که تا به الان در معاملات کشف پریمیوم صورت گرفته و همچنین در مورد معاملات و موفقیت‌هایی که در حال حاضر این روش به همراه داشته توضیح بفرمایید؟

استفاده از قرارداد کشف پریمیوم براساس الگوی جدید وزارت صمت در حال توسعه در بورس کالاست، شرکت‌های مختلف اعم از شرکت‌های فولادی، فلزی غیرآهنی، فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی تا به حال ورود خوبی داشته‌اند و این موضوع روزبه‌روز در حال پررنگ‌تر شدن است؛ اما لازم است در ابتدا به این سوال پاسخ دهیم که معاملات کشف پریمیوم چه تفاوت‌های عمده‌ای با شیوه‌های قبلی معاملات در بورس کالا دارد؟ معاملات کشف پریمیوم اجازه این را می‌دهد تا قیمت کالاها، فرموله شده و به عبارتی قیمت شناور شود؛ یعنی خریدار یا فروشنده در لحظه عقد قرارداد پریمیوم با قیمت قطعی یا با پرداخت کل ثمن معامله مواجه نباشد. در این روش قرارداد‌هایی میان شرکت‌های مختلف از یک زنجیره بسته می‌شود که هم در موضوع تامین مواد اولیه مسیر را تسهیل می‌کند و هم در فروش محصول نهایی.

برای این منظور استفاده از فرمول‌های محاسبه قیمت به عنوان مثال میانگین قیمت سه هفته قبل در بورس کالا و یا فرمول‌های دیگر، قیمت‌های معامله نهایی برای یک محصول مشخص روی تابلو کشف می‌شود. به عنوان مثال یک شرکت فروشنده آهن اسفنجی محصول خود را برای تحویل در اسفند ماه با استفاده از فرمول قیمتی مشخص اعلام کرده و طی یک فرآیند رقابتی شفاف میان خریداران این محصول، پریمیوم قیمت بر روی تابلو تعیین می‌شود، آنچه در این مرحله اهمیت دارد، مبلغی (پریمیوم) بوده که خریدار حاضر است بالاتر از قیمت مبنا یا همان میانگین قیمت معاملات بورس در سررسید اعلام شده برای خرید محصول بپردازد؛ به عنوان مثال خریدار اعلام می‌کند که ۲۰۰ تومان بالاتر از قیمت میانگین معاملات بورس کالا در بازه زمانی اعلام شده حاضر است برای خرید محصول بپردازد؛ بنابراین این مابه‌التفاوت امروز کشف می‌شود و خریدار آن عدد را پیشنهاد داده و با فروشنده توافق کرده، دقت شود که مبلغ نهایی که جمع قیمت مبنا و پریمیوم است در روز آخر اسفند ماه پرداخته خواهد شد. بر این اساس آنچه در اطلاعیه عرضه پریمیوم مشخص است قیمت را در حال حاضر نمی‌دانیم و فقط فرمول قیمت را می‌دانیم و در موعد مقرر معامله و پس از مشخص شدن قیمت محصول در بورس کالا براساس پریمیومی که قبلاً تعیین شده است، معامله صورت می‌پذیرد که این معامله می‌تواند نقد یا سلف باشد که تفاوت این دو معامله در مدت زمان تحویل کالا بعد از معامله نهایی است؛ اگر کالا مثلاً با فاصله ۶ روز کاری پس از سررسید معامله نهایی تحویل داده شود به آن قرارداد نقد اطلاق می‌شود، اما اگر موعد تحویل دورتر در نظر گرفته شود مثلاً یک یا دو ماه طول بکشد به آن معامله، معامله سلف گفته می‌شود.

گفتنی است، معاملاتی در حوزه‌های آهن اسفنجی، مس کاتد و شمش بلوم در بورس کالا در حال حاضر در دستور کار قرار دارد و حراج آن‌ها در حال برگزاری است و خریداران هم می‌توانند برای سه ماه آینده کالای خود را با این روش خریداری کنند.

البته طبعاً خریداری کالا به معنی قطعی بودن قیمت نیست بلکه به معنی قطعی بودن فرمول قیمت است. به عبارتی تامین‌کننده کالا و خریدار کالا در حال حاضر می‌توانند اطمینان داشته باشند که کالای خود را به فروش رسانده‌اند، اما این را نمی‌دانند که با چه قیمتی به فروش رسانده‌اند و قیمت نهایی آن در روز معامله اصلی که سه ماه آینده است، مشخص خواهد شد و کمک خواهد کرد که تولیدکننده برنامه‌ریزی برای تولید خود داشته باشد. زیرا در این روش میزان تقاضا برای محصول از هم اکنون مشخص است. این روش علاوه بر مشخص کردن میزان تولید و عرضه در داخل توان برنامه‌ریزی صادراتی را برای تولیدکننده نیز افزایش می‌دهد و همچنین مشخص می‌کند در رابطه با تامین چه محصول یا مواد اولیه‌ای نیاز به واردات وجود دارد و در یک کلام برنامه‌ریزی را در همه ابعاد تولید تسهیل می‌کند.

نکته بعدی که می‌توان در این ارتباط به آن اشاره کرد این است که احتمال حضور واسطه‌گران هم نسبت به حالت عادی، کمتر خواهد شد. یعنی دلالان کمتری در جریان معاملات حضور خواهند داشت چراکه اولاً در مدل کشف پریمیوم، قیمت‌ها قطعی نیست و شخصی که وارد این پروسه می‌شود برای خط تولید خود به کالا نیاز دارد و تمایل دارد در هر صورت و هر قیمت منصفانه‌ای این کالا را تامین کند و در خط تولید کارخانه خود به کار بگیرد.

به اعتقاد شما چه اقداماتی در جهت توسعه این قرارداد‌ها باید صورت پذیرد؟ در خصوص مزایای قرارداد کشف پریمیوم برای صنایع و مردم توضیح می‌دهید؟

این طرح در حال حاضر و در همین لحظه در حال اجرا شدن است. در بورس کالا هم سامانه معاملاتی برای کشف پریمیوم مهیا است و چندین عرضه‌کننده در حال استفاده از این روش هستند. در این بخش وزارت صمت می‌تواند با توجه به ارتباطی که به عنوان سیاست گذار با صنایع دارد، آن‌ها را ترغیب کرده و به بورس کالا در ترویج و فرهنگ‌سازی این نوع معاملات کمک کند. چراکه شرکت‌های زیادی نیز در حوزه‌های مختلف باید از این روش برای فروش محصولات خود و تامین مواد اولیه خود استفاده کنند، زیرا به عقیده من دلیل اینکه قبلاً از این روش استفاده نمی‌شد، به دلیل عدم شناخت کافی فعالان حوزه تولید از این شیوه‌های معاملاتی بوده و حالا زمینه برای حضور صنایع و فعالیت‌های مختلف در این سبک معاملاتی در بورس کالا فراهم است. به طور کلی باید دقت داشت که حضور عرضه‌کنندگان در یک زنجیره تولید می‌تواند کارآیی این نوع معاملات را بهبود ببخشد.

در برخی حوزه‌ها مانند حوزه قیر و وکیوم باتوم شناخت بیشتری در گذشته وجود داشته و شرکت‌ها آمده‌اند و از این روش‌ها استفاده کرده‌اند. ولی در حوزه‌های دیگری مثل مس، کمتر استقبال صورت گرفته یا اصلاً شناختی نداشتند که خوشبختانه نخستین معامله مس کاتد با روش کشف پریمیوم در قالب ۶ قرارداد انجام شد.

بر این اساس معتقدم هر چه قدر جلسات توجیهی و فرهنگ‌سازی بیشتر صورت بگیرد، شرکت‌های بیشتری به این روش روی خوش نشان می‌دهند و می‌توانند معاملات بیشتری داشته باشند که سررسید این معاملات می‌تواند از حدود دو و سه ماه تا یک سال به راحتی افزایش یافته و به بستن قرارداد‌های بلندمدت منجر شود.

نکته‌ای که در خصوص قرارداد کشف پریمیوم مطرح است اینکه این قرارداد عموما برای صنایع بزرگ‌تر کاربرد دارد که البته نتیجه این شیوه مطلوب معاملات در پایان به عامه مردم می‌رسد. به عنوان مثال هر صنعتی، آهن اسفنجی را مطالبه نمی‌کند و از طرفی عموم مردم هم آهن اسفنجی خریداری نمی‌کنند؛ چون آهن اسفنجی یک محصول میانی است و باید وارد یک خط تولیدی شود و به شمش و تختال و در ادامه به ورق فولادی، میلگرد و تیرآهن تبدیل شود؛ پس با انجام قرارداد کشف پریمیوم آهن اسفنجی، شمش فولاد یا حتی تختال، در انتهای زنجیره روند تولید محصولاتی مثل تیرآهن و میلگرد و یا محصولاتی که از ورق فولادی ساخته می‌شود بهبود یافته و دسترسی این محصولات برای عموم بهتر می‌شود. در همین زمینه مس کاتد، محصولی است که در حالت عادی به درد عامه مردم نمی‌خورد و حتی مفتول مس نیز برای عامه مردم جذاب نیست. اما وقتی قرار است سیم و کابل مسی تولید شود و به دست مردم برسد، اینجاست که اهمیت تامین به موقع مواد اولیه از طریق قرارداد‌های بلندمدت مشخص می‌شود. در نتیجه عمده محصولاتی که در حال مبادله با این است در بالادست تولید معامله می‌شود و خریدار و فروشنده آن‌ها تقریباً از قبل مشخص هستند.

از سوی دیگر با قرارداد‌های بلندمدت در بورس کالا، نیاز هفتگی و ماهانه مصرف‌کنندگان این محصولات نیز مشخص است و حول و حوش نیاز مواد اولیه هفتگی هر تولیدکننده تقریبا مشخص است. در نتیجه از همین امروز می‌تواند برای خرید محصول خود وارد عمل شود. مثلاً زنجیره فولاد را در نظر بگیریم از سنگ آهن تا برسیم به محصولی مثل میلگرد و تیرآهن که تقریباً کل زنجیره اگر با هم شروع به بستن قرارداد بلندمدت بکنند، یعنی همزمان ورود داشته باشند همگی به یک اطمینان نسبی از تامین مواد اولیه خود می‌رسند و این باعث می‌شود تا برنامه‌ریزی کل زنجیره شکل بگیرد. این در حالی است که اگر نتوانیم مطمئن شویم که مثلاً سنگ آهن و کنسانتره را می‌توانیم خریداری کنیم یا خیر، در نتیجه نمی‌توان مطمئن بود که بتوانیم آهن اسفنجی را نیز به فروش برسانیم.

امروز در طول این زنجیره این اتفاق افتاده و تمام زنجیره می‌تواند با ورود به بورس کالا و شرکت در قرارداد کشف پریمیوم به بهبود روند تولید کشور کمک کنند. مثلاً در حوزه فرآورده‌های نفتی، وکیوم باتوم و فروش قیر را داریم. اگر یک تولیدکننده قیر مطمئن باشد که وکیوم باتوم خود را به موقع تامین می‌کند، بدون شک فروش قیر خود را نیز به راحتی انجام می‌دهد. حتی می‌تواند این کار را برای شش ماه یا یک سال آینده هم تضمین کند و به این ترتیب کمبود یا مازاد کالا در بازار نیز برای آینده شفاف‌تر خواهد شد.

آخرین وضعیت معاملات کشف پریمیوم در بورس کالای ایران چگونه است؟

محصولاتی که در بورس کالا به صورت کشف پریمیوم از ابتدای امسال تا به اکنون عرضه شده‌اند بیشتر در حوزه پی‌وی‌سی، پلی کربنات، اپوکسی رزین، لوله مسی، مس کاتد، شمش بلوم، آلومینیوم، تختال و آهن اسفنجی بوده‌اند که محصولات دیگر نیز به زودی در این قالب عرضه خواهند شد.

در پایان باید تاکید کرد، تفاوتی که کشف پریمیوم در مقایسه با گذشته ایجاد کرده آن است که ما می‌توانیم بازیگران بازار را در تمام زنجیره به نوعی به هم متصل کنیم تا خریدار و فروشنده کالا از تصمیمات یکدیگر مطمئن شوند، زیرا قیمت معمولاً در صنایع دغدغه دوم محسوب می‌شود نه دغدغه اول و دغدغه اول اطمینان از تامین به موقع و کافی مواد اولیه است. همچنین در بخش عرضه‌کنندگان نیز موضوع مهم‌تر مشتری داشتن است؛ حالا با اختلاف صد تومان کمتر یا بیشتر فروشنده و خریدار با هم به توافق می‌رسند، اما تضمین حضور مشتری در زنجیره از اهمیت زیادی برخوردار است که در قرارداد کشف پریمیوم این اطمینان حاصل می‌شود.

منبع: کالاخبر