تاثیر فعالیت‌های معدنی بر محیط‌زیست

به گزارش می‌متالز، استخراج سنگ و فلزات از قدیم توسط انسان انجام می‌شده، اما امروزه با پیشرفت تکنولوژی و افزایش نیاز جامعه معدن‌کاری و استفاده از منابع طبیعی به قدری افزایش یافته است که باعث وقوع مشکلات و آسیب به محیط زیست شده است؛ یکی از این آسیب‌هایی که معدن‌کاری و استفاده بی‌رویه از منابع طبیعی به محیط زیست وارد می‌کند تغییر شکل زمین و بد شکل کردن محیط زیست است، همچنین با انفجارات و حمل و نقل‌های بسیار آلودگی صوتی در طبیعت ایجاد شده که این مساله نیز باعث ترس و فرار بسیاری از گونه‌های جانوری و تهدید زیست‌بوم‌ها شده است. برای بررسی بیشتر این مساله و شناخت چالش وفرصت‌های معدن‌کاری با علی‌خان نصراصفهانی دانشیار گروه زمین‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

چه رابطه‌ای میان استفاده از معادن و محیط زیست وجود دارد؟

رابطه میان استخراج و تولید مواد معدنی و محیط زیست بسیار نزدیک و وابسته به یکدیگر است و جدا کردن این دو از یکدیگر ناممکن است، زیرا از یک طرف به محیط زیست دست‌اندازی می‌کنیم و از طرف دیگر می‌خواهیم از آن نگهداری و محیطی سالم برای آیندگان به جا بگذاریم؛ بنابراین بحث استخراج، برداشت و آسیب آن به محیط زیست تضادی میان فعالیت اجتماعی ما ایجاد می‌کند.

بزرگترین معضلی که در زمینه معدن وجود دارد این است که ساختار اکوسیستم چندین میلیون ساله زمین را به هم می‌زند و باعث از بین رفتن تعادلی می‌شود که در دراز مدت به نفع انسان و محیط زندگی تمامی جانوران شده است؛ البته آسیب‌های معادن به محیط زیست کمتر از آسیب‌هایی که شهرسازی و دست‌اندازی در محیط شهری به محیط زیست وارد می‌کند است.

استفاده از معادن چه مشکلاتی برای محیط زیست رقم می‌زند؟

اگر معادن روباز را در نظر بگیریم معمولاً در هنگام استخراج مقادیر بسیاری خاک جابه‌جا و به مکان دیگر منتقل می‌شود که همین مساله در زیبایی محیط زیست تأثیر گذار است و حتی باعث بسته شدن برخی از مسیرها، راه‌های آب و محدود کردن محیط رشد برخی گیاهان می‌شود. در همین برداشت‌ها نیز اگر سطح زمین را در نظر بگیریم که در حالت تعادل است، هنگامی که عمیق‌تر شود در معرض هوا قرار گرفته، شروع به واکنش کرده و باعث ایجاد مواد شیمیایی می‌شود که به طور غیر مستقیم به محیط زیست صدمه وارد می‌کند.

آیا استخراج و استفاده از معادن باعث وقوع فرونشست می‌شود؟

معادن به طور مستقیم با فرونشست زمین ارتباط ندارد، اما اگر به طور غیر مستقیم این مساله را بررسی کنیم باید استفاده از معادن را به سه دسته اکتشاف، استخراج و فرآوری تقسیم کرد؛ در بحث اکتشاف تنها به محیط زیست رفته و آن را بررسی می‌کنیم تا ماده معدنی‌های آن را بیابیم که این مساله آسیب زیادی به محیط زیست وارد نمی‌کند. در استخراج بزرگ‌ترین معضل انفجار و جابه‌جایی مواد معدنی است که باز آسیب شدیدی وارد نمی‌کند، اما در بحث فرآوری نیاز به آبیاری اکثر سیستم‌ها وجود دارد که این آب از منابع سطحی یا زیرزمینی تأمین می‌شود و به طور غیر مستقیم به دلیل اینکه با تخلیه آب‌خوان‌ها مرتبط است باعث تخلیه شدن زیر زمین و ایجاد فرونشست می‌شود.

به غیر از فرونشست استفاده از معادن باعث ایجاد چه پدیده‌های زیست محیطی دیگری می‌شود؟

یکی از فعالیت‌هایی که در استخراج معادن انجام می‌شود، ایجاد انفجار است؛ در هنگام عملیات استخراج حجم زیادی ماشین‌آلات به همراه انفجار آلودگی صوتی ایجاد می‌کند که باعث ترس بسیاری از موجودات زنده خواهد شد. علاوه بر آن هنگامی که در معادن استخراج انجام می‌دهیم بخشی از زمین تخلیه می‌شود و می‌توان باعث ایجاد زلزله‌هایی در مقیاس کوچک شود.

آیا معدن‌کاری می‌تواند موجب رخ‌دادن پدیده ریزگرد شود؟

بله؛ معدن‌کاری مخصوصاً در مناطق روباز موجب بلند شدن مقادیر بسیاری خاک و گرد و غبار می‌شود که برخی از این گرد‌ها می‌تواند بیماری‌زا باشد و با حرکت باد برای مردم و مخصوصاً خود معدن‌کار‌ها مشکل ایجاد کند.

آیا استفاده نکردن از معادن راهکار درستی است؟

خیر؛ استفاده از معادن نباید کاهش یابد، اما باید مانند بسیاری از کشور‌ها همزمان با استفاده از معادن به فکر راهکار‌هایی باشیم تا آسیب به محیط زیست کاهش یابد. در حال حاضر بسیاری از معادن به حال خود رها شده و این یک فاجعه است، زیرا بسیاری از این معادن روباز دارای ترکیبات سنگین و سولفیدی است و با آمدن باران می‌تواند وارد چرخه‌های زیرزمینی شده و آسیب‌های بسیار شدیدی ایجاد کند.

پیشنهاد شما برای کاهش معضلات معدن‌کاری چیست؟

در این رابطه قوانین بسیار سخت‌گیرانه‌ای باید در زمینه برخورد و تعامل با محیط زیست ایجاد شود، اما تنها قوانین کافی نیست بلکه باید در کنار آن کنترل و نظارت بر فعالیت ماشین‌آلات نیز وجود داشته‌باشد. مشکلی که در بحث معدن‌کاری وجود دارد این است که سازمان‌های حفاظت از محیط زیست تصور می‌کنند جریمه و ممانعت کردن کافی است، اما این راه حل درستی نیست بلکه باید مطالعه و کارشناسی کرد و در جهت آن به شکل عملیاتی از منافع معدن استفاده و از محیط زیست نیز محافظت شود؛ درواقع می‌توان از منابع خدادادی و طبیعی استفاده کرد، اما با ایجاد روش‌ها و متد‌های جدید راهکاری یافته که از محیط زیست محافظت کنیم؛ به نظر من کشور ایران در این مساله عملکرد مطلوبی ندارد و بسیاری از سازمان‌ها تصور می‌کنند که بازدارنده بودن کافیست بلکه ما باید یک سیستم نظارت سازنده به همراه تعامل و مطالعه بر محیط زیست ایجاد کنیم به شکلی که در حین استفاده از معادن از محیط زیست نیز محافظت کنیم.

منبع: خبرگزاری ایمنا