گره‌های کور صنعت آلومینیوم

به گزارش می‌متالز، اواخر دهه ۵۰ ظرفیت تولید آلومینیوم در ایران حدود ۴۰ هزار تن بود. امروز ظرفیت تولید شمش آلومینیوم به بالای ۶۰۰ هزار تن رسیده است؛ پیش بینی هم می‌شود تا پایان سال ظرفیت تولید شمش آلومینیوم به رقم ۷۰۰ هزار تن برسد. در شرایط کنونی ایران در رتبه سیزدهم جهان قرار دارد؛ جایگاهی که می‌توانست فراتر از آن باشد. در افق بیست ساله پیش بینی شده بود، تولید شمش آلومینیوم به یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن برسد، اما به دلیل تحریم فلز خام و نیمه ساخته آلومینیوم از سال۹۷ مسیر رشد صنعت کُند شد. در کنار تحریم ها، چالش عدم تامین برق ثابت به ویژه در سال‌های اخیر، این صنعت را بیش از پیش تحت فشار قرار داده است. رشد هزینه‌های برق و گاز هم معضلی دیگر است که صنعت با آن دست و پنجه نرم می‌کند. چالش‌های بعدی این صنعت به وارداتی بودن بالغ بر ۹۰ درصد مواداولیه و عدم سرمایه گذاری در صنایع بالادستی و به ویژه پایین دستی آلومینیوم برمی گردد.

امروز در دنیا صنایع پایین دستی آلومینیوم، اشتغال زایی و رشد صادرات (غیرنفتی) را رقم می‌زنند. ایران با سرمایه گذاری در این بخش می‌تواند جهش صادرات غیرنفتی و رشد نمودار اشتغال را تجربه کند. صنایع پایین دستی مثل صنایع «ظروف آلومینیوم»، «نورد آلومینیوم»، «فورج آلومینیوم»، «پروفیل سازی» و «دایکست» هرکدام در گروهی از صنایع مهم دیگر کاربرد دارند. ما از «نورد آلومینیوم» در صنایع نظامی و هواپیماسازی گرفته تا صنایع ظروف آلومینیوم و قوطی‌های نوشابه استفاده می‌کنیم. صنایع «پروفیل سازی» هم در خدمت صنایع ساختمانی درب و پنجره و قطعه سازی هستند. از صنایع «فورج» هم در قطعه‌های فشرده و خط لوله‌های نفت و گاز استفاده می‌شود. درضمن آلیاژ آلومینیوم هم در صنایع خودروسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

با این تفاسیر ما با داشتن ۳ میلیون تن آلومینیوم در کشور در صنایع پایین دستی می‌توانیم ۱۵میلیون شغل ایجاد کنیم. امروز در گروه فلزات صنعت آلومینیوم در کنار صنعت فولاد جایگاه ویژه‌ای دارد. اسملتر‌ها (تولیدکنندگان شمش آلومینیوم) با برق حاصل از گاز کار می‌کنند و، چون قطعی ندارند می‌توانند در حوزه تامین برق هم ورود کنند و با قیمت مناسبی برق تولید کنند. گذشته از اینکه ما از این صنعت در حوزه نفت هم می‌توانیم بهره‌مند شویم. امروز در ایران و جهان هر یک میلیون تن فلز آلومینیوم ۱۰ الی ۱۵ میلیارد دلار گردش مالی ایجاد می‌کند و ما قادریم به این رقم برسیم، زیرا امکانات خوبی در کشور داریم. بیش از ۹۵درصد نیروی انسانی متخصص را در ایران داریم و می‌توانیم اسملتر‌ها (تولیدکنندگان شمش آلومینیوم) را افزایش دهیم؛ منتهی باید صنایع پایین دستی را دریابیم.

ما با سرمایه گذاری در صنایع پایین دستی می‌توانیم بازار ۱۵کشور همسایه را در دست بگیریم. البته باید بتوانیم تولید فلز آلومینیوم را هم افزایش دهیم.

درحال حاضر، ۹۹ درصد مواداولیه ما وارداتی است و عدم تولید «آلومینا» در ایران یکی از چالش‌های جدی در امر تولید آلومینیوم است. آلومینا از «بوکسیت» آلومینیوم تهیه می‌شود. ما در ایران منابع معدنی در زمینه بوکسیت آلومینیوم نداریم. باید بوکسیت را وارد کنیم و تبدیل به آلومینیوم کنیم. همان کاری که چین انجام می‌دهد.

چین به دلیل اینکه در منابع معدنی در زمینه بوکسیت ضعیف است آن را وارد می‌کند و تبدیل به آلومینیوم می‌کند. امروز در دنیا فقط چند کشور مثل گینه، هندوستان و دومینیکن هستند که سرشار از بوکسیت آلومینیوم هستند. ما برای تامین بوکسیت باید دست به واردات تکنولوژی آن بزنیم. در ۲۰ سال اخیر دولت برای سرمایه گذاری در این زمینه هیچ رغبتی نشان نداده؛ زیرا واردات برای مدیران شیرین بوده است. این درحالی است که تولید آلومینا و کُک نفتی که در جریان تولید آلومینیوم مورد استفاده قرار می‌گیرد، می‌تواند باعث رشد شاخص اشتغال و گردش مالی بالایی در صنعت و به تبع اقتصاد شود. هر تن آلومینیوم دو تن آلومینا مصرف می‌کند، یعنی برای یک میلیون تن آلومینیوم ما نیاز به دو میلیون تن آلومینا و ۳۵۰ هزار تن کُک نفتی داریم که هیچ کدام در ایران تولید نمی‌شود، زیرا متاسفانه در تمام سال‌های گذشته در جریان سرمایه گذاری در صنایع بالادستی از بخش خصوصی حمایتی صورت نگرفته، بلکه برعکس سرمایه گذاران از سوی دولت و مقامات محلی تحت فشار قرار گرفته اند، بنابراین برای شکل گیری سرمایه گذاری، گذشته از حمایت مالی باید دولت حمایت سیاسی و منطقه‌ای را در دستور کار خودش قرار دهد یا حداقل خودش مستقیم سرمایه گذاری کند. امروز برای تولید سالانه ۳۵۰ هزار تن کُک نفتی و ۵/ ۱ میلیون تن آلومینا نزدیک به یک و نیم میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز داریم که تصور نمی‌کنم، دولت در این زمینه محدودیت منابع داشته باشد. ضمن اینکه با این اقدام دولت می‌تواند شاهد بازگشت چندین برابری ارزش سرمایه اولیه باشد، زیرا ما قادریم با توجه به نیروی انسانی متخصص و امکانات مان ۷۰ درصد ساخت کارخانه را داخلی سازی کنیم و فقط ۳۰ درصد را وارد کنیم. در گذشته کشور قادر به تامین این امکانات نبود به همین دلیل مجبور بودیم این مواد را وارد کنیم، اما امروز نیازی به واردات صددرصدی ماشین آلات نیست. ما امروز برای تولید ۷۵۰ هزار تن آلومینیوم بالای یک میلیون و ۳۰۰ هزار تن آلومینا را از طریق دور زدن تحریم به دست می‌آوریم که هزینه سنگینی را به صنعت تحمیل می‌کند.

براین اساس ما از دولت می‌خواهیم، گذشته از اینکه برای حذف تحریم‌ها تلاش می‌کند؛ صنایع پایین دستی را حمایت کند تا صادرات به کشور‌های منطقه افزایش پیدا کند. امروز قوانین حاکم برصنعت به نفع صادرات صنایع بالادستی است و نه صنایع پایین دستی. درحالی که ما به جای شمش آلومینیوم باید پروفیل آلومینیوم، ورق آلومینیوم، رینگ آلومینیومی، ظروف آلومینیومی و در و پنجره صادر کنیم تا سرمایه‌های خرد را به راحتی جذب کنیم و اشتغال زایی را افزایش دهیم. البته ناگفته نماند که درحال حاضر بخش عمده شمش فروشی ناشی از تحریم‌ها و عدم امکان مبادلات بانکی است. امروز شمش آلومینیوم به جای آلومینا و کُک نفتی معاوضه می‌شود. در این شرایط ما درکنار درخواست حمایت از صنایع پایین دستی، به جد خواهان تامین برق ثابت هستیم. اگرچه دولت در سال «تولید؛ پشتیبانی‌ها و مانع زدایی ها» به جای کاهش موانع از ما می‌خواهد در راستای کمبود برق، تولید را کاهش دهیم که این موضوع فشار زیادی به کارخانه‌های اسملتر وارد می‌کند.

منبع: دنیای معدن