عقب‌ماندگی ایران در تولید پروپیلن/ فرصت بالقوه قرارداد‌های ایران با روسیه و چین برای توسعه واحد‌های PDH

به گزارش می‌متالز، پروپیلن به عنوان خاویار صنعت پتروشیمی، دومین ماده پایه صنعت پتروشیمی از حیث میزان مصرف در دنیا بعد از اتیلن است.

کشور ما در تولید پروپیلن در قیاس با سایر مناطق دنیا دچار عقب ماندگی جدی است. با تولید سالانه ۹۸۵ هزار تن پروپیلن از پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌های کشور، کمبود ۱۷۵ هزار تنی این محصول در کشور وجود دارد.

پیش بینی شده در سال ۱۴۰۴ میزان تولید پروپیلن ایران به ۱۹۵۰ هزار تن خواهد رسید، در صورتی که در آن زمان با تحقق این میزان تولید، برآورد می‌شود با کمبود سالانه حدود ۷۰۰ هزار تن پروپیلن روبه‌رو خواهیم بود؛ تقاضا برای پروپیلن در صورت ایجاد ظرفیت در عرضه، با توجه به متنوع بودن محصولات تولیدی زنجیره آن و بازار صادراتی رو به توسعه آن در جهان، به چندبرابر قابل افزایش است.

بررسی‌های مرکز مطالعات زنجیره ارزش نشان می‌دهد، ۹۵ درصد پروپیلن تولیدی در کشور به پلی پروپیلن و تنها ۵ درصد آن نیز در مجتمع پتروشیمی شازند اراک به دو اتیل هگزانول تبدیل می‌گردد. این در حالی است که سایر محصولات با ارزش موجود در زنجیره ارزش این ماده استراتژیک به دلایل مختلف از جمله نبود پروپیلن کافی در داخل کشور تولید نمی‌شوند.


همانطور که در جدول بالا مشخص است، عربستان سعودی تا سال ۲۰۱۴ پنج واحد PDH احداث کرده، اما هنوز ایران اولین واحد PDH خود را به بهره برداری نرسانده است.

عربستان سعودی اخیرا نیز شروع به ساخت یک واحد پتروشیمی پیشرفته هیدروژن زدایی پروپان PDH و یک کارخانه پلی پروپیلن PP در الجبیل کرده است.

وزارت نفت عربستان، یک وام به مبلغ ۳ میلیارد ریال سعودی (۸۰۰ میلیون دلار) را ۸ ساله از صندوق توسعه بین المللی عربستان SIDF برای تامین مالی بخشی از پروژه تضمین کرده است. قرار است شرکت APOC که متعلق به کره جنوبی است، کلیه تکنولوژی و فناوری این پتروشیمی را در الجبیل پیاده سازی و اجرا کند تا با احداث این واحد PDH سالانه ۸۴۳۰۰۰ تن پروپیلن تولید شود. طبق اطلاعات ICIS، در حال حاضر ۴۵۵۰۰۰ تن در سال پروپیلن و ۴۸۰۰۰۰ تن در سال PP در الجبیل تولید میشود.

روند مصرف گاز مایع در کشور عربستان از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۶ نشان دهنده افزایش مصرف گاز مایع از ۹.۲ میلیون تن در سال ۲۰۰۶ به ۱۶.۴ میلیون تن در سال ۲۰۱۷ است. این جهش مصرف به دلیل بهره برداری از طرح‌های پتروشیمی PDH این کشور است. میتوان به طرح‌هایی نظیر واحد‌های PDH شرکت‌های پلی الفین‌های سعودی، صنایع ملی پتروشیمی، الوها، و الجبیل اشاره کرد. میزان مصرف پروپان مصرفی این واحد‌ها بیش از ۳ میلیون تن در سال است.


عربستان سعودی که ۴ درصد از منابع گازی و ۲۰ درصد از کل ذخایر نفتی دنیا را دارد، سومین تولید کننده گاز مایع در جهان است. در سال ۲۰۱۷ با تولید ۲۵ میلیون تن گاز مایع، پس از آمریکا و چین در رتبه سوم تولید کنندگان گاز مایع جهان ایستاد. همچنین با ۱۶.۵ میلیون تن مصرف گاز مایع، بالاترین میزان تولید و مصرف گاز مایع در منطقه غرب آسیا را دارد. با توجه به آمار، سهم ۹۰ درصدی خوراک پتروشیمی‌ها از کل مصرف گاز مایع عربستان سعودی را شاهد هستیم.


در جدول بالا، میزان تولید و مصرف داخلی سه کشور ایران و عربستان و چین به تفکیک نوع مصرف بیان شده است. این ارقام نشان از عقب افتادگی ایران نسبت به سایر رقبای خود در حوزه زنجیره ارزش گاز مایع است. در حالی که کشور عربستان ۱۵ میلیون تن از ۲۵ میلیون تن گاز مایع خود را سهم خوراک پتروشیمی میکند، اما کشور ایران، ۰.۵ میلیون تن از ۹.۵ میلیون تن را در سهم خوراک پتروشیمی قرار داده است و باقی آن سهم قاچاق، سوخت غیرقانونی خودرو، و مصارف خانگی و صنعتی می‌شود. نکته جالب اینجاست که کشور چین که سالانه به طور متوسط ۵ تا ۶ میلیون تن گاز مایع از ایران خریداری میکند، با استفاده از این میزان و اختصاص آن به سهم خوراک پتروشیمی، فرآورده آن را با قیمتی چندین برابری مجدد به ایران میفروشد. چین بزرگترین و اصلی‌ترین واردکننده LPG ایران در سال ۲۰۲۲ است.


حسن عباس‌زاده، مدیر برنامه‌ریزی و توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی تیرماه سال جاری با بیان اینکه "در سال ۱۴۰۱ نخستین طرح PDH به منظور تبدیل پروپان به پروپیلن در کشور به بهره‌برداری می‌رسد"، گفت: "اگرچه در سال‌های گذشته ۱۰ طرح شبیه به این در کشور تعریف شد، اما به دلیل عدم دسترسی به فناوری، امکان اجرا وجود نداشت؛ اما با بهره‌برداری از طرح سلمان فارسی، این مسیر برای اجرای سایر طرح‌ها باز خواهد شد. "

بررسی‌ها نشان می‌دهد دلیل عدم دسترسی به فناوری، در توجیه تأخیر در احداث واحد‌های PDH دلیل قابل قبولی نیست؛ چرا که این تکنولوژی فقط در انحصار کشور‌های استعمارگر غربی نبوده و می‌توان از مسیر‌های دیگر، همچون روسیه و چین نیز به این تکنولوژی دست یافت.

محمدحسین کشاورز باحقیقت، کارشناس انرژی در خصوص ظرفیت‌های کشور در احداث واحد‌های PDH اظهار داشت: متاسفانه مسوولین برآورد ۱۰ ساله از ایجاد و ساخت PDH دارند، در صورتی که اجرا و بهره‌برداری این طرح فقط ۳ سال زمان خواهد برد.

وی افزود: از طرفی مسوولین مربوطه، موضوع تکنولوژی و شرایط تحریمی را مطرح می‌کنند که این موضوع خلاف واقع است و با توجه به سند همکاری ایران و چین یا همکاری ایران و روسیه، هم شرکت‌های روسی آمادگی انتقال تکنولوژی ساخت PDH به ایران را دارند و هم شرکت‌های چینی می‌توانند این نقش را ایفا کنند.

کشاورز با بیان اینکه "دربین تکنولوژی‌های موجود در دنیا، PDH و GTO یا GTPP بیشترین رقابت را با هم دارند"، گفت: کشور ما به دلیل داشتن مواد اولیه فراوان، برای تحقق هر دو تکنولوژی دارای مزیت است؛ اما هزینه اجرایی و ساخت و ایجاد بستر برای تکنولوژی GTO یا GTPP بسیار بالاتر از تکنولوژی PDH خواهد بود.

وی ادامه داد: به طور مثال در یک واحد با ظرفیت ۶۰۰ هزار تن پروپیلن به روش PDH، حدود ۶۰۰ میلیون دلار سرمایه نیاز است و همین میزان در روش GTO یا GTPP، حدود ۹۰۰ میلیون دلار سرمایه در بر دارد.

این کارشناس انرژی خاطرنشان کرد: در تکنولوژی PDH در حدود ۹۰ درصد ماده اولیه به محصول تبدیل می‌شود و از مزیت‌های بزرگ این تکنولوژی میتوان به این موضوع اشاره کرد؛ به طور مثال در واحد‌های PDH با توان تولید ۶۳۰ تن پروپیلن نیاز به ۷۰۰ تن گاز پروپان است و پروپان ۶۰۰ تا ۸۰۰ دلاری به پروپیلن ۱۰۰۰ تا ۱۱۰۰ دلاری تبدیل می‌شود که اگر زنجیره ارزش پروپیلن تکمیل شود، حتی محصولاتی با بیش از ۱۵۰۰ دلار در هر تن تولید خواهد شد.

وی افزود: در صورت تحقق این امر، میتوانیم با ارزش افزوده چند برابری، پروپیلن را به کشور‌های همسایه و نیازمند صادر کنیم و در این برحه حساس، ارزآوری قابل توجهی برای کشور داشته باشیم؛ به طور مثال با صادرات ۱۰ میلیون تن پروپان با قیمت‌های میانگین سال‌های اخیر، فقط ۳.۵ میلیارد دلار ارز نصیب کشور میشود و اشتغالی نیز صورت نمیگیرد، چرا که خام فروشی کرده ایم؛ اما اگر همین میزان به محصولات میانی و نهایی تبدیل شود، با نرخ‌های میانگین سال‌های اخیر، حدود ۱۰ میلیارد دلار ارز نصیب کشور خواهد شد.

کشاورز در خصوص پیشنهاد اجرایی برای تحقق سرمایه‌گذاری در این عرصه گفت: در موضوع سرمایه گذاری نیز، فقط کافی آست وزارت نفت، ۳۰ درصد تخفیف خوراک برای واحد‌های PDH که محصولات آن در داخل کشور به محصول نهایی تبدیل می‌شود را اجرایی کند تا موضوع سرمایه گذاری برای ساخت و شروع به کار واحد‌های PDH به کلی حل شود؛ اگر این موضوع اجرایی شود، شاهد ایجاد هزاران شغل مستقیم و ده‌ها هزار شغل غیر مستقیم خواهیم بود که علاوه بر خودکفایی و ارزآوری، میتواند از نرخ بیکاری در کشور بکاهد.

وی خاطرنشان کرد: از نظر زیست محیطی نیز واحد‌های PDH بسیار بهتر از واحد‌های GTO یا GTPP است؛ مثلا اگر برای یک واحد GTPP یا GTO نیاز به ۱۵ میلیون متر مکعب آب باشد، در واحد PDH این میزان به ۴ میلیون متر مکعب تقلیل پیدا میکند.

منبع: خبرگزاری تسنیم