دیده‌بان بورس شنبه (یک دی)

به گزارش می متالز، هرچند تعدد عدم قطعیت‌ها در اقتصاد ایران منجر به سردرگمی سرمایه‌گذاران شده است، اما نگاهی به تحولات چند ماه اخیر می‌تواند درک شرایط فعلی را تسهیل کند و تصویر روشن‌تری از آینده بازارها ارائه کند.

پایان فصل پرتلاطم بازارها: عملکرد بازارها در پاییز را می‌توان در سه فریم بررسی کرد.

1) تب و تاب سفته‌بازی در نخستین ماه پاییز به اوج خود رسید و تقریبا سرمایه‌گذاران در هر بازاری از کسب بازدهی‌های اعجاب‌انگیز خشنود بودند. دلار با ثبت ارقام بالای 18 هزار تومان بازدهی از ابتدای سال خود را به رقم نجومی بیش از 270 درصد رساند. سکه نیز در این رالی اوج 5 میلیون و 450 هزار تومانی را تجربه کرد که نشان‌دهنده بازدهی از ابتدای سال حدود 240 درصدی است. شاخص بورس نیز که با یک فاز تاخیر به رالی بازارها پیوسته بود رقم 195 هزار واحدی و کسب بازدهی بیش از 100 درصدی را به ثبت رساند. در چنین فضایی، عمده فعالان و کارشناسان ارقام بالاتر و کسب سودهای سریع را نویده می‌دادند.

2) اما ناگهان ترمز صعود بازارها کشیده شد و قیمت‌ها رو به اصلاح نهادند. در این شرایط، دودستگی نگاه‌ها به تدریج نمایان شد. عده‌ای معتقد بودند بازارها به اوج رسیده و نیاز به عقب‌نشینی دارند و گروهی این وضعیت را اصلاحی کوتاه‌مدت می‌دانستند که مجددا به اوج‌های جدیدی منتهی خواهد شد. همین تقابل دیدگاه‌ها باعث شد تا مدتی بازارها افت و خیزهایی را زیر سقف‌های قبلی تجربه کنند و ریزش قیمت‌ها چندان سنگین نبود.

3) در سکانس سوم با اضافه شدن برخی چاشنی‌های جدید، موجی از ناامیدی در بازارها شکل گرفت و ریزش دسته‌جمعی قیمت‌ها در بازارها رقم خورد. این مساله باعث شد تا نه تنها ارز، سکه و سهام بازدهی منفی را در کل پاییز تجربه کنند، بلکه نسبت به اوج‌های ریزش‌های سنگینی را شاهد هستیم. بر این اساس، دلار نسبت به اوج خود حدود 45 درصد، سکه حدود 38 درصد و شاخص بورس بیش از 20 درصد کاهش را نشان می‌دهند. طبق تعریف رسمی در بازارهای مالی، زمانی که قیمت‌ها نسبت به اوج قبلی خود 20 درصد کاهش یابند وارد «رکود رسمی» یا «وضعیت خرسی» شده‌ایم که ارقام مزبور نشان‌دهنده ورود همه بازارها به رکود شده است. در چنین وضعیتی عموم فعالان روایت کاملا متفاوتی را نسبت به اوایل پاییز بیان می‌کنند و با تاکید بر نگرانی‌های مختلف که خیلی از آنها در دوره خوش‌بینی نیز حضور داشتند آینده سیاهی را از بازارها به تصویر می‌کشند.

اما در تحلیل وضعیت فعلی باید بتوان میان عوامل واقعی و ذهنی تفکیک قائل شد که فریم‌های مزبور راهنما هستند. از نگاه کارشناسی ریزش سنگین بازارهای جهانی یکی از مسایلی است که در مورد بورس می‌تواند عدم قطعیتی جدی در برابر صعود پرشتاب قیمت‌ها باشند و تا حدی نیز اصلاحات اخیر قیمت‌ها را توضیح می‌دهند. از نگاه رفتاری نیز هجوم سراسیمه سرمایه‌گذاران به بورس که از اواخر تابستان به اوج رسیده بود باید مورد توجه قرار گیرد. افرادی که صرفا با نگاه به تحولات بازار ارز، افزایش قیمت سهام را به عنوان تنها بازار جامانده از صعود گزینه مناسب سرمایه‌گذاری می‌دیدند. این افراد به محض اصلاح نرخ‌ها در بازار ارز، از بورس خارج شده و فشار فروش‌ها را افزایش دادند. اما کارشناسان سهام به خوبی می‌دانند که حتی زمانی که دلار در بازار آزاد نرخ‌های 18 هزار تومانی را تجربه می‌کرد، قیمت‌ها در سامانه نیما که برای شرکت‌های بورسی اهمیت ویژه‌ای دارد، چندان تغییری نکرده بود و حدود 8 هزار تومان معامله می‌شد. بنابراین، فقط می‌توان کاهش تقاضای سفته‌بازی در بازار سهام را عامل فشار بر قیمت‌ها ارزیابی کرد و کاهش نرخ دلار در بازار آزاد دلیل بنیادی برای عقب‌نشینی بورس تهران نبود.

مساله دیگر به تحریم‌ها باز می‌گردد که گرچه نگرانی جدی نسبت به آن وجود دارد، اما این تهدید اوایل پاییز نیز وجود داشت و حتی با معافیت‌های موقت آمریکا به خریداران نفت ایران، شاید نگرانی‌ها کمتر شده بود. بنابراین، تاکید اخیر فعالان به موضوع تحریم‌ها را بیشتر می‌توان به جو منفی کنونی نسبت داد که در شرایط کاهشی، عموم افراد دنبال نشانه‌های منفی هستند. حال آنکه دیدگاه کارشناسی و برندگان واقعی روند بازارها کسانی هستند که چند پله جلوتر را می‌بینند و بر اساس شرایط موجود تصمیم‌گیری نمی‌کنند.

با تفکیک عوامل ذهنی و بنیادی، اکنون یک سرمایه‌گذار باید بتواند تصمیم دقیق‌تری برای آینده بگیرد. از جنبه بازار جهانی ریسک‌های متعددی وجود دارد و تقریبا غیرقابل پیش‌بینی است، زیرا به تعدد، گزارش‌های اخیر موسسات بین‌المللی ضد و نقیض بوده و نتوانسته روند دقیق بازارها را پیش‌بینی کند. بنابراین، برای سرمایه‌گذاری در بازار سهام باید این ریسک را مد نظر قرار داد و به نوعی نگرانی واقعی محسوب می‌شود که البته تا حد زیادی اگر کف‌های جدی‌تری شکسته نشود می‌توان مدعی شد قیمت سهام آنها را پیش‌خور کرده‌اند. در خصوص تحریم‌ها نیز نگرانی‌ها وجود دارد، اما تجربیات گذشته نشان می‌دهد منافع اقتصادی همواره بر محدودیت‌های سیاسی غلبه کرده و حاشیه سود بالا با توجه به نرخ‌های جذاب صادراتی می‌تواند تضمینی برای ادامه فروش شرکت‌ها باشد. اما در مورد نرخ دلار، خطای تشخیص در بازار سهام به چشم می‌خورد. جایی که کارشناسان معتقدند تعدیل نرخ‌ها در بازار آزاد نتوانسته اثری بر نرخ‌های نیما داشته باشد و حتی نرخ‌های نیما پتانسیل رشد نیز دارند. بنابراین، با عبور از فضای روانی کنونی انتظار می‌رود سودآوری مناسب شرکت‌ها خریداران واقعی سهام را ترغیب کند. با در نظر گرفتن عوامل مختلف اگر ریسک غیرمتعارف سیاسی در کشورمان به وجود نیاید، می‌توان بر خلاف انتظارات فعلی، زمستان بورس را مثبت ارزیابی کرد. البته نکته قابل توجه آن است که با فروکش تب بازارها و کاهش انتظارات تورمی، نباید انتظار سودهای سنگین و روندهای پرشتاب را داشت. اما در یک مقایسه واقعی میان بازارها، سهام گزینه جذاب‌تری برای سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود.

دو نگاه متفاوت به گزارش‌های ماهانه: طی ماه‌های اخیر گزارش‌های ماهانه شرکت‌ها اهمیت ویژه‌ای داشته است. از امروز نیز گزارش‌های عملکرد آذر شرکت‌ها روانه سامانه کدال می‌شود که دو دیدگاه در مورد آنها وجود دارد. عده‌ای معتقدند در صورت نشانه‌های مثبت از ثبات فروش شرکت‌ها مشاهده شود، احتمالا بازار سهام می‌تواند مسیر احیای خود را بیابد (حذف عامل نگرانی اخیر از تحریم‌ها). اما دوربین دوم که عموما بدبین‌های فعلی بورس تهران هستند معتقدند حتی مطلوبیت گزارش‌های ماه آذر امکان تغییر دید به سهام را نخواهند داشت، زیرا این گزارش‌ها هنوز اثرات واقعی تحریم را نشان نمی‌دهند. حال آنکه از زمان اجرای تحریم‌ها چند ماه می‌گذرد و در تجربیات قبلی نیز اتفاقا بدترین عملکرد فروش شرکت‌ها در ماه‌های ابتدایی تحریم‌ها بوده است. پس اینکه فرض شود اثر تحریم‌ها در بازه‌های طولانی‌تری در صورت‌های مالی منعکس می‌شود، چندان با دیتای تاریخی هم‌خوانی ندارد.

هراس در بازار جهانی: بورس‌های جهانی نیز هفته بسیار ضعیفی را در اواخر سال میلادی تجربه کردند و این موضوع در بازار نفت نیز منعکس شد. قیمت نفت که برای اقتصاد و بورس کشورمان اهمیت ویژه‌ای دارد در سراشیبی نزول قرار گرفته است. این در حالی است که سایر کامودیتی‌ها با وجود کاهش، توانسته‌اند کف‌های نسبتا مستحکم‌تری را حفظ کنند. به هر حال، نگرانی از آینده بازار جهانی کاملا جدی است و باید از سوی سرمایه‌گذاران در محاسبات سودآوری لحاظ شود.

رویدادهای داخلی از نگاه «دنیای بورس»

الف) کلان: حسن روحانی؛ رییس جمهور پس از سفر کوتاه خود به ترکیه، پنج‌شنبه شب به تهران بازگشت؛ سفری که از دستاوردهای آن می‌توان به «حرکت به سمت تجارت آزاد»، «حمایت از هر گونه اقدام لازم برای تحقق هدف‌گذاری تجارت ۳۰ میلیارد دلاری میان تهران – آنکارا» و «مخالفت قاطعانه با تحریم‌ها و یکجانبه‌گرایی آمریکا» اشاره کرد. بر مبنای خبر رسمی خبرگزاری ایرنا، حسن روحانی قرار است این هفته  یا هفته بعد لایحه بودجه سال 98 کل کشور را به مجلس  تقدیم کند.

در خبر دیگری همچنین رئیس کمیته روابط خارجی مجلس از پیشنهاد جدید کشورهای اروپایی مبنی بر استقرار سازوکار SPV در یک نهاد قضایی در یکی از کشورهای اروپایی خبر داد تا آمریکا نتواند مزاحم شود. در عین حال کمال خرازی؛ رئیس شورای راهبردی روابط خارجی ایران پیش‌تر گفته بود: اگر این سازوکار به نتیجه نرسد معنایش این نیست که از برجام خارج می‌شویم. 

در همین حال بلومبرگ به نقل از منابع آگاه نوشت: هند پس از توافق با ایران در خصوص مکانیزم پرداخت پول خرید نفت، پول واردات نفت از ایران را در حساب امانی پنج بانک ایرانی در بانک دولتی UCO واریز خواهد کرد. این در حالی است که یک روزنامه انگلیسی گزارش داد که سوئیس در آستانه راه‌اندازی مکانیسمی است که هدف آن مجاز کردن فروش غذا، دارو و کالاهای پزشکی توسط شرکت‌های این کشور با استفاده از یک کانال مستقل پرداختی است. پیش‌تر اس پی گلوبال هم خبر داده بود براساس اعلام یک مقام آگاه عراق می‌تواند در یک برنامه زمان‌بندی اضافی به واردات برق و گاز از ایران، بدون نقض تحریم‌های ایالات متحده ادامه دهد.

شنیده‌ها و زمزمه‌هایی غیررسمی از نامه‌نگاری شاپور محمدی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار با عبدالناصر همتی؛ رئیس بانک مرکزی درباره درخواست تعیین تکلیف سریع‌تر نرخ تسعیر ارز بانک‌ها به گوش می‌رسد.

ب) صنایع: هنوز بسته جامع قیمت‌گذاری خودرو که حدود ۱۰ روز پیش وزیر صمت وعده آن را داده بوده تعیین تکلیف نشده است، این در شرایطی است که وی اواخر هفته گذشته از بسته دیگری در تعیین قیمت خودرو رونمایی کرد. در بسته جامع پیشنهادی از سوی رضا رحمانی؛ وزیر صنعت، معدن و تجارت قرار بر این بود که ارایه خدمات پس از فروش و همچنین کیفیت در روند قیمت‌گذاری محصولات خودروسازان به‌عنوان دو شاخص مهم دخیل باشد. حال نه تنها از بسته جامع قیمتی خبری نیست؛ بلکه وزیر هفته گذشته از بسته دیگری خبر داد که در آن قیمت‌ها با فرمول متفاوت دیگری تعیین خواهند شد. در این میان بهادر احرامیان؛ نایب رییس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران از کاهش ۳۰ درصدی قیمت فولاد خبر داد و علت آن‌را افزایش عرضه فولاد و محصول‌های آن در اثر کاهش صادرات عنوان کرد.

در رویداد دیگری بانک کونلون چین از برقرار شدن مجدد روابط کارگزاری با بانک طرف قرارداد ایران (بانک کشاورزی) برای مدت مشخص و با رعایت شرایط خاص خبر داد. در همین حال بانک مرکزی در بخشنامه‌ای به تمامی بانک‌ها و موسسه‌های اعتباری تکلیف کرد آمار و اطلاعات مشتریان را در سامانه نهاب به روزرسانی کنند.

هزینه‌های ناشی از تنزیل اوراق بهادار اسلامی برای شرکت‌های دارویی که کالاهای خود را از طریق شرکت‌های پخش عرضه می‌کنند، به‌‌عنوان هزینه قابل‌ قبول مالیاتی محسوب می‌شود. در همین حال علی اکبر شامانی؛ مدیرکل دفتر صادرات در بخشنامه‌ای به گمرک‌های اجرایی موضوع ممنوعیت صادرات کره، انواع حبوبات و برخی کالاها کالاهای کشاورزی از اول دی ماه ۹۷ و رفع ممنوعیت صادرات کیسه پلی پروپلین را ابلاغ کرد.

هفته گذشته علی بختیار؛ عضو کمیسیون انرژی مجلس عنوان کرده بود: جزئیات طرح افزایش ظرفیت پالایشگاه‌های میعانات گازی و نفت با استفاده ازسرمایه‌ مردم به عنوان یکی از جذاب‌ترین طرح‌های اقتصادی دو سه دهه اخیر تصویب شد.

ج) شرکت‌ها: ادعای خسارت بیمه ایران و پست بانک در دیوان دادگستری اروپا رد شد. این دو شرکت برای خسارت ناشی از قرار گرفتن در فهرست تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه ایران در بازه زمانی جولای 2012 تا نوامبر 2013 که در سپتامبر 2013 لغو شد، دعوی خسارت کرده بودند. این دادگاه با این استدلال که درخواست کنندگان به میزان کافی خسارت را اثبات نکردند، این درخواست‌ها را رد کرد. در همین حال دادگاهی در فرانسه، شرکت توتال را در معامله گاز با ایران مجرم شناخته و ۵۰۰ هزار یورو جریمه کرد.

در حالی زمان واگذاری بلوک 68.09 درصدی پتروشیمی بیستون شامل 340 میلیون و 497 هزار و 25 سهم این شرکت از 20 به 28 آذر سال جاری توسط سازمان خصوصی‌سازی از طریق مزایده تغییر یافت که این سازمان در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: واگذاری مذکور باز هم به روز دیگری موکول شده و قرار است 5 دی‌ماه انجام شود.

شرکت‌های تولید و مدیریت نیروگاه زاگرس کوثر و مجتمع گوشت مرغ ماهان به عنوان دو شرکت جدید در فهرست نرخ‌های فرابورس ایران درج شد.