گام‏‏‌شماری توسعه در صنعت آلومینیوم

به گزارش می‌متالز، در این پنل، سعید پیرمرادی، مدیر صنایع معدنی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو)؛ عبدالحسین محرابیان، قائم مقام مدیرعامل شرکت مجتمع صنایع آلومینیوم جنوب موسوم به سالکو؛ تورج زارع، مدیرعامل شرکت آلومینای ایران و آریا صادق نیت حقیقی، عضو هیات مدیره سندیکای صنعت آلومینیوم ایران به ایراد سخن پرداختند.

در ابتدای این نشست، آریا صادق نیت حقیقی به ارائه آماری از میزان تولید آلومینا در سال ۲۰۲۱ در جهان پرداخت و عنوان کرد: در این سال ۱۳۸میلیون تن آلومینا در دنیا تولید و از این میزان ۵/ ۶۷میلیون تن آلومینیوم خالص استحصال شد؛ آن هم در شرایطی که ۶۰‌درصد تولید آلومینیوم در جهان مشخصا مربوط به کشور چین بود؛ بنابراین وزن چین در بازار آلومینیوم بسیار برجسته است. این در حالی بود که در سال ۲۰۲۱ با رشد ۴۰درصدی قیمت‌ها همراه بودیم. ابتدای سال قیمت ۱۸۰۰دلاری هر تن آلومینیوم به ۲‌هزار و ۹۰۰دلار در پایان سال رسید و اکنون نزدیک به ۴‌هزار دلار در حال معامله است. در سه‌ماه اول ۲۰۲۱ متوسط بهای هر تن آلومینیوم ۲‌هزار و ۱۵۰دلار، در سه‌ماه دوم ۲‌هزار و ۵۵۰دلار، در سه‌ماه سوم ۲‌هزار و ۷۰۰دلار و سه‌ماه چهارم ۲‌هزار و ۸۵۰دلار بر هر تن قیمت‌گذاری شد.

وی در ادامه افزود: این درحالی بود که ایران در سال جاری شمسی تا آخر دی‌ماه ۴۵۰‌هزار تن آلومینیوم خالص تولید کرد که ۱۵۰‌هزار تن آن در ایرالکو، ۱۴۹‌هزار تن در سالکو، ۱۲۰‌هزار تن در آلومینیوم المهدی و مابقی آن در مجتمع آلومینیوم جاجرم تولید شد. همچنین در ۱۰ماهه امسال ۷۶۸‌هزار تن بوکسیت استحصال شد که به تولید ۱۹۲‌هزار تنی آلومینا رسید. میانگین قیمت عرضه (و معامله) هر تن آلومینیوم در بورس‌کالا در بهار ۵۳میلیون و ۹۶۰‌هزار تومان، در تابستان ۶۱ میلیون و ۱۰۰‌هزار تومان، در پاییز ۷۰میلیون و ۲۶۰‌هزار تومان و در زمستان ۷۸میلیون و ۵۳۳‌هزار تومان در هر تن بود. این اعداد نشان دهنده رشد ۷۲درصدی بهای آلومینیوم در بورس‌کالا بود که بخشی از آن به دلیل افزایش قیمت‌های جهانی و بخشی دیگر به دلیل نوسان نرخ ارز محقق شد.

عضو هیات مدیره سندیکای صنعت آلومینیوم ایران تصریح کرد: در سال‌های اخیر شاهد بودیم که اطلاعات موردنیاز در حوزه آلومینیوم به اندازه کافی در دسترس نبود؛ بنابراین ابتدا جمع آوری اطلاعات در دستور کار قرار گرفت. شرکت فولاد تکنیک به‌عنوان مشاور انتخاب شد و بر پایه این تلاش‌ها طرح جامع آلومینیوم کشور در حال تدوین است و به‌زودی ارائه و نهایی خواهد شد.

نقشه راه صنعت آلومینیوم

در ادامه این نشست، سعید پیرمرادی، به بررسی نقشه راه صنعت آلومینیوم پرداخت و عنوان کرد: در این حوزه برنامه‌های متعددی اجرا شده و پس از انتخاب مشاور شاهد بودیم که معضل اصلی، عدم‌دستیابی به اطلاعات است و برای کسب این اطلاعات بسیار تلاش شد. سعی کردیم طرح جامع به واقعیت‌ها نزدیک باشد؛ ولی اطلاعات موردنیاز کامل و جامع نیست. این طرح برای اولین‌بار تدوین می‌شود؛ اما کامل‌ترین طرح (جامعی) است که در این زمینه وجود دارد و هنوز در مسیر تکمیل اطلاعات هستیم.

فقر بوکسیت

تورج زارع در ادامه عنوان کرد: باید بپذیریم که کشور ما از لحاظ ذخایر بوکسیت، به‌عنوان مهم‌ترین ماده معدنی موردنیاز تولید آلومینیوم، کشوری غنی نیست؛ اما تیم ما ثابت کرد که اگر کار اکتشافی انجام دهیم، می‌توانیم نتیجه بگیریم و هر کجا به اکتشاف همت کردیم نتیجه داد. به عنوان مثال، در استان سمنان با رقمی اندک ۱۱محدوده اکتشافی شناسایی شد و اعتقاد پیدا کردیم که در شمال سمنان می‌توان حتی به اندازه ذخایر جاجرم به بوکسیت دست‌یافت. این در حالی است که با به بهره برداری رسیدن شرکت سالکو ظرفیت تولید دوبرابر شده و همان گونه که برای آلومینیوم به آلومینا نیاز داریم و از دانش پیچیده فرآوری آلومینا نمی‌توان گذشت، باید عنوان کرد که این دانش هم اکنون در کشور وجود دارد و در حد بهره برداری از آن بومی سازی کرده ایم.

مدیرعامل شرکت آلومینای ایران در خصوص برخی موارد مطرح‌شده درخصوص طرح جامع عنوان کرد: در حوزه معدن کاری بوکسیت موارد بسیاری مطرح شده است و باید در همه کار‌ها آینده پژوهی را مورد توجه قرار دهیم. این مطلب به این معنی است که ممکن است در آینده چندان هم نتوانیم به واردات ماده‌خام، حتی بوکسیت امیدوار باشیم؛ زیرا همان گونه که در کشور ما به جلوگیری از خام فروشی همت می‌شود، در نقاط دیگر نیز اوضاع ممکن است همین گونه باشد و قطعا شرایط عوض خواهد شد.

در ادامه سعید پیرمرادی به طرح جامع اشاره کرد و گفت: در خصوص ذخایر بوکسیت در ایران و کشور‌های منطقه بررسی‌های بسیاری صورت گرفته و باید پذیرفت که عقب‌بودن اکتشافات در کشور واقعیت غیرقابل کتمانی است؛ گویی اکتشافات بر گردن شرکت‌های معدنی گذاشته شده است. البته فرآیند اکتشافات از پروانه‌های اکتشافی تا بهره برداری پیچیدگی‌های خاص خود را دارد و اخذ این پروانه‌ها به یکی از موانع توسعه در استان‌ها نیز بدل شده است.

شرایط احداث قطب جدید آلومینیوم کشور

عبدالحسین محرابیان در ادامه این نشست، به شرایط احداث کارخانه مجتمع صنایع آلومینیوم جنوب موسوم به سالکو اشاره و عنوان کرد: فعالیت‌های اجرایی از دی‌ماه ۹۴ آغاز شد و آذر ۹۸ با اخذ اولین ذوب وارد فاز اجرایی شدیم؛ ولی هم اکنون به ظرفیت کامل دست یافتیم. اگر محدودیت‌های تامین برق موردنیاز وجود نداشت، زودتر به ظرفیت تولید می‌رسیدیم.

قائم مقام مدیرعامل شرکت مجتمع صنایع آلومینیوم جنوب در ادامه به ظرفیت ۷۸۵‌هزار تنی تولید آلومینیوم در کشور اشاره کرد و افزود: سال گذشته ۳۵۰‌هزار تن آلومینیوم تولید کردیم. اگرچه امسال تا دی‌ماه این رقم ۴۵۰هزار تن شده است.

وی در ادامه عنوان کرد: اکثر شرکت‌ها کمتر از ظرفیت کار می‌کنند. با همین شرایط ایران در رتبه بیست‌ودوم جهان قرار دارد. سال آینده اگر به ظرفیت تولید کامل برسیم، ایران در جهان به رتبه دوازدهم دست خواهد یافت. هدف سالکو تولید یک‌میلیون تن آلومینیوم است و برنامه جذب سرمایه‌گذار ادامه دارد. این در حالی است که سطح مصرف آلومینیوم ایران ۳۰‌درصد مصرف سرانه کشور‌های توسعه‌یافته است. تا جایی که مصرف سرانه آلومینیوم کشور‌های توسعه‌یافته ۸/ ۸کیلوگرم در سال بوده که این رقم در ایران کمتر از ۳کیلوگرم است.

وی در ادامه عنوان کرد: در کشور در زمینه تولید آلومینا کار شده؛ ولی از این پس به مشکل برمی خوریم؛ زیرا شرکت‌های داخلی و بین‌المللی تلاش خواهند کرد در ابتدا نیاز‌های خود را تامین کنند. سالکو سریع اجرا شد؛ ولی چهار سال به طول انجامید؛ بنابراین اگر هم اکنون تصمیم به احداث واحد جدید بگیریم، پنج سال دیگر نتیجه می‌دهد. البته نگاهی به معادن کشور‌های منطقه حکایت از آن دارد که برخی از کشور‌های همسایه ذخایر بوکسیت دارند؛ پس نمی‌شود ایران از این ذخایر بی نصیب باشد. با توجه به ظرفیت‌های نصب‌شده فعلی به‌زودی سالانه بین ۶/ ۱ تا ۲میلیون تن آلومینا نیاز داریم. البته در کلسیند پترولیوم کک یا پترولیوم کک کلسینه‌شده موسوم به CPC هم مشکل داریم و این کالا وارداتی است؛ آن هم در شرایطی که گرافیت پترولیوم کک موسوم به GPC در ایران تولید می‌شود؛ ولی به CPC تبدیل نمی‌شود.

وضعیت تولید و مصرف آلومینیوم در ایران و منطقه

در ادامه این نشست، سعید پیرمرادی به کشور‌های منطقه اشاره کرد و گفت: کشور‌های جنوبی ایران به‌خوبی روی صنعت آلومینیوم کار کرده اند؛ اگرچه شرایط آن‌ها با ما قابل مقایسه نیست و برنامه ریزی در این حوزه به ثبات در روابط بین‌الملل نیاز دارد.

این در حالی است که کشور‌هایی همچون قطر و بحرین با اینکه ذخایر بوکسیت ندارند، با سرمایه‌گذاری در این حوزه به تولیدکنندگان قدرتمندی تبدیل شده‌اند و در اقصی‌نقاط جهان معدن در اختیار دارند. البته با توجه به سرمایه‌گذاری‌های گسترده در دنیا کسری عرضه بوکسیت در جهان به‌زودی خودنمایی خواهد کرد.

مدیر صنایع معدنی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران افزود: در هر حال باید به این نکته توجه کرد که شرکت‌های تولیدکننده آلومینیوم در شرایط فعلی حاشیه سود چندانی ندارند و اگر در تامین مواد اولیه صنعتی به هر شکل با آن‌ها همراهی نشود، به مشکل می‌خوریم؛ بنابراین به هر نحوی که شده باید بوکسیت وارد کنیم.

پیرمرادی در ادامه اظهار کرد: به عنوان نماینده ایمیدرو اعلام می‌کنم که حاضر به سرمایه‌گذاری در حوزه آلومینیوم هستیم و از شرکت‌های خصوصی حمایت خواهیم کرد.

وی در ادامه صحبت‌های خود به وضعیت مصرف آلومینیوم در کشور اشاره و عنوان کرد: ۱۲۵‌هزار تن مصرف واقعی صنعت خودروسازی است که بخشی از آن به‌واسطه شمش‌های آلیاژی (بعضا از قراضه) تامین می‌شود؛ تاجایی که می‌توان گفت مصرف آلومینیوم صنعت خودرو به صورت خالص از شمش فرآوری‌شده از مواد معدنی ۸۲‌هزار تن بوده که ۵/ ۱۷‌درصد مصرف کشور را تامین می‌کند. ظروف (و مصنوعات) با ۳۲‌هزار تن، کابل با ۴۶‌هزار تن، مصرف جانبی در صنایع فولادی با ۵۰‌هزار تن، فویل (ورق) با ۱۱۰‌هزار تن، پروفیل با ۱۳۰‌هزار تن و سایر محصولات با رقمی نزدیک به ۲۰‌هزار تن در رتبه‌های بعدی تقاضا قرار دارند.

در ادامه این نشست، محرابیان در خصوص آلومینیوم سالکو عنوان کرد: ۵۰‌درصد عرضه ما به بازار داخل و ۵۰‌درصد دیگر به بازار‌های صادراتی فروخته می‌شود و اگر برای تغذیه بازار داخلی نیاز به افزایش عرضه باشد، از این بابت مشکلی نداریم. البته در شرایط فعلی قیمت‌ها خوب و صادرات جذاب است؛ ولی نظر ما حمایت از صنایع داخلی است. هم اکنون در واحد ما با آمار ۳۰۰‌هزار تنی تولید در گذشته ۲‌هزار و ۲۵۰ نفر فعال هستند. از نظر نگاه ملی بهتر است از بخش خصوصی حمایت شود تا به سرمایه‌گذاری در این حوزه همت کنند.

وی تصریح کرد: باید به سمت حمایت از بخش خصوصی با تکنولوژی‌های نو حرکت کنیم که با سرمایه‌گذاری کمتر سودآوری بیشتری به همراه دارد. با توجه به افزایش احتمالی هزینه برق، برخی از صنایع بالادستی ممکن است سودآوری قبلی را نداشته باشند و البته این روند می‌تواند به صنایع تکمیلی نیز سرایت کند.

در ادامه زارع، به دورنمای صنعت آلومینیوم در سال‌های آینده اشاره کرد و گفت: برای سال ۲۱۰۰ از هم اکنون برآورد می‌شود که بین ۲ تا ۴برابر رشد مصرف آلومینیوم ثبت شود که البته در سال‌های اخیر نیز شاهد رشد مصرف جهانی بودیم؛ اما این رقم در کشور ما کاهشی بوده است. متاسفانه اوج سرانه مصرف و حتی اوج مصرف آلومینیوم ایران به ۸ تا ۹سال قبل بازمی‌گردد. متاسفانه در ایران همچون سایر نقاط جهان نمی‌توان استراتژی مشخصی تعریف کرد. مهم اینکه ایران اولین کشوری بود که برای تامین منابع معدنی آلومینیوم خود به سراغ گینه رفت؛ ولی هنوز یک‌گرم هم نتوانستیم ماده معدنی به کشور حمل کنیم. متاسفانه باید شرایط خاصی را در برخی حوزه‌ها بپذیریم.

درخواست اعضای پنل از رسانه‌ها برای بازگوکردن مشکلات

در پایان این پنل، تمامی اعضا از رسانه‌ها مخصوصا «دنیای‌اقتصاد» و همچنین مقامات دولتی خواسته مشخصی را طلب کردند و آن توجه به نیاز‌ها و مشکلاتشان بود. به‌وضوح از رسانه‌ها برای بازگو کردن مشکلات در صنعت آلومینیوم استمداد شد و در این بین بار‌ها نام روزنامه «دنیای‌اقتصاد» به عنوان تریبونی برای ارائه نظرات و بازگو کردن مشکلات مطرح شد. مشکلات گمرکی در صادرات و تامین مواد اولیه یکی از تنگنا‌های صنعت آلومینیوم بود؛ تا جایی که بعضا به مشکل تحویل برخورده اند.

نکته دیگر آنکه از قوانین موجود می‌توان انتظار آزاد‌سازی پهنه‌های اکتشافی و صدور پروانه اکتشاف را داشت؛ اما در بسیاری از مناطق به دلایل مختلف چنین مطلبی اجرا نمی‌شود؛ بنابراین مشکل تامین مواد معدنی آلومینیوم به این موارد نیز بازمی‌گردد.

در نهایت می‌توان گفت، مطالبه توجه تصمیم سازان دولتی به صنعت آلومینیوم از مواردی بود که به‌صراحت در این جلسه مورد بحث قرار گرفت و استمداد از رسانه‌ها برای ارائه این مشکلات برجسته شد.

منبع: دنیای اقتصاد