پیشروی فرونشست زمین در اصفهان شتاب گرفته است

به گزارش می‌متالز، رضا اسلامی روز یکشنبه به پایش جدی فرونشست زمین در دشت اصفهان_برخوار از سال ۹۸ اشاره و بیان کرد: در سال ۹۸ که ما فقط با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای مناطق تحت تاثیر فرونشست زمین و نرخ را به دست آوردیم بیشینه نرخ به صورت منطقه‌ای ۱۸۴ میلیمتر بود که به صورت نقطه‌ای در مناطقی از غرب، شمال شرق و شرق اصفهان وجود داشت، همچنین داده‌های GPS نیز همین نرخ را نشان می‌داد، ولی با این تفاوت که نقاط بیشینه به صورت یک پهنه در آمده بود و در حال گسترش از جنوب غرب و شمال شرق است.

وی با بیان اینکه پایش‌های زمینی نیز موید همین موضوع بود، افزود: گزارش‌ها و بازدید‌ها نشان داد که منازل تحت تاثیر فرونشست زمین دچار ترک و از هم گسیختگی شده بودند.

اسلامی افزود: موضوع بسیار عجیبی که باید به آن توجه ویژه کرد تعدد و پراکندگی گزارش‌های فروریزش‌ها در سطح شهر به علت نشت یا ترکیدگی لوله آب بود.

وی ادامه داد: ازمناطق مرکزی از جمله "احمد آباد" و "جَی" یا مناطق شمالی مانند "کاوه"، "گلستان" و مناطق جنوبی مانند "مهر آباد" و"آمادگاه"، گزارش‌هایی داشته ایم که شاید آخرین آن فرو ریزش اخیر خیابان آمادگاه شرقی در چند روز گذشته بود.

تصمیم گیری‌ها برای مقابله با فرونشست بسیار کُند پیش می‌رود

مدیر کل سازمان زمین شناسی و اکتشافات مواد معدنی اصفهان در ادامه این گفتگو تصریح کرد: سرعت فرونشست با تصمیم گیری در این خصوص مانند مسابقه لاک پشت و خرگوش است.

وی افزود: فرونشست وظیفه ذاتی خود را که همان تحکیم لایه‌های خاک بر اثر تخلیه آب موجود بین ذرات بدنبال برداشت که بیش از توان آبخوان است را به بهترین شکل ممکن انجام می‌دهد و سال به سال آهنگ و شتاب این حرکت بیشتر می‌شود.

اسلامی به نحوه تصمیم گیری‌ها برای کنترل فرونشست و سرعت اقدام برای این بحران اشاره و بیان کرد: از زمانی که اداره کل زمین شناسی اصفهان در مرداد ماه ۹۲ تشکیل شد نخستین موضوعی که به آن پرداخته شد فرونشست زمین بود که همان زمان دشت‌های اصفهان _برخوار، مبارکه، نجف آباد و مهیار مورد پایش‌های زمینی قرار گرفت.

وی گفت: ۴۸ ایستگاه GPS موقت و ۶ ایستگاه GPS دائم در این مناطق جانمایی شد همچنین برای سنجش فرونشست زمین در پل‌های تاریخی ۳۶ ایستگاه جانمایی گردید.

مدیر کل سازمان زمین شناسی و اکتشافات مواد معدنی اصفهان ادامه داد: سپس پروپوزال‌ها به صورت جداگانه به استان تحویل گردید که آن را سازمان زمین شناسی و استانداری به عنوان کار مشترک انجام دهند به طوریکه ۵۰ درصد منابع آن را استان و ۵۰ درصد آن را سازمان تامین نماید، اما با این که مسوولان استان در آن زمان از افراد شناخته شده در حوزه آب بودند این پروپوزال‌ها به بایگانی پیوست.

اسلامی افزود:به عنوان مثال اعتبار درخواستی برای نصب ۶ ایستگاه دائم در حدود یک میلیارد تومان بود که اکنون این رقم در حدود دوازده میلیارد تومان است، یا برای پل‌های تاریخی در حدود صد میلیون تومان بود که استان باید نیمی از آن را متقبل می‌شد که اکنون این رقم در حدود یک میلیارد تومان است.

وی افزود: درهرصورت در زمان استاندار سابق از سال ۹۸ مدیریت بحران با جدیت به این موضوع ورود پیدا کرد و باحمایت‌های شخص استاندار پایش فرونشست دشت‌های استان انجام شد و اطلس پنج دشت تکمیل گردید.

اسلامی ادامه داد: دستگا‌های GPS در مناطق شمال استان نصب شد و نتیجه این بود که با یک تاخیر هشت ساله موضوع فرونشست زمین در اصفهان به عنوان تنها کلانشهری که زبانه‌های فرونشست زمین به داخل شهر نفوذ کرده تیتر خبری تمام خبرگزاری‌های داخل و خارج شد.

وی خاطر نشان کرد: البته تلاش‌ها و توجه ویژه نمایندگان جدید دوره مجلس فعلی و همچنین اعضای شواری شهر اصفهان نیز به مطرح شدن این موضوع قابل تقدیر است.

اسلامی افزود: اکنون نیز یک کارگروه ویژه در استانداری تشکیل شده است که در خصوص راهکار‌ها و دلایل آن به صورت مرتب جلساتی را با نهاد‌های مربوطه برگزار می‌کند، جلسات منظم کارگروه "فرونشست زمین" زیر نظر مدیریت بحران استان به صورت ماهانه برگزار می‌شود و وظایف هر نهاد مشخص وگزارش از اقدامات آن خواسته می‌شود.

مدیریت منابع و مصارف آب، مبنای مقابله با فرونشست زمین است

مدیر کل سازمان زمین شناسی و اکتشافات مواد معدنی اصفهان، ادامه داد: کارشناسان یک زبان مشترک در این خصوص دارند و آن اینکه برای کنترل سرعت دیوانه وار فرونشست باید بین منابع و مصارف آب تعادل به وجود بیاید.

اسلامی تصریح کرد: اینکه فرونشست زمین در اصفهان، چنین آهنگ سریعی گرفته است به خاطر آن است که جریان دائمی زاینده رود به عنوان اصلی‌ترین منبع تغذیه کننده آبخوان با تصمیمات نابخردانه از سال ۷۹ به جریان موقتی تبدیل و در حال حاضر هم به عنوان یک کانال آبرسانی کاربری تعریف شده است.

وی افزود: از طرف دیگر از همان سال برداشت‌های آب از آبخوان با حفر چاه‌های جدید و عمیق‌تر کردن چاه‌های قدیم بیشتر شده است و اکنون ورودی به آبخوان تقریبا صفر است و خروجی عددی نزدیک به ۳۱۱ یا ۵۱۵ میلیون متر مکعب را نشان می‌دهد.

به گفته وی، مطالعات نشان می‌دهد که با این رویه اگر پیش برویم در بدترین حالت هشت سال دیگر و خوشبینانه ۱۵ سال دیگر منابع آبی خشک خواهند شد.

اسلامی هشدار داد: آبخوان دشت سه هزار و ۶۰۰ کیلومتری اصفهان _ برخوار که مساحتی در حدود هزار و ۶۰۸ کیلومتر دارد به صورت یک کاسه یا مخروط است که حجم بیشتر و آب با کیفیت این کاسه را در طول این سال‌ها مصرف کرده ایم و این ۳.۴ میلیارد متر مکعب آب موجود با کیفیت بسیار پایین ته کاسه است که آن هم حریصانه برداشت می‌کنیم.

وی افزود: برخی از نمایندگان و فعالان محیط زیست و حتی کارشناسان همین تعداد حلقه چاه در این دشت را دلیل اصلی فرونشست زمین عنوان می‌کنند، اما هیچکدام منصفانه نیامدند بگویند که چرا این تعداد حلقه چاه و این میزان برداشت وجود دارد.

اسلامی گفت: سال‌ها بود که کشاورزان شرق از رودخانه زاینده رود برای کشاورزی استفاده می‌کردند، اما زمانی که بحث انتقال آب از حوزه زاینده رود انجام شد و رودخانه خشکانده شد؛ حقابه داران با فشار به آبخوان و برداشت از سفره باعث افت سطح آب‌های زیرزمینی و به تبع آن فرونشست زمین شدند پس باید علت اصلی همه این معضلات را در جاری نبودن زاینده رود دانست.

وی ادامه داد: باید به این نکته توجه کرد سیاست‌های اشتباه دیگر؛ از جمله توجه ویژه به توسعه صنعت نیز باعث شده که اصفهان شهری جذاب برای مهاجران متقاضی شغل باشد که همین موضوع، رشد نامتوازان جمعیت در اصفهان را بدنبال داشته است، همین افزایش جمعیت نیز مصرف کننده آب می‌باشند به طوریکه اگر سرانه مصرف هر فرد را روزانه ۲۰۰ لیتر در نظر بگیریم که در اصفهان این عدد ۱۵۶ لیتر است برآورد کنید که یک جمعیت حدود ۲ و نیم میلیون نفر چه میزان آب مصرف می‌کنند.

بیان حقایق درباره فرونشست به معنای «اصفهان هراسی» نیست

مدیر کل سازمان زمین شناسی و اکتشافات مواد معدنی اصفهان اذعان کرد: بیان حقایق و مطرح کردن فرونشست زمین بنابر استدلال بعضی از صاحبنظران، نوعی اصفهان هراسی در شهر ایجاد کرده و نظر آن‌ها این است که در یک محیط آرام و به دور از جنجال می‌توان بهتر کار کرد.

وی افزود: امیدواریم اینگونه باشد، اما باید دانست فرونشست منتظر نمی‌ماند و وظیفه ذاتی خود را انجام می‌دهد و ما در اصفهان فرصت آنچنانی نداریم که فکر کنیم.

اسلامی تصریح کرد: باید زاینده رود را به عنوان یک رودخانه دائمی به رسمیت شناخت و آن را از موقعیت یک کانال آبرسانی موقتی خارج کنیم.

وی ادامه داد: باید بپذیریم که دیگر با توجه به تغییرات اقلیم، همین کشاورزیِ محدود نیز نباید در اصفهان و دشت‌های اطراف آن انجام شود و کشاورزان را یکبار برای همیشه با دادن حقابه تعیین تکلیف نماییم.

مدیر کل سازمان زمین شناسی و اکتشافات مواد معدنی اصفهان افزود: اگر کلانشهر اصفهان برای دولت مهم است باید برای حفظ شهر این هزینه را انجام دهد و به جای کشت در مناطق شرق و شمال شرق اصفهان از ظرفیت‌های دیگر آن یعنی تغییر کاربری کشاورزی به نیروگاه‌های انرژی خورشیدی استفاده کند و در این زمینه سرمایه گذاری نماید.

وی با بیان اینکه اصفهان دیگر بیش از این توان توسعه صنعتی را ندارد، افزود: از این رو سیاست‌ها و برنامه ریزی‌ها باید از توسعه بی حساب و کتاب شهرک‌های صنعتی که آب بَر هستند به شدت جلوگیری کند.

اسلامی با بیان اینکه اصفهان شهری گردشگر پذیر است، افزود: وجود ۶ هزار بنای تاریخی و هجوم این تعداد گردشگر در بهار امسال خود دلیل این واقعیت است پس باید زیرساخت‌های گردشگری در اصفهان فراهم گردد و توریسم گریز نباشیم.

وی ادامه داد: پُر واضح است درآمدی که از طریق گردشگری می‌توان به دست آورد چندین برابر صنعت وکشاورزی است.

اسلامی گفت: در مقایسه با همه دنیا از جمله کشور امارات که با این جاذبه‌های مصنوعی سعی در جذب توریست می‌کند، ما ۳۳پل؛ پل خواجو، میدان نقش جهان، منارجنابان و ظرفیت‌های دیدنی بسیاری داریم که از آن‌ها فقط یک نمونه در جهان آن هم در اصفهان وجود دارد و چرا ما از این سازه‌ها با برنامه ریزی در حد شان و منزلتشان استفاده نکنیم.

با گذشت زمان فرصت برای جبران خسارت‌های فرونشست از دست می‌رود

مدیر کل سازمان زمین شناسی و اکتشافات مواد معدنی اصفهان با ارائه آمار و ارقام در این خصوص ادامه داد: نرخ بحرانی فرونشست زمین در جهان ۴ میلیمتر در سال است یعنی از این نرخ به بالا دولت‌ها توجه ویژه‌ای به آن منطقه می‌کنند این در حالی است که در مناطق غربی کاشان بیشینه نرخ ۹۰ میلیمتر، در دشت خالد آباد این عدد ۱۲۰ میلیمتر، در دشت اردستان ۷۹ میلیمتر، دشت اصفهان ۱۸۵میلیمتر، دشت مهیار ۱۷۵ میلیمتر، دشت گلپایگان ۱۳۰، میلیمتر، دشت شهرضا ۱۲۰ میلیمتر، دشت دامنه فریدن ۱۱۰ میلیمتر و در دشت نجف آباد بین ۷۰ تا۸۰ میلیمتر نرخ بیشینه داریم که البته نباید در این عدد نرخ ریز بشویم چرا که دشتی که نرخ آن به عنوان مثال ۷۰ میلیمتر باشد شاید شرایط بسیار بحرانی تری نسبت به دشتی با نرخ ۲۰۰ میلیمتر داشته باشد.

وی هشدار داد: موضوع فرونشست زمین در اصفهان به عنوان تنها کلانشهری که زبانه‌های فرونشست زمین به داخل شهر نفوذ کرده بسیار جدی است و هر روزی که بگذرد فرصت برای جبران را از دست خواهیم داد.

اسلامی گفت: فرونشست نیاز به محیط آرام ندارد و مانند آتش در جنگل خشک‌تر را می‌سوزاند، این پدیده انتخاب نمی‌کند که کجا را تخریب کند و کجا را نه و هر آنچه که در این دشت بنا شده باشد از سازه‌هایی با قدمت۵۰۰ سال گرفته تا سازه‌های تازه تاسیس را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

وی هشدار داد: فرونشست شمال و جنوب نمی‌شناسد، ملی و غیر ملی نمی‌شناسد، نمی‌گوید اینجا پالایشگاه است یا فرودگاه یا قطار شهری یا میدان نقش جهان، مساله این است که خطر آن را باور کنیم.

به گفته وی، فرونشست کار خود را درست انجام می‌دهد اگر ما هم مانند فرونشست وظایف خود را درست انجام دهیم می‌توانیم بر این مشکل غلبه کنیم.

نخستین اقدام لازم، برقراری جریان دائمی زاینده رود است

مدیر کل سازمان زمین شناسی و اکتشافات مواد معدنی اصفهان ادامه داد: دولت باید تکلیف خود را در خصوص اصفهان مشخص نماید، زیرا امروز همه کارشناسان به فوق بحرانی بودن فرونشست زمین در اصفهان اذعان دارند.

اسلامی با بیان اینکه راهکار‌ها در این مساله مشخص است، افزود: برقراری جریان دائمی رودخانه زاینده رود به عنوان اصلی‌ترین منبع تغذیه کننده آبخوان و به نوعی در اولویت قراردادن حقابه محیط زیست بعد از آب آشامیدنی ضروری است.

وی نبود هرگونه بارگذاری جدید بر روی حوضه بحران زده زاینده رود از جمله طرح‌های انتقال آب را ضروری دانست و افزود: نمی‌شود یک بام و دو هوا بازی کرد از یک طرف اذعان به بحران فرونشست زمین در اصفهان داریم و از طرف دیگر به جای تخصیص اعتبار برای احیای زاینده رود برای انتقال آب از این حوضه ازطریق پروژه‌هایی اعتبار تخصیص داده شود.

مدیر کل سازمان زمین شناسی و اکتشافات مواد معدنی اصفهان افزود: برداشت‌هایی که در بالا دست به صورت پمپاژ آب از زاینده رود انجام می‌شود باید متوقف شود.

اسلامی افزود: اصفهان دیگر شهری نیست که بتواند در زنجیره غذایی کشور به واسطه کشاورزی کمک کند از این رویا باید زمین‌های کشاورزی از کشاورزان خریداری شود یا شرایطی ایجاد شود که کشاورزان این زمین‌ها را به نیروگا‌های انرژی خورشیدی تبدیل کنند.

به گفته وی، پلمب چاه‌های غیر مجاز و کاهش برداشت از چا‌های مجاز نیز باید بطور جدی و مستمر در دستور کار قرار بگیرد.

اسلامی در خصوص تاثیر بخش صنعت بر این مساله گفت: نمی‌گویم که صنایع بزرگ فولادی در اصفهان به یکباره تعطیل شود، اما باید از توسعه این صنایع آب بَر در اصفهان جلوگیری کرد و برنامه ریزی برای انتقال این صنایع به کنار دریا انجام شود.

به گفته وی، هزینه‌ای که برای انتقال آب از دریا به فلات مرکزی انجام می‌شود اگر برای انتقال این صنایع انجام شود در دراز مدت به مراتب کمتر خواهد بود.

به گزارش ایرنا، اصفهان باسابقه زیاد و شدید موارد متعدد فرونشست، امروز استانی با وضعیت قرمز است که وضعیت آن از هشدار گذشته و به بحران تبدیل‌شده است.

کارشناسان، خشکسالی طولانی‌مدت، برداشت بی‌رویه آب از سُفره‌های زیرزمینی و همچنین حذف جریان آب رودخانه زاینده‌رود از دل شهر، را از عواملی می‌دانند که باعث وقوع و شدت گرفتن فرونشست زمین در این شهر شده است.

بر اساس آمار و اطلاعات سازمان زمین‌شناسی اصفهان، در سال ۹۵ فقط ۲ درصد از مساحت این استان با فرونشست زمین درگیر بود، درحالی‌که بر اساس نتایج آخرین مطالعات، اکنون حدود ۱۰ هزار کیلومترمربع یعنی ۱۰ درصد از مساحت اصفهان، در شرایط خطرناک فرونشست قرارگرفته است.

منبع: خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) اصفهان