یک مطلب خواندنی: هر آنچه باید درباره طلا بدانید

به گزارش می‌متالز، فرآیند زمین‌شناسی تشکیل طلا با سایر فلزات پایه متفاوت است و به عبارت بهتر معادن طلا در مقدار خیلی کم مانند گرم بر تن یا کمتر از یک گرم بر تن، اقتصادی به حساب می‌آیند و این موضوع موجب می‌شود فرآیند فرآوری طلا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شود. خاک طلا بعضا هیچ ارزش اقتصادی ندارد و در واقع چرخه فرآوری، خاک را ارزشمند و دارای ارزش افزوده می‌کند.

یکی دیگر از تفاوت‌های طلا با سایر فلزات مرسوم این است که نوع کانسار‌ها در فرآوری طلا تاثیرگذار هستند، به عنوان مثال خاکی وجود دارد که ۱۰ ppm (گرم در تن) طلا دارد، اما غیرقابل فرآوری بوده و ارزش اقتصادی ندارد و کانساری با ۵/ ۰ ppm طلا امکان فرآوری دارد و از نظر اقتصادی به‌طور کامل ارزشمند است.

عدم آشنایی فعالان در این صنعت با تکنولوژی فرآوری روز دنیا موجب شده که توان تشخیص طلا در یک محدوده همیشه وجود نداشته باشد یا در صورت تشخیص برای استحصال طلا از روش‌هایی استفاده کنند که عملا به طلا نرسند. می‌توان گفت تمام انواع طلا‌هایی که در دنیا قابل فرآوری هستند نیز در ایران قابلیت فرآوری دارند و ترس و ناآگاهی از فرآیند‌ها و روش‌ها بعضا موجب توقف پروژه‌ها می‌شود.

ضعف دانش‏‌فنی، سرعت‏‌گیر معدنکاری طلا

برای پاسخ به برخی پرسش‌ها به سراغ شهاب الدین محمد راستانی، سرپرست مجتمع طلای موته رفته ایم که مشروح صحبت‌های وی در پی می‌آید:

ایران جزو کشور‌هایی است که از نظر ذخایر طلا در دنیا در جایگاه مطلوبی قرار دارد و در حوزه تولید طلا نیز در بین ۱۲۱ کشور در سکوی ۴۳ جهان ایستاده است. معادن طلا در سه بخش خصوصی، دولتی و سرمایه‌گذاری خارجی در ایران تحت عملیات اکتشاف، استخراج و فرآوری قرار می‌گیرند و معادن زرشوران، موته و هیرد تحت مالکیت شرکت (دولتی) تهیه و تولید مواد معدنی ایران هستند و به صورت جانبی نیز ذخیره طلا در معدن جانجا در سیستان و بلوچستان را می‌توان نام برد. طلای موته شامل سه معدن بزرگ قدیمی به نام‌های دره اشکی، سنجده و چاه خاتون با مجموع ذخیره هفت میلیون تن ماده معدنی است و در معادن موته سالانه چیزی حدود ۳۰۰ کیلوگرم طلا تولید می‌شود.

میزان تولید شمش طلا در مجموع معادن طلای کشور در آینده نزدیک به هشت تن خواهد رسید که دو معدن زرشوران و ساریگونی که یکی به صورت دولتی و دیگری با مشارکت سرمایه‌گذار خارجی اداره می‌شوند به‌طور متوسط چیزی حدود سه تن طلا در سال تولید می‌کنند. ذخایر قطعی طلای ایران حدود ۲۵۰ تن و ذخایر احتمالی با طرح‌های اکتشافی ۱۵۰ تن در نظر گرفته شده که با تکمیل تمام برنامه‌های اکتشافی امید است ذخایر قطعی به هزار تن نیز برسد. کاربرد اصلی طلا در ایران در صنعت جواهر است، در صورتی که در دنیا در حوزه‌هایی همچون الکترونیک و پزشکی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در رابطه با نقشه توزیع و پراکندگی کانسار‌ها و معادن طلا در ایران باید گفت، قطب‌های اصلی طلا در استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کردستان و اصفهان است که به تازگی با تکمیل اکتشافات قسمت عظیمی در بلوک شرق ایران در دو استان سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی نیز شناسایی شده که با اجرا و تکمیل عملیات اکتشافی و بهره‌برداری‌های جدید محدوده‌هایی با عیار ۲ ppm را شاهد هستیم و این در صورتی است که معادن طلا با عیار بالا مشابه زرشوران در اکتشافات جدید شناسایی نشده است. به‌طور کلی پراکندگی‌های آنومالی‌های طلا در بلوک شرق ایران تقریبا با عیار ۵/ ۱ تا ۲ ppm ارزیابی شده‌اند. معادنی همچون کوه‌دم تحت مالکیت دولتی و با سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی در حال تکمیل و راه‌اندازی هستند.

در قسمت‌های مختلف ایران و به ویژه بخش‌های شرقی کشور به این درک رسیدند که اکتشافات و احداث صنایع معدنی یکی از عوامل مهم توسعه اقتصادی کشور به حساب می‌آید و با توجه به وجود تحریم‌هایی که از سال‌های گذشته اعمال شده در این صنعت دچار خودتحریمی نشدیم و تمام ارگان‌ها و سازمان‌ها همچون محیط زیست، سازمان صنعت و معدن، بخش‌های خصوصی و دولتی با یکدیگر همکاری لازم را به کار می‌بندند تا بتوانند گرهی از مشکلات مردم منطقه و همچنین صنعت طلا بگشایند.

طلا جذابیت‌های منحصربه‌فردی دارد

همچنین محمدرضا خالصی، رئیس هیات‌مدیره شرکت طلاوران پارس فرآور نیز درباره جذابیت‌های معدنکاری به گفتگو پرداخته که مشروح صحبت‌های وی در ادامه آمده است:

عنصر طلا به دلیل خواص ویژه‌ای که دارد، در تمام دوران‌ها طرفداران زیادی داشته است، در بخش معدن برخلاف جذابیت عمومی که برای طلا وجود دارد بسیاری از معدنکاران و سرمایه‌گذاران برای ورود به حوزه طلا احساس خطر می‌کنند و در واقع عنصر طلا را متفاوت با سایر عناصر می‌بینند و ترجیح می‌دهند به جای سرمایه‌گذاری در حوزه طلا وارد حوزه‌های دیگری همچون مس و آهن شوند که شاید اگر اسم آن‌ها به اندازه طلا بزرگ نیست، اما به نظر این افراد مشکلات سرمایه‌گذاری در طلا را نخواهند داشت. این در صورتی است که نوع قوانین معدنی کشور به گونه‌ای تنظیم شده است که هیچ تفاوتی بین عناصر معدنی وجود ندارد و به عبارت بهتر هیچ ممنوعیت و چالش قانونی در بخش خصوصی و ذخایر خصوصی طلا مطرح نشده است. در حالی که طلا می‌تواند جذابیت خیلی بیشتری داشته باشد.

طلا به جز جذابیت عمومی دارای خواص فنی بوده که فرآوری و استحصال این فلز را نیز ویژه کرده است که می‌تواند برای بخش خصوصی جذاب باشد. یکی از جذابیت‌های طلا مربوط به فرآوری آن است، چراکه فرآوری طلا با هر ابعادی می‌تواند اقتصادی باشد، این در حالی است که برای سایر فلزات شرایط این‌گونه نیست. به عنوان مثال، در کانسنگ آهن باید حداقل ظرفیتی در نظر گرفته شود که اقتصادی باشد، چرا که برای کمتر از آن ظرفیت تجهیزات فرآوری و استخراج وجود ندارد و برای اقتصادی و بهینه بودن باید تناژ از مقیاس خاصی بیشتر باشد.

در رابطه با وضعیت استحصال طلا نیز باید گفت، طلا در هر مقیاسی قابل استحصال است چراکه قیمت این فلز به قدری بالا است که در هر مقیاسی اقتصادی خواهد بود. این مزیت می‌تواند به ذخایر کوچک طلا کمک کند فعال شود و توسعه یابد. در بخش مس، آهن و سرب و روی وقتی که صحبت از معادن کوچک‌مقیاس به میان می‌آید، معمولاً یکی از راه‌های توسعه معادن کوچک‌مقیاس، تجمیع آن‌ها است که فرآوری آن‌ها بهینه و اقتصادی باشد، اما درباره طلا شرایط به گونه دیگری است و نیازی به تجمیع نیست و ذخیره بسیار کوچک نیز می‌تواند به صورت مستقل سودآور باشد.

یکی دیگر از جذابیت‌های طلا این است که صفر تا صد فرآیند استحصال طلا و تجهیزاتی که مورد استفاده قرار می‌گیرد داخلی بوده و تکنولوژی پیچیده‌ای ندارد، این موضوع در مقیاس‌های بزرگ تا کوچک نیز صدق می‌کند. ایرادی که می‌توان به دو بخش فرآوری و اکتشاف وارد کرد، آن است که عنصر طلا با وجود آنکه از فرآیند شناخته‌شده‌ای برای فرآوری و استحصال آن استفاده می‌شود به‌شدت به نوع کانسنگ و عناصر همراه وابسته است و این موضوع به دانش فنی نیاز دارد که روش فرآوری را تعیین کند. به عبارت بهتر هر معدن روش فرآوری، نوع مواد شیمیایی، پیش‌فرآوری و زمان فرآوری مخصوص به خود را باید داشته باشد و دو معدن طلا را نمی‌توان به یک شکل فرآوری کرد. به عنوان مثال، دو معدن زرشوران و موته که هر دو زیرنظر ایمیدرو هستند روش فرآوری آن‌ها کاملا با یکدیگر متفاوت است. اگر کارخانه‌ها و معادن بخش خصوصی نیز با یکدیگر مقایسه شوند به تفاوت روش‌های فرآوری پی خواهیم برد.

این موضوع ممکن است برای فعالان اقتصادی ترس ایجاد کند. شاید این افراد نسبت به نوع ذخیره و ماده معدنی همچنین نسبت به انتهای فرآیند آشنا نباشند. راهکار این مشکل مراجعه به متخصصان حوزه فرآوری طلا بوده که فرآیند مناسب ذخیره مربوطه را تشخیص دهند. پیچیده بودن نوع کانسنگ در مرحله اکتشاف نیز موجب بروز چالش‌هایی می‌شود، چراکه برای اندازه‌گیری طلا در مراحل اکتشافی نیز مشکلاتی به وجود می‌آورد. واقعیت این است که این موضوع‌ها سال‌هاست که در دنیا حل شده است، شاید یک مجموعه تخصص لازم را برای فرآوری و اکتشاف طلا نداشته باشند و راه‌های اشتباه مختلفی را طی کنند و هزینه‌های بسیاری را متحمل شوند، اما باید گفت دانش فنی صحیح موجود است و اگر افراد از مسیر علمی وارد این حوزه شوند قطعا در آنالیز و شناسایی طلا و فرآوری و استحصال با مشکل مواجه نخواهند شد.

در رابطه با وضعیت ایران در مقایسه با دنیا در حوزه طلا باید عنوان کرد، ایران از نظر ذخایر طلا در جایگاه عالی در دنیا قرار ندارد. البته برخی از ذخایر در استان سیستان و بلوچستان به تازگی یافت شده که ممکن است با اضافه شدن آن‌ها به چرخه تولید جایگاه ایران در تولید طلا در دنیا با تغییراتی همراه شود، اما در حال حاضر در حوزه تولید طلا جایگاه مطلوبی نداریم. باید به این نکته توجه داشت که (اغلب) ذخایر طلای ایران کوچک‌مقیاس بوده و حتی معادنی که اکنون به عنوان معادن بزرگ شناخته می‌شوند، نیز در مقیاس‌های جهانی معادن کوچکی به حساب می‌آیند و با ظرفیت‌های بسیار پایین در حال فعالیت هستند. این موضوع تفاوت جدی ایران با جهان است. تولیدکنندگان بزرگ دنیا در معادن بسیار بزرگ و با تناژ‌های بالا کار می‌کنند. به نوعی این موضوع می‌تواند برای تولیدکنندگان ایرانی مزیت نیز محسوب شود، چراکه بخش خصوصی برای معادن کوچک و با سرمایه کمتر می‌تواند وارد شود و تولید طلا انجام شود.

به‌طور کلی در بحث توسعه معادن و اکتشاف نیاز به سرمایه‌گذار احساس می‌شود، در واقع تعداد شرکت‌هایی که می‌توانند سرمایه‌گذاری مناسبی انجام دهند و اکتشافات را به مرحله قابل قبولی برسانند، زیاد نیست. به دلیل نحوه ثبت محدوده‌ها در کشور که توسط برخی افراد بدون دانش انجام می‌شود، اکتشافات به صورت مناسبی انجام نمی‌شود و نیاز به سرمایه است. اگر معدنی که دارای طلای قابل استحصال است شناسایی شود اساساً نیاز به سرمایه‌گذار ندارد؛ به عبارت بهتر، خاک طلا به قدری ارزشمند بوده که با فروش آن می‌توان کارخانه احداث کرد و این موضوع برای تناژ‌های بسیار اندک طلا نیز صدق می‌کند؛ بنابراین مشکل اصلی این بخش سرمایه‌گذار نیست بلکه توسعه این نوع معادن نیاز به دانش فنی و به‌روز دارد، تا معادنی که قابل کار کردن نیستند هرچه سریع‌تر شناسایی شوند و معادنی که قابلیت تولید طلا دارند نیز با سرعت بیشتری سرمایه‌گذاری در آن‌ها انجام شود.

وضعیت ذخایر قطعی طلا در ایران

اکتشافات طلا در بیشتر استان‌های کشور درحال انجام بوده و آمار‌های سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور نشان می‌دهد حجم ذخایر قطعی و احتمالی طلای کشور چیزی حدود ۳۴۰تن است. آذربایجان‌شرقی، آذربایجان‌غربی، کردستان، سیستان‌وبلوچستان، خراسان‌رضوی، اصفهان، مرکزی و همدان از استان‌هایی به‌شمار می‌روند که در زمینه برخورداری از معادن طلا از شرایط خوبی برخوردارند و این درحالی‌است که تاکنون بیش از ۵۰ ناحیه و منطقه معدنی طلاخیز در کشور شناسایی شده است.

بر اساس بررسی‌ها و پیگیری‌ها از سازمان و اتحادیه‌های مربوط به صنعت طلا، هیچ آمار قابل استنادی از میزان تولید اسمی و واقعی طلا، میزان مصرف داخلی این عنصر و همچنین واردات و صادرات طلا به دست نیامد که یکی از مهم‌ترین دلایل نبود آمار صحیح در این صنعت روی کار آمدن کارگاه و کارخانه‌های بدون مجوز و زیرزمینی بوده که اطلاعات دقیقی به اتحادیه‌های تولیدکنندگان و صادرکنندگان و همچنین فروشندگان طلا ارائه نمی‌کنند.

فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بازار طلا

برای بررسی موضوع بازار طلا نیز با نیما تقوایی، کارشناس واحد اقتصادی شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران به گفتگو پرداخته ایم که مشروح صحبت‌های وی در زیر آمده است:

برای جلوگیری از قاچاق و مدیریت خرید و فروش شمش طلا در بازار و همچنین توسعه این فرآیند که ارزش افزوده برای تولیدکننده‌های مصنوعات طلا و صنعتگران دارد، بحث بورس کالا مطرح می‌شود که تاکنون نیز موفق بوده است. در تالار صنعتی بیشتر مواقع قیمت‌ها رقابتی شده و خریدار با کارگزاران معامله را انجام می‌دهد. در مدت اخیر قیمت طلا روند نزولی داشته و به نوعی حباب قیمت طلا کنترل شده است. هدف اصلی مدیریت قیمتی حباب طلا بوده که بحث عرضه و تقاضا و مدیریت بازار را به ثمر برساند.

در این مسیر بسیاری از بازاری‌ها از خرید و فروش‌های شخصی سود کلانی به جیب نزده‌اند، اما در مقابل صنایع کوچک و تولیدکننده‌ها که در حجم کمتری طلا خریداری می‌کردند و در واقع با مدیریت قیمت توانستند در مسیر قرار بگیرند و رشد کنند. در مجموع پلتفرم‌های جدیدی در عرصه بورس کالا مورد مطالعه قرار گرفته است که قیمت‌ها تا جایی که امکان دارد تحت کنترل درآیند. در موضوع عرضه و تقاضا زمانی که تقاضا بیشتر باشد عرضه‌کننده‌ها قیمت را مدیریت می‌کنند و به حباب مدنظر می‎‌رسد و این حباب‌ها مصوبه و مدیریتی ندارد و صرفا عرضه‌کننده به دلیل تقاضای بالا قیمت را افزایش می‌دهد و مصرف‌کننده مجبور به خرید است و زمانی که معامله انجام می‌شود رقم در بازار به ثبت می‌رسد.

وضعیت شمش طلا نیز به همین صورت است، زمانی که مصرف‌کننده در مقابل عرضه‌های متنوع با قیمت‌های مصوب اتحادیه قرار می‌گیرد خرید خود را انجام می‌دهد و دلیلی برای مراجعه به بازار باقی نمی‌ماند. در واقع هر شخص حقیقی با کد ملی، کد بورسی و سجام می‌تواند بدون دغدغه از بورس کالا خرید کند یا براساس قیمت‌های جهانی، اتحادیه طلا و ارز بانک مرکزی برای شمش طلا نیز میانگین قیمت اعلام می‌شود و در واقع متقاضی می‌داند خرید خود را با کمترین قیمت ممکن انجام داده است. این شیوه نوعی مدیریت قیمت شمش طلا به حساب می‌آید که تقاضاکننده با کاهش عرضه مواجه نمی‌شود که بخواهد برای به دست آوردن کالای مورد نظر خود هر بهایی را پرداخت کند. سال‌ها است که طلا یک بستر امن برای سرمایه‌گذاری بوده و این روند کلی حتی با ورود دارایی‌های جدید خدشه‌ناپذیر جلوه کرده است. نوسان قیمت جهانی طلا نشان می‌دهد که از یک روند صعودی تاریخی تبعیت کرده و به احتمال قوی این وضعیت ادامه خواهد یافت. اینکه در بزرگ‌ترین تنش‌های اقتصادی، باز هم جایگاه طلا تضعیف نشده و می‌تواند یک دارایی امن تاریخی محسوب شود را نمی‌توان نادیده گرفت.

سال‌هاست بانک‌ها، هلدینگ‌ها و شرکت‌های بزرگ بخشی از دارایی‌های خود را به صورت شمش طلا نگهداری می‌کنند، به صورتی که بانک‌ها یا صندوق‌های امانات یا خزانه‌های بانک‌ها محلی امن و در دسترس برای نگهداری حتی دادوستد طلا محسوب می‌شود. بانک‌ها هم‌اکنون از این پتانسیل برخوردار بوده و بانک کارگشایی به عنوان نقطه تحویل و مکان نگهداری طلا با احتساب هزینه‌های آن ایفای نقش می‌کند. به عبارت ساده‌تر هم‌اکنون می‌توان با خرید شمش طلا از بورس کالا، طلای موجود در خزانه بانک‌ها را از آن خود کرد و هر زمان که مایل بودیم آن را تحویل گرفته و در بازار آزاد به فروش برسانیم.

نکته مهم اینکه طلای در اختیار حتی از قابلیت فروش در بورس کالای ایران نیز به صورت کالای مشتری برخوردار است و می‌توان با طی فرآیند پذیرش، همین شمش طلا را که از بورس کالا خریداری شده در همان بورس کالا عرضه کرد و به فروش رساند. امکان وثیقه‌گذاری این دارایی، استفاده از نوسان قیمت‌ها و ایجاد یک پشتوانه دارایی از ویژگی‌های این شیوه معامله است.

منبع: کالاخبر