آغاز طبقه‌بندی نیازها و تقاضاهای فناورانه صنعت نفت/ چاه‌های کم‌بازده نفتی به صورت دانش‌بنیان احیا می‌شوند

به گزارش می‌متالز، پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت، نهادی است اجتماعی - اقتصادی که به عنوان یک سازمان مستقل ذیل وزارت نفت کار خود را آغاز کرده است. مطابق مقررات، وزیر نفت ریاست هیات امنای پارک را بر عهده دارد و تمشیت امور پارک از سوی وی به مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران محول شده است. در بازار فناوری و نوآوری صنعت نفت، پارک فضایی برای رسیدن عرضه‌کنندگان و تقاضاگران فناوری به یکدیگر است.

در خصوص هدف تشکیل این پارک و فعالیت‌های جاری آن با اسماعیل کفایتی، رییس پارک فناوری و نوآوری نفت و گاز به گفتگو نشسته‌ایم.

ایجاد تعامل بین بخش ارائه دهنده دانش و بخش نیازمند دانش

تسنیم: فلسفه و هدف تشکیل پارک فناوری و نوآوری نفت و گاز چه بود؟

کفایتی: ماموریت‌هایی که در دنیا مجموعه‌های دانشی و مرتبط با دانش انجام می‌دهند از حالت سنتی خارج شده و به شکل کاملا حرفه‌ای دنبال می‌شود. مثلا اگر کار دانشگاه آموزش است و در کنار آن کار‌های پژوهشی را هم انجام می‌دهد، شاید عنوان شود وقتی دانشگاه کار پژوهشی انجام می‌دهد، نیازی به پژوهشگاه نیست؛ در حالی که مأموریت پژوهشگاه بیشتر پژوهش‌های کاربردی است. یعنی هر پژوهشی را انجام نمی‌دهد و هدف پژوهشگاه از انجام پژوهش، کاربرد آن و به نتیجه رسیدن آن در بخش صنعت است؛ درحالی که دانشگاه این‌گونه نیست و لزوما تمامی پژوهش‌ها در دانشگاه کاربردی نیست.

پارک‌ها به عنوان نهاد تعاملی هستند؛ انجام اثربخش به‌هم‌رسانی‌ها و ایجاد فن‌بازار‌ها از نقش‌های پارک‌های علم و فناوری است. رساندن مجموعه توانمند دانشی، به مجموعه‌هایی که نیازمند آن دانش هستند و ارائه مشاوره در این مسیر، از رویکرد‌های تشکیل پارک‌ها بوده که شاید عنوان شود دانشگاه و پژوهشگاه نیز کار مشابهی را انجام می‌دهند، اما باید گفت مأموریت دانشگاه و پژوهشگاه با این رویکرد، متفاوت است و ایجاد تعامل بین بخش ارائه دهنده دانش و بخش نیازمند دانش، در دانشگاه و پژوهشگاه، کمرنگ است؛ در حالی که پارک، با این رویکرد اصلی فعالیت می‌کند.

بیش از ۸۰ درصد شرکت‌هایی که با روش‌های سنتی فعالیت کرده‌اند با شکست مواجه شده اند

یکی دیگر از موضوعات، بحث استاد و شاگردی است که به صورت سنتی در مشاغل و بنگاه‌های اقتصادی مختلف وجود داشته؛ کاری که پارک‌ها انجام می‌دهند همین است که شرکت‌های نوپا را در کنار شرکت‌های جاافتاده قرار می‌دهند تا از پتانسیل و اعتبارات آن‌ها استفاده کنند. کارفرما‌ها پروژه را به شرکت‌های نوپا نمی‌دهند، تجربه‌های مالی و اجرایی که شرکت جافتاده دارد، شرکت نوپا از آن بی بهره است و در کنار شرکت‌های بزرگ است که می‌تواند مسیر پیشرفت و بهبود را سریعتر طی کند و این تسهیل گری را پارک انجام می‌دهد. تجربه کشور‌های پیشرفته هم نشان داده که بیش از ۸۰ درصد شرکت‌هایی که از مراکز رشد و پارک‌ها بهره‌مند شده اند، با شکست مواجه نشده‌اند و برعکس این موضوع نیز صادق است، بیش از ۸۰ درصد شرکت‌هایی که با روش‌های سنتی فعالیت کرده‌اند با شکست مواجه شده اند. این موضوع برای کشور ما نیز صادق است.

در کشور خودمان با ورشکستگی‌های سنگینی در خصوص شرکت‌ها روبه‌رو هستیم؛ چرا که بهره وری بسیار پایین است؛ لذا لازم است تا این‌گونه شرکت‌ها خوشه شوند تا هزینه‌ها به خصوص در زمینه تحقیق و توسعه پایین بیاید و این کاری است که پارک می‌تواند انجام دهد.

کارکرد دیگری که در پارک وجود دارد، بحث نوآوری باز است که رویکرد‌های جدیدی در مورد آن مترتب است. بحث شتاب‌دهنده‌ها و استودیو استارت آپ‌ها هم مطرح است. پارک می‌تواند شتاب‌دهنده و تسهیل‌گر در مسیر رساندن یک ایده به طرح کاربردی باشد.

متأسفانه در دولت قبل، شکل گیری پارک حساسیت برانگیز بود

تسنیم: در یک‌سال و خورده‌ای که از عمر پارک گذشته چه اقدامات موثری از سوی پارک انجام شده است؟

کفایتی: پارک در حال راه‌اندازی است و در یک‌سال گذشته مشغول ایجاد زیرساخت بوده‌ایم. معمولا ایجاد زیرساخت‌ها زمان‌بر است. البته می‌توانست بهتر از این‌ها صورت بگیرد. متأسفانه در دولت قبل، شکل گیری پارک حساسیت برانگیز بود و متأسفانه ما داریم از این نحوه شکل‌گیری، رنج می‌بریم. یک مقدار سیاسی شد و یک مقداری باید مقدماتی صورت می‌گرفت که فرهنگ سازی می‌شد که نشد. همین الان هم مجموعه‌هایی هستند که همکاری لازم را با پارک انجام نمی‌دهند

تسنیم: منظورتان مجموعه‌های دولتی است؟

کفایتی: بله، مجموعه‌های دولتی در بدنه صنعت نفت، از آنجایی که شناخت کافی در خصوص پارک و کارکرد‌های آن ندارند، همکاری لازم را هم انجام نمی‌دهند و متأسفانه با پارک تقابل دارند. خوشبختانه با دانشگاه و پژوهشگاه نفت تعامل خوبی داریم؛ چرا که پارک، پژوهشگاه و دانشگاه را ذیل یک شبکه توان می‌بینیم که باید در کنار هم قرار بگیرند. انقدر کار پژوهشی در نفت گسترده است که هیج نهادی، جای نهاد دیگر را تنگ نمی‌کند.

تسنیم: در این دوران گذار، که در حال چینش زیرساخت‌ها هستید، این نیاز سنجی صنعت است که در پارک انجام می‌شود؟

کفایتی: بله، ما داریم نیاز‌ها و تقاضا‌ها را می‌گیریم. لازم هست تا طبقه بندی و دسته بندی شوند. بعضا می‌بینیم کاری از طرق دیگری اجرایی می‌شود و مثلا تحت عنوان ساخت بار اول مطرح می‌شود، اما چند بار انجام شده است. روال‌هایی که اشکال داشته توسط پارک اصلاح می‌شود و یا سرگردانی که شرکت‌های دانش بنیان در شرکت‌های نفتی داشتند می‌تواند سرو سامان بگیرد. موارد زیادی وجود دارد که رفته رفته خود شرکت‌های نفتی، گازی و پتروشیمی با ارتباط با پارک، آن‌ها را مطرح خواهند کرد.

پیگیری طرح احیای چاه‌های کم بازده در پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت

طرح احیای چاه‌های کم بازده را در حال حاضر در دست اقدام داریم که این موضوع دانش بنیان، برای شرکت ملی نفت ایران یک آرزو بود که انجام شود. از طریق سازوکار پارک این اقدام فراهم شده که این طرح مهم و ملی به اجرا درآید. از جمله سازوکار‌های موثر پارک، می‌توان به امکان ترک تشریفات و اینکه می‌تواند به عنوان یک منطقه آزاد فعالیت کند، اشاره کرد.

طرح احیای چاه‌های کم‌بازده، به این صورت که از طریق پارک دنبال می‌شود، از طریق هیچ نهاد دیگری از جمله دانشگاه یا پژوهشگاه، امکان پیگیری موثر نداشت.

تسنیم: الان این طرح در چه مرحله‌ای است؟

کفایتی: به زودی توافق نامه ما با شرکت ملی نفت برقرار می‌شود. بعد از آن، قرارداد‌های ما با شرکت‌های دانش بنیان و فناور به امضا خواهد رسید.

تسنیم: درواقع پارک حالت رگولاتوری علمی دارد؟

کفایتی: بله، یک بخشی از فعالیت‌های پارک، رگولاتوری است. پارک تحت عنوان نوآوری باز می‌تواند مجموعه‌های توانمند را گردآوری کرده و پوشش دهد. پارک می‌تواند نیاز‌ها را دسته بندی کند و ببینید برای هر نیازی، چه توانمندی موجود است و ارتباط بین توانمندی‌ها و تقاضا را به صورت بهینه و موثر فراهم کند. با این به‌هم‌رسانی‌ها اتفاقات مهمی رخ خواهد داد. برخی اوقات نیاز است مساله یا تقاضایی را به قسمت‌های مختلف تقسیم کرده و برای هر بخش، نقشه راهی تدوین کنیم و در هر بخش از توانمندی‌های موجود استفاده کرده و در نهایت به حل یک مساله بزرگ‌تر فائق آییم. گاهی اوقات هم، مثل طرح احیای چاه‌های کم بازده، باید بخشی از کار را دانش بنیان‌ها پیش ببرند، باید با شرکت‌های ارائه دهنده خدمات نفتی، طرح‌های دانش‌بنیان را اجرایی کنند و بخشی از کار نیز به تأمین مالی طرح‌ها بازمی گردد که ارتباط بین کار دانشی، کار فنی و اجرایی و کار تأمین مالی و خوشه کردن آن‌ها از سوی پارک صورت می‌گیرد. در طرح احیای چاه‌های کم بازده، این اتفاق رخ داده و ما تاکنون با صندوق‌ها و بانک‌ها جهت تأمین مالی طرح‌ها رایزنی کرده‌ایم. نوآوری باز به نوعی همان رگولاتوری مجموعه‌های توانمند است.

۵ چاه برای احیا در اختیار هر شرکت دانش بنیان قرار می‌گیرد

تسنیم: در خصوص چاه‌های کم بازده، به نظر شما می‌توانیم در دولت فعلی به نتیجه‌ای برسیم؟

کفایتی: بله امیدواریم که این اتفاق رخ دهد. به‌زودی توافق‌نامه ما با شرکت ملی نفت ایران منعقد می‌شود و بعد از آن، پروسه امضای قرارداد‌ها با شرکت‌های دانش بنیان آغاز خواهد شد؛ چرا که باید طرح‌های شرکت‌ها ارائه و جمع آوری شود، این طرح‌ها در کمیته فنی بررسی شود و بعد از تأیید این طرح‌ها، قرارداد با شرکت‌های دانش بنیان امضا خواهد شد. بعد از آن، کار‌ها شروع می‌شود. ۵ چاه به هر شرکت داده می‌شود که در مرحله اول یک چاه داده خواهد شد، اگر توانستند چاه اول را احیا کنند، چاه‌های بعدی در اختیارشان قرار داده خواهد شد. در واقع این طرح یک به علاوه چهار است و اگر در احیای چاه اول شکست بخورند، مسیر دیگری طی خواهد شد.

اگر کار آنطور که پیش بینی می‌کنیم پیش رود، کار بسیار حرفه‌ای انجام می‌شود. در همین زمینه رایزنی با مناطق نفت‌خیز داشتیم که ابتدا می‌گفتند خودمان کار احیای چاه‌ها را انجام می‌دهیم، اما ما عنوان کردیم که بگذارید فناوری‌های نوین هم به کار گرفته شود و کار‌ها فقط به شیوه‌های سنتی پیش نرود، ابتدا مقاومت‌هایی صورت می‌گرفت، اما در نهایت مسائل برطرف شد و بنا بر این شد که چاه‌هایشان را غربالگری کنند و احیای چاه‌ها بر اساس آسان، متوسط و سخت طبقه بندی شوند و چاه‌های ساده‌تر در اختیار شرکت‌های دانش بنیان گذاشته شود.

احیای چاه‌های بسته‌شده یا کم بازده با یک تا ۲ میلیون دلار

کاری بسیار حرفه‌ای است که در نهایت به نفع شرکت ملی نفت ایران و کشور خواهد بود. هر چاه جدیدی که بخواهد حفاری شود بین ۱۰ تا ۱۲ میلیون دلار هزینه در بر دارد، در حالی که در این طرح، چاه‌های کم‌بازده و یا حتی بسته شده را می‌توان با یک تا ۲ میلیون دلار احیا کرد.
‌
می‌توانیم بعد از به نتیجه رسیدن بخشی از کار، مرحله دوم شناسایی شرکت‌های دانش بنیان و احیای چاه‌های جدید را کلید بزنیم و در این زمینه فراخوان‌های جدیدی منتشر شود. متقاضیان متعددی از داخل و حتی شرکت‌های خارجی برای حضور در این طرح وجود دارد.

منبع: خبرگزاری تسنیم