ناتوانی بازارساز ارز در برابر عامل بیرونی؟

به گزارش می متالز، بازارساز در معاملات امروز نرخ دلار را در مقایسه با روز گذشته بیش از هزار تومان افزایش داد. در این میان دلایل مختلفی در خصوص علت رفتار اخیر بازارساز مطرح می‌شود. شاید بتوان بهترین سناریو در خصوص چنین رفتاری از سوی بازارساز را در انتظار برای افت نرخ دلار در معاملات شنبه به دنبال تمدید فرصت 4 ماهه ایران در FATF عنوان کرد. به دنبال رشد نرخ دلار به واسطه سیگنال‌های غیراقتصادی در ابتدای هفته گذشته در نتیجه ادامه‌دار شدن رویه بررسی لایحه پالرمو (از لوایح مرتبط با FATF) در مجمع تشخیص مصلحت نظام، این ذهنیت وجود داشت که تمدید فرصت ایران در این سازمان بین‌المللی می‌تواند سیگنالی برای افت نرخ دلار باشد. این موضوع در معاملات غیررسمی دلار طی روز جمعه نیز مشاهده شد. به نظر می‌رسد بانک مرکزی با امید به کاهش التهاب در نتیجه سیگنال‌ FATF در معاملات شنبه نرخ خود را نسبت به پایان هفته قبل کاهش داد. با این حال همان‌طور که در گزارش روز گذشته نیز اشاره شد به نظر می‌رسد دلالان ارزی چشم امید به مخالفان FATF در نشست بعدی مجمع تشخیص مصلحت نظام دارند تا بار دیگر از بهانه‌های سیاسی برای داغ کردن نرخ دلار استفاده کنند. البته تلاطم اقتصادی که به دنبال التهاب بازار ارز در کشور ایجاد می‌شود نیز باید در نظر گرفته شود.

در معاملات امروز بازارساز با مشاهده شکست رویه نرخ‌گذاری شنبه بار دیگر نرخ را افزایش داد. جهش بیش از هزار تومانی نرخ دلار در معاملات امروز از سوی صرافی بانک‌ها و فروش در نرخ 13650 تومان جالب توجه است. با این حال این سیاست نیز که پیش از این در ماه‌های پیش در کاهش التهاب بازار موثر بود، چندان مفید واقع نشد. همچنان به نظر می‌رسد مهم‌ترین عامل نوسانات نرخ دلار عوامل بیرونی و سیاسی مانند سیگنال از مخالفت داخلی با FATF است. همان‌طور که روز گذشته اشاره شد فارغ از اثر واقعی عضویت یا عدم عضویت ایران در این سازمان، مخالفت داخلی برابر ساختارهای بین‌المللی برای فعالان اقتصادی پیام عدم تغییر سیاست‌های پیشین و تمایل به انزوای اقتصادی کشور را در بردارد و همین بهانه برای رشد نرخ دلار کافی است.

خطای برداشت از اثرگذاری FATF

برخی از فعالان اقتصادی طی روزهای اخیر به این موضوع اشاره می‌کنند که عضویت ایران در FATF هیچ تاثیری در نوسانات نرخ دلار ندارد. در این خصوص اظهارنظرهای افراد فعال در تجارت خارجی کشور نسبت به افرادی که تنها به موارد تئوری و قضاوت بدون فعالیت در بازارها، اعتبار بسیار بیشتری را دارا است. به نظر می‌رسد دید تحلیلی مناسبی برای برخی از افراد که در این خصوص اظهارنظر می‌کنند نسبت به نوسانات نرخ دلار وجود ندارد. نوسانات نرخ دلار در شرایط کنونی بسیار به عوامل سیاسی مرتبط است و نمی‌توان این موضوع را انکار کرد. این موضوع نیز در نتیجه رفتار و عمل سیاست‌گذار و حافظه بازار رخ داده است. بستر بیمار اقتصادی و سیستم مریض پولی کشور را با مشکلات عدیده‌ای روبرو کرده است و در یک سال گذشته جرقه سیاسی بود که این انبار باروت را شعله‌ور ساخت. در شرایط کنونی و پس از یک سال فعالان اقتصادی به تحلیل‌ها در خصوص اثرگذاری یا عدم اثرگذاری توجهی ندارند بلکه آنچه مهم است سیگنالی از اصلاح رفتار گذشته سیاست‌گذار به منظور جلوگیری از التهاب ادامه‌دار بازارها مطابق با یک سال اخیر است. همین موضوع باعث می‌شود که برخی با دست‌کاری یک‌جانبه در کاهش سرعت پول، توهم کنترل پایدار نرخ را داشته باشند.

زمانی‌که سیاست‌گذار در حوزه‌های اقتصادی بی‌عمل است و جسارت کافی اصلاح را ندارد (برای مثال به فضای چند نرخی بازار ارز در اقتصاد کشور و معضلات پیش آمده به دنبال این سیاست از ابتدای سال توجه کنید) همه توجه‌ها به مسائل غیراقتصادی دوخته می‌شود. در شرایط کنونی نیز واکنش حاکمیت به FATF به عنوان برآوردی از رفتار سیاسی کشور در آینده مطرح است. در این خصوص توهم تلقین رسانه‌ها و فراموش کردن حافظه بازار خطای بزرگتری است که سیاست‌گذار نیز سال‌های طولانی با آن روبرو است. در شرایط کنونی نیز این امید وجود دارد که بانک مرکزی بتواند نوسانات نرخ دلار را کنترل کند و سیاست مناسبی در این حوزه برای پایان التهاب دلار به کار برد.

البته در این میان نمی‌توان نقش بازار حواله را نادیده گرفت اما زمانی‌که از فعال ارزی صحبت می‌شود منظور تمامی افراد درگیر در بازار هستند. نباید فراموش کرد که صادرکنندگان ارزی نیز در صورتی‌که چشم‌انداز صعود ارز را مشاهده کنند به صورت منطقی برای سود بیشتر و حفظ قدرت پول از عرضه ارز خودداری می‌کنند. در این میان نباید مشکلات تحریمی حاکم بر اقتصاد کشور را نایدیده گرفت اما به نظر می‌رسد اگر سیگنال مثبت سیاسی از داخل منتشر شود شاید بتوان به اثرگذاری بیشتر ابزار اقتصادی امیدوار بود. یا در حالت عکس اگر اصلاح اقتصادی انجام شود شاید بتوان به کاهش شدت واکنش نرخ ارز به عوامل غیراقتصادی امیدوار بود.

دام بازارساز برای دلالان ارزی؟

برخی در این میان به دام بازارساز برای دلالان ارزی اشاره می‌کنند. این افراد اعتقاد دارند که بانک مرکزی مطابق با دوره چند ماهه منتهی به هفته نخست مهر در انتظار جولان حداکثری دلالان و تخلیه کامل انرژی و در ادامه عرضه از بالا (از سطوح بالای قیمتی) به منظور کنترل نرخ است. در این خصوص قدرت هر دلار عرضه‌شده با افزایش نرخ ارز بیشتر خواهد شد. حافظه کوتاه‌مدت بازار می‌تواند این موضوع را تایید کند اما این موضوع همچنان نیازمند به گام جدید در حوزه سیاست‌گذاری است و رویه کنونی شاید نتواند چندان کارساز باشد.

در این شرایط خواسته یا ناخواسته ممکن است بار دیگر بازارساز به این سمت کشیده شود. با این حال عدم انتشار سیگنال‌های مثبت در حوزه اقتصادی یا سیاسی نگران‌کننده است. برخلاف این موضوع حتی امکان رد کامل لوایح مرتبط با  FATF وجود دارد که می‌تواند دستاویزی برای دلالان فراهم آید.

همچنان این عقیده وجود دارد که قدرت ارزی کشور حتی در شرایط کنونی نرخ‌های بالای دلار را نمی‌پذیرد اما تفاوت با ماه‌های قبل این بوده که انتظار برای اصلاح امور در هیچ‌یک حوزه‌ها برآورده نشده است و همین موضوع چشم‌انداز سال آینده را مبهم نگه داشته است.

البته بازارساز برخی از سیاست‌های اصلاحی را در ماه‌های قبل در پیش گرفت. عقب‌نشینی از نرخ‌گذاری مطابق با میل سفته‌بازان و جلوگیری از تشکیل صف، تلاش برای کاهش سرعت گردش پول از جمله این موارد است اما به صورت کاملا مشخص این موارد همان‌طور که بارها از سوی «دنیای بورس» نیز مورد اشاره قرار گرفته بود بدون اصلاح ادامه‌دار اثرگذاری کوتاه‌مدت را دارا است. در گزارش‌های مربوطه که در اوایل مهر و با اوج‌گیری هیجان ارزی منتشر شد به فضای منفی بازار اشاره شد. در شرایط کنونی نیز بار دیگر این فضا حاکم شده است.

با این حال در شرایط کنونی انتظار برای ادامه انعکاس نشانه‌های منفی در حوزه سیاسی یا اقتصادی وجود دارد. در این خصوص در بررسی لایحه بودجه همچنان کمترین اقدام اصلاحی که بتوان به بهبود ساختاری اقتصاد کشور منجر شود مشاهده نشد. ریسک کمبود بودجه دولت در شرایط کنونی بالا رفته است و همین موضوع سیگنال قوی برای رشد دلار در سال آینده است. رئیس بانک مرکزی نیز به وعده خود برای تشکیل بازار آزاد ارز عمل نکرد. در این خصوص در اوایل دی به فرصت محدود برای تشکیل بازار متشکل ارزی با حذف نیما و امکان کشف نرخ آزاد ارز اشاره شد. با این حال همچنان به نظر می‌رسد توهم کنترل نوسانات نرخ با دستکاری در بازار وجود دارد. در حوزه‌های مختلف اثری از اصلاح رفتار وجود ندارد و همین موضوع برای یک دلال ارزی کافی است تا با رجوع به حافظه تاریخی خود به داغ کردن نرخ بپردازد.

در چنین شرایطی همچنان انتظار برای عرض اندام بازارساز وجود دارد. این امید وجود دارد که با توجه به نرخ‌های بالا با افزایش عرضه بتوان نوسان ارز را کنترل کند و هیجانات موجود را سرکوب کند. اما تکیه تنها بر این ابزار می‌تواند خود یکی از ریسک‌های بازار ارز باشد. با این حال سرمایه‌گذارانی که در حوزه ارز اقدام به خرید می‌کنند باید به ریسک‌های موجود و تزلزل سطوح کنونی توجه داشته باشند. همچنان باید گفت تلنگر و گام‌های نخست اصلاحی در حوزه‌های مختلف یا امید سیاسی با افزایش هماهنگی داخل کشور می‌تواند بار دیگر هیجان ارزی را سرکوب کند. 

در آخرین معاملات هر دلار آمریکا با نرخ حدود 13800 و هر سکه طرح جدید با قیمت بیش از 4 میلیون و 800 هزار تومان معامله شد.