تولید بومی کک نفتی؛ خوراک کوره‌های قوس‌الکتریکی

به گزارش می‌متالز، پس از اقدام آمریکا و تحریم الکترود گرافیتی با هدف زمین زدن صنعت فولاد در دی ماه ۹۸، بلافاصله در کشور سازوکاری برای خودکفایی در زمینه مواد اولیه صنایع فولاد ایجاد و شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی و ایمیدرو در نشستی که برگزار شد، برنامه نهایی خود را برای تولید کک سوزنی و اسفنجی اعلام کردند. اما کک سوزنی چیست و کاربرد‌های آن چیست؟

کک سوزنی و اهمیت آن

کک سوزنی شکلی خاص از کک نفتی است که با فناوری پیچیده‌ای تولید می‌شود؛ بخش‌اعظم کک تأخیری تولیدی به صورت قطعات سخت، متخلخل و با شکل‌های نامنظم است که به دلیل شباهت به اسفنج سیاه به کک اسفنجی شهرت دارد. گرافیت از ماده‌اولیه‌ای به‌نام کک سوزنی تولید می‌شود. کک سوزنی نیز از ماده‌ای به‌نام کک نفتی یا قطران (با ریشه زغال‌سنگ) به دست می‌آید که تولید آن با استفاده از فناوری‌های بسیار پیچیده و فوق پیشرفته امکان‌پذیر است. کک سوزنی و الکترود گرافیتی دو ماده‌اصلی صنایع فولاد است که در صورت نبود این دو ماده، فعالیت کوره‌های قوس الکتریکی متوقف می‌شود.

از شکل گیری تفاهم‌نامه تا رونمایی از اسناد زنجیره ارزش

تفاهم‌نامه تولید کک اسفنجی و سوزنی در پالایشگاه‌های بندرعباس و امام‌خمینی (ره) شازند بهمن ماه ۹۸ با حضور وزیران نفت و صنعت، معدن و تجارت وقت بین شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران و سازمـان توسعـه و نوسـازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) امضا شد. با امضای این تفاهم‌نامه مقرر شد برای نخستین‌بار با همکاری پژوهشگاه صنعت نفت و ایمیدرو، واحد صنعتی تولید کک در دو پالایشگاه بندرعباس و شازند ساخته‌شده و کک سوزنی و اسفنجی موردنیاز صنایع فولادسازی در کشور از نفت‌کوره کم گوگرد تولیدی در این دو پالایشگاه تولید شود.

جزئیات تفاهم‌نامه تولید کک اسفنجی و سوزنی

بحث تولید کک نفتی در کشور از سال‌۸۱ یا ۸۲ مطرح بوده‌است، اما در آن مقطع چالش اصلی دستیابی به لایسنس اجرای طرح بود. تا اینکه سرانجام با جدی‌شدن تحریم‌ها مقرر شد که با همکاری پژوهشگاه، دانش فنی تولید کک نفتی در کشور بومی سازی شود. در نهایت تفاهم‌نامه تولید کک نفتی و اسفنجی آماده شد و در پایان دولت دوازدهم به امضا رسید. بر اساس این تفاهم‌نامه مقرر شد خروجی نفت‌کوره واحد‌های پالایشی ظرف سال‌های آینده کاهش و تولید فرآورده‌های میان تقطیر و سبک افزایش یابد. این تفاهم‌نامه همچنین دیگر اهداف وزارت نفت در حوزه صنایع پالایشی از جمله هدف مهم افزایش کیفیت فرآورده‌های نفتی و کاهش میزان تولید نفت‌کوره را محقق می‌کرد. این تفاهم‌نامه در تیرماه ۱۴۰۰ به قرارداد دانش فنی و مهندسی پروژه تولید کک سوزنی بین پالایشگاه امام خمینی (ره) شازند و پژوهشگاه صنعت نفت با هدف تولید سالانه ۹۰‌هزار‌تن کک سوزنی امضا شد.

از جمله اهداف اصلی این پروژه ساخت الکترود‌های گرافیتی به منظور تداوم تولید در صنایع فولاد کشور به روش کوره قوس الکتریکی (چشم انداز تولید ۵۵‌میلیون‌تن فولاد در کشور و نیاز به ۹۴‌هزار‌تن الکترود گرافیتی در سال) و نیز کاهش مازوت تولیدی و ایجاد حاشیه سود بیشتر برای پالایشگاه است. با اجرایی‌شدن این پروژه سالانه ۹۰‌هزار‌تن کک سوزنی کلسینه شده با محتوای سولفور حداکثر دابلیوتی ۵۵/ ۰درصد تولید می‌شود. برآورد اولیه توسط پژوهشگاه صنعت نفت ایران نشان می‌داد سرمایه موردنیاز واحد‌های یادشده حدود ۲۹۰‌میلیون یورو است، بنابراین مطالعات آزمایشگاهی، بررسی‌های فنی‌- اقتصادی اولیه و فاز امکان سنجی این پروژه اجرایی شد و مطالعات پایلوتی و طراحی پایه و مرحله ای پی سی پروژه نیز به‌مرور پیش رفت.

با آغاز عملیات اجرایی این طرح در بهمن ماه امسال و هم زمان با سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، میزان سرمایه‌گذاری این طرح در پالایشگاه بندرعباس ۲/ ۲میلیارد یورو اعلام شد و با اجرای آن، پالایشگاه نفت بندرعباس پس از پالایشگاه شازند، دومین پالایشگاه نفت کشور خواهد بود که دیگر تولید نفت کوره را نخواهد‌داشت. در طرح ارتقای کیفیت محصولات سنگین پالایشگاه بندرعباس که با دانش فنی پژوهشگاه صنعت نفت و توانمندی پیمانکاران و تولیدکنندگان و سازندگان داخلی اجرایی می‌شود، ۸‌هزار نفر مشغول به کار خواهند شد. این پروژه به علت پیچیدگی‌های فنی بالا و همچنین به دلیل نیاز سرمایه‌گذاری اولیه به‌نسبت بالا، به سه پروژه تقسیم شده‌است که در این برنامه دو پروژه واحد‌های یوتیلیتی و کک سازی آغاز به کار خواهند کرد.

پروژه احداث واحد‌های فرآیندی با محوریت واحد کک سازی برای تولید کک اسفنجی و دیگر فرآورده‌های نفتی به مبلغ ۷۲۲‌میلیون یورو از محل ۳۰‌درصد سود سالانه شرکت پالایش نفت بندرعباس به‌صورت ای پی سی به پیمانکار منتخب برای اجرا واگذار شده‌است. پروژه تولید روغن‌های پایه گروه ۲ و ۳ نیز طبق برآورد‌های اولیه میزان سرمایه‌گذاری موردنیاز آن ۶۰۰‌میلیون یورو برآورد می‌شود.

مزایای پروژه

پروژه کک سازی در ایران، فارغ از ابعاد اقتصادی، علمی و فنی، برای پژوهشگاه صنعت نفت به دلیل اعتماد مدیران به توانمندی نیرو‌های داخلی بسیار بااهمیت است که امیدواریم این قبیل رویکرد‌های مدیریتی که در صنعت نفت و گاز کشور راهبردی است، توسعه یابد. تولید سالانه ۷۰۰‌هزار‌تن کک در پالایشگاه‌های بندرعباس و شازند از دیگر مزایای این پروژه است؛ با ساخت واحد‌های صنعتی تولید کک در این دو پالایشگاه سالانه بیش از ۶۲۰‌هزار‌تن کک اسفنجی و ۷۰‌هزار‌تن کک سوزنی تولید خواهد شد، همچنین با اجرای این طرح، بخشی از کیفیت خروجی پالایشگاه‌ها در تولید نفت‌کوره افزایش می‌یابد و خوراک هر دو واحد که نفت کوره است به محصولات بسیار با ارزش‌تر تبدیل می‌شود. برای نمونه نفت‌کوره ۳۰۰ یا ۴۰۰ دلاری در کک سوزنی به یک محصول چند‌هزار دلاری تبدیل می‌شود.

منبع: دنیای اقتصاد