نمی‌توان بخش خصوصی کوچک را در مشکلات تنها گذاشت

به گزارش می متالز، در تهیه نقشه راه توسعه معادن و صنایع معدنی کشور، نیاز است توجه جدی به مشکلات این بخش از صنعت و معدن کشور شود؛ نقشه‌ای که به نظر می‌رسد با توجه به مشکلات پیش آمده در امسال و حتی سال‌های آینده، به روزآوری و نو شدن را می‌طلبد. در این میان، روزگار معدن به سراغ معدنداران و تولیدکنندگان در عرصه صنایع معدن رفته تا با آنها درباره مهم‌ترین مشکلات و چالش‌های خود سخن بگوید. گزیده‌ای از این گفت‌وگوها را می‌خوانید.

قدر داشته‌های‌مان را نمی‌دانیم

عبدالوهاب سهل‌آبادی، دبیر خانه صنعت و معدن ایران اظهار کرد: معدن و صنایع معدنی می‌تواند جایگزین نفت در اقتصاد کشور باشد، در حالی که از سوی دولتمردان مغفول مانده است و به آن توجه چندانی نشده است.
وی افزود: ما غنی‌ترین معادن و فعال‌ترین بخش‌ها را داریم. معادن ایران بیشتر عناصر جدول مندلیف را در خود جای داده‌اند و خداوند به سرزمین ما همه چیز داده است.
وی تصریح کرد: معتقدم این بخش را باید بهتر از این مورد استفاده قرار می‌دادیم که این اتفاق نیفتاده است.
وی با اشاره به مشکلات عدیده معادن کوچک و متوسط بیان کرد: امروز نمی‌توان به یک معدن کوچک گفت با ماشین‌آلات ۵۰ سال به بالا کار کند. نمی‌توان به معادن کوچک گفت در بیابان با شرایط سخت کار کن و با مشکلاتی که برخی از روستاییان هم ایجاد می‌کنند کنار بیا، نمی‌توان به معادن تسهیلات داد چون بانک محل کارش را به عنوان وثیقه قبول ندارد.
وی ادامه داد: یک معدن در زمین و آسمان رهاست چون نمی‌تواند قرارداد ببندد. به بازار داخل امیدوار نیست و نمی‌تواند صادرات را نیز دنبال کند طوری که انگ خام‌فروشی به پیشانی‌اش نخورد. معدندار تکلیفش برای آینده روشن نیست.
سهل‌آبادی با بیان اینکه تعداد معادن کوچک و متوسط کشور قابل توجه است، گفت: اگر قصد داریم این معادن را فعال کنیم باید برای رفع موانع پیش رو اقدام کنیم. باید مسیر اختصاص تسهیلات بانکی را که به طور کل به آنها تعلق نمی‌گیرد هموار کنیم؛ اقدامی برای نوسازی ماشین‌آلات‌شان که کلا فرسوده است انجام دهیم و مشکلات محلی را با وساطت دولت حل کنیم.
وی در ادامه تاکید کرد: در این میان، مهم‌ترین مشکل معادن موضوع ارزش افزوده است. امروز، معدنداران ما خیلی کم می‌توانند به طور نقد تولیدات‌شان را بفروشند؛ به اقساط می‌فروشند و متاسفانه مرتب ارزش افزوده به آنها تعلق می‌گیرد، در حالی‌که نمی‌توان انتظار داشت فروش‌شان قسطی و با زمان پرداخت۶ ماهه و ۸ ماهه اما پرداخت مالیات‌شان ۳ ماهه و نقد باشد. سهل‌آبادی در ادامه تصریح کرد: از طرفی آموزش معدنداران بسیار مهم است. یک سهل‌انگاری کوچک در رعایت ایمنی از سوی کارگران، مالکان معادن را از هست و نیست ساقط می‌کند. امنیت در معدن برای معادن بسیار مهم است، اینها مسائلی است که باید از سوی دولت و تشکل‌های معدنی مورد توجه قرار گیرد.

تهدیدات کلیدی صنایع کوچک

محمدمهدی یارجانلی، مدیرعامل شرکت صنعت‌ ورق آرین‌پاژ نیز مهم‌ترین چالش‌های صنایع معدنی کوچک را تشریح کرد و گفت: مهم‌ترین تهدیدات کلیدی در محیط کلان کسب و کار فولاد، کاهش نرخ جهانی محصولات فولادی است که منتهی به کاهش درآمد شرکت‌های تولیدکننده می‌شود. کاهش قیمت‌ها تا سطح هزینه تمام شده تولید می‌تواند بسیاری از بنگاه‌ها را به مرز خطر ورشکستگی و توقف تولید بکشاند.
وی، افزایش واردات ناشی از افزایش حجم تولید در سطح بین‌المللی، اشباع بازار و مازاد تولید به‌ویژه در چین را دومین تهدید برای این صنعت برشمرد و افزود: این امر منجر به ناتوانی رقابت تولیدکنندگان داخلی و کاهش یا توقف تولید در بنگاه‌های داخلی شده و علاوه بر هزینه‌های بالای اقتصادی، موجب بیکاری هزاران نیروی کار در این صنعت می‌شود.
وی، سومین چالش را محدودیت در صادرات عنوان کرد و گفت: این امر ناشی از نبود زیرساخت‌های لازم نظیر شبکه حمل‌ونقل جاده‌ای، ریلی، دریایی و تسهیلات جانبی در آنها و در نتیجه افزایش هزینه حمل و همچنین بهره‌ نگرفتن از بازارهای هدف در منطقه به دلیل وجود ناامنی‌های سیاسی و حضور گروه‌های تروریستی است.
وی، مشکلات تولیدکننده‌ها در بازار داخلی را افزایش هزینه تمام شده ناشی از افزایش هزینه انرژی و نیروی کار دانست و افزود: گاه برخلاف روند کاهشی نرخ فروش محصولات، هزینه‌ها روند افزایشی طی می‌کنند. در این زمینه، مولفه‌هایی که به لحاظ فنی یا سیاسی در اختیار بنگاه‌ها نیست، باید از سوی دولت مورد توجه و مدیریت قرار گیرد. وی بالا بودن نرخ بهره تسهیلات بانکی را مشکل مشترک معادن کوچک و صنایع معدنی کوچک برشمرد و گفت: با مروری بر اقتصاد و صنعت در سال‌های اخیر می‌توان دریافت که متضاد با تعاریف اقتصاد اسلامی، این بانک‌ها بوده‌اند که توانسته‌اند به جای ایجاد تسهیل برای حوزه‌های مختلف اقتصاد از جمله صنعت، به نوعی مالک بنگاه‌های صنعتی شوند. در بیشتر بنگاه‌ها، سهم هزینه‌های مالی از بسیاری از هزینه‌های دیگر بیشتر است. این موضوع بر نادرست بودن روندهای طراحی شده اقتصادی دلالت دارد و لازم است اقتصاد را از مسیر خطای فعلی خارج کرد.
مدیرعامل آرین‌پاژ با بیان اینکه توسعه زیرساخت‌های کشور، متناسب با چشم‌انداز صنعت فولاد ترسیم نشده است، خاطرنشان کرد: بر اساس برنامه تدوین شده، در افق ۱۴۰۴، به میزان ۵۵ میلیون تن محصولات فولادی تولید می‌شود اما برنامه‌ریزی نکردن برای توسعه زیرساخت‌های لازم نظیر شبکه و ناوگان حمل‌ونقل (جاده‌ای، ریلی و دریایی)، تامین انرژی (برق و گاز)، کمبود شدید منابع آب و... تحقق اهداف ترسیم شده را دچار تردید می‌کند.
وی، ضعف فرهنگ کار و پایین بودن بهره‌وری نیروی انسانی، وجود نداشتن نقشه جامع توسعه صنعت و تحمیل برخی هزینه‌های اجتماعی غیرمرتبط بر بنگاه‌ها را از دیگر مشکلات صنعت دانست و تاکید کرد: فشارهای مختلف سیاسی و اجتماعی، برخی مواقع فرآیند کلی بنگاه را نیز دچار مشکل می‌کند.
ضمن اینکه محدودیت‌های زیست‌محیطی که گاه به درستی اعمال شده و گاه ناشی از تلقی نادرست نسبت به صنعت و توجه نکردن به جایگاه آن در توسعه ملی است، یکی از چالش‌های صنعت فولاد است که باید به آن توجه شود.

معادن کوچک و نیاز به حمایت جدی

سیداحمد مشکانی و فعال معدنی از خطرهایی که نوسازی و توسعه معادن کوچک و متوسط را تهدید می‌کند، گفت و افزود: تهدید بزرگ این است که طرح احیای معادن از وضعیت مدیریتی و دفتری به اجرایی نرسد. به طور معمول، طرح‌های دولتی در اوایل اجرا و حتی تا میانه‌های آن در حالت دفتری و مذاکره‌ای می‌مانند سپس به سرعت شروع به اجرایی شدن کرده یا برای از دست نرفتن بودجه تخصیص‌یافته به طرح، شروع به قربانی کردن آن می‌کنند. به نظر می‌رسد باید چند معدن کوچک یا متوسط مورد قبول را در همان اوایل طرح به سمت اجرایی شدن سوق داد تا معایب و محاسن طرح در همان زمان مشخص شود سپس بر اساس شاخصه‌های به‌دست آمده بتوان طرح را تعمیم داد.
عضو هیات رئیسه کارگروه اکتشاف خانه معدن معادن کوچک با بیان اینکه معادن کوچک و متوسط به حمایت دولت نیاز دارند، افزود: این در حالی است که معادن بزرگ که بیشتر متعلق به بخش دولتی یا شبه‌دولتی هستند، مشکلاتی به مراتب کمتر از معادن کوچک دارند.
عضو هیات رئیسه انجمن مس ایران ادامه داد: در صورتی‌که دولت بتواند قوانین را تسهیل کند و از معدنکاران کوچک نیز حمایت شود و به ویژه در سال‌های نخست کاری آنها با تخصیص وام‌های کم‌بهره، معافیت‌های مالیاتی و مشابه آن به کمک معدنکاران کوچک و متوسط بیاید، به سرعت بخش معادن کوچک توسعه خواهد یافت. در این زمینه، طرح احیای معادن کوچک می‌تواند الگوی مناسبی برای اقدامات دولت در سال‌های آینده باشد.