به گزارش میمتالز، «میخائیل میشوستین»، نخست وزیر روسیه روز چهارشنبه در جریان گفتگو با «لی کیانگ»، نخست وزیر چین در پکن گفت که نزدیک به سه چهارم معاملات بین مسکو و پکن در حال حاضر به روبل یا یوان انجام میشود.
مسکو بارها اعلام کرده است که دلار و یورو را غیرقابل اعتماد میداند، زیرا استفاده از آنها در معاملات برونمرزی این کشور به دلیل تحریمهای غرب بر سر درگیری در اوکراین امن محسوب نمیشود.
میشوستین گفت: «۷۰ درصد از مبادلات میان روسیه و چین همین حالا با ارزهای ملی یعنی روبل و یوان انجام میشود.»
نخستوزیر روسیه که در یک انجمن تجاری در شانگهای حضور داشت همچنین اشاره کرد که تصمیم مشترک مسکو و پکن برای انجام بیشتر معاملات با ارز ملی، باعث افزایش قابل توجهی در تجارت دوجانبه دو طرف شده است. او گفت که این تجارت در حاضر حاضر در مسیری است که قبل از موعد به هدف ۲۰۰ میلیارد دلاری برسد.
میشوستین گفت: «در حالی که در سال ۲۰۲۱ تنها حدود یک چهارم از تسویه حسابهای بین کشوریمان با استفاده از ارز ملی انجام شده بود، در سال گذشته تقریباً دو سوم آنها با استفاده از ارز ملی صورت گرفت.»
او تأکید کرد روسیه عزم دارد همکاری مالی دوجانبه را برای افزایش استقلال و بهبود خودکفایی اقتصادی تقویت کند.
ماه گذشته، معاون نخست وزیر روسیه، الکساندر نواک اعلام کرد که مسکو در تجارت انرژی با همه شرکای خارجی خود از ارز ملی استفاده خواهد کرد. او گفت که بیشترین تسویه حسابهای این حوزه به ارز یوان و روبل انجام میشود و مسکو قصد دارد در صادرات انرژی به طور کلی از یورو و دلار دست بردارد.
مسکو و پکن، به ویژه بعد از اقدام کشورهای غربی در تشدید تحریمها علیه روسیه به بهانه جنگ اوکراین هر دو تلاش کردهاند وابستگی خود به دلار و یورو را در تجارت بینالمللی کاهش دهند.
ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه پیشنهاد داده که یوان چینی باید در تجارت خارجی روسیه، نه تنها در معاملات با چین، بلکه با کشورهای آفریقا و آمریکای لاتین نیز به طور گستردهتر استفاده شود.
سیاستگذاران هندی هم در ماههای اخیر گامهایی در جهت گذار از دلار به روبل و روپیه در تجارت دوجانبه با مسکو برداشتهاند.
ایالات متحده آمریکا از آغاز قرن بیست و یکم با شور و شوق بیشتری از سلطهاش بر نظام مالی دنیا جهت جنگافروزی اقتصادی علیه کشورهای مخالف خود استفاده کرده.
دو دانشمند علوم سیاسی آمریکا به نامهای «ایان برمر» و «کلیف کوپچان» مفهومی به نام «سلاحانگاری امور مالی» (Weaponization of Finance) را برای اشاره به سیاستهای برخی کشورها در استفاده از نظامهای مالی به عنوان ابزارهایی برای اعمال دیپلماسی زورمندانه علیه کشورهای مخالف ابداع کردهاند.
به باور این دو دانشمند، ایالات متحده آمریکا در حال حاضر به جای توسل به مولفههایِ سنتیِ برتریِ امنیتی خود-شامل ائئلافهایی مانند ناتو و نهادهای چندجانبه مانند بانک جهانی و صندوق بینالمللی پول- به استفاده از نظام مالی به عنوان سلاحهایی برای پیشبرد سیاست خارجی و امنیتی خود رو آورده و از تهدیدِ قطع دسترسی به بازارها و بانکهای این کشور به عنوان اهرم فشار علیه کشورهای مخالف خود استفاده میکند.
اما کارشناسان میگویند طی سالهای اخیر، توسل مفرط آمریکا به تحریمها بدون توجه به اصل حاکمیت مستقل کشورهای دیگر، نشانههایی را پدید آورده مبنی بر اینکه این سلاح دائماً در دستان آمریکا نخواهد بود.
اکنون کارشناسانی در داخل خود آمریکا هشدار میدهند که روند فروپاشی نظام تحریمها آغاز شده و در این روند، به ویژه تحریمهای آمریکا علیه ایران، آن هم به خصوص در دوران ریاستجمهوری «دونالد ترامپ» اثرگذار بوده است.
«دونالد ترامپ» بعد از به قدرت رسیدن در سال ۲۰۱۶ از تحریمها به نحوی که آشکارا با دولتهای قبلتر از او تفاوت داشت استفاده کرد. موسسه حقوقی «گیبسون دان» که در لسآنجلس مستقر است سال ۲۰۲۱ گزارش داد که طبق دادههای گردآوریشده توسط این موسسه، دولت ترامپ در دوران ۴ ساله خود در کاخ سفید بیش از ۳۹۰۰ اقدام تحریمی مجزا علیه طرفهای مختلف انجام داده است.
بعد از اتمام دوران ریاستجمهوری «دونالد ترامپ»، وزارت خزانهداری آمریکا در دولت «جو بایدن» رسماً اعتراف کرد که نحوه استفاده دولت قبلی آمریکا از تحریمها به تضعیف سلطه آمریکا بر نظام مالی دنیا منجر شده است. خزانهداری آمریکا اکتبر ۲۰۲۱ گزارشی رسمی منتشر کرد که نشان میداد استفاده از تحریمها از سال ۲۰۰۰ به این سو ۹۳۳ درصد افزایش پیدا کرده و به خصوص در دوران ترامپ موجب کاهش استفاده از دلار، حتی از سوی متحدان آمریکا شده است.
در بخشی از گزارش خزانهداری آمریکا آمده است: «دشمنان آمریکا-و برخی از متحدانمان- همین حالا در حال کاهش دادن استفاده از دلار و تماس خودشان با نظام مالی آمریکا در تراکنشهای برونمرزی هستند. با آنکه چنین تغییراتی دلایل متعددی فراتر از تحریمهای مالی آمریکا دارند، بایستی نسبت به اینکه چنین روندهایی ممکن است اثربخشی تحریمهای ما را از بین ببرند هوشیار باشیم.»
شاید تنها اشاره به تسریع روند دلارزدایی از اقتصاد روسیه از سال ۲۰۱۸ به این سو مثال خوبی باشد برای توضیح درباره نقشی که دولت ترامپ در تضعیف جایگاه نظام مالی آمریکا داشته؛ گزارش اکونومیست در ژانویه ۲۰۲۰ حاکی است بانک مرکزی روسیه از سال ۲۰۱۸ داراییهای خودش از اوراق قرضه خزانه داری آمریکا را از نزدیک به ۱۰۰ میلیارد دلار به زیر ۱۰ میلیارد دلار رساند (نقل از اکونومیست، ژانویه ۲۰۲۰). این روند از آن زمان به بعد هم با همین سرعت ادامه پیدا کرد، به گونهای که اول بهمنماه همین امسال گزارش شد روسیه سهم خود را از سرمایهگذاری در بدهیهای آمریکا در ماه نوامبر به میزان ۱.۳ میلیارد دلار کاهش داده و و به ۲.۴ میلیارد دلار رسانده است.
رئیس بانک مرکزی روسیه یکی از دلایل حرکت به سوی دلارزدایی از اقتصاد کشورش را تحریمها دانسته و گفته بود: «احساس میکنم فضای جهانی در حال تغییر است. به تدریج داریم به سمت یک نظام پولی چند ارزی در دنیا حرکت میکنیم.» این اظهارات رئیس بانک مرکزی روسیه با اظهارات «مارک کارنی»، رئیس بانک انگلستان همخوان است که آگوست ۲۰۲۰ پیشبینی کرد که نظام مالی دلارمحور دوام چندانی نخواهد داشت.
طبق گفته کارشناسان، جرقه تلاشها برای ایجاد قطبهای جدید در نظام مالی دنیا بعد از اخراج ایران از سامانه سوئیفت زده شد. اما در نهایت، اندازه اقتصاد ایران به گونهای نبود که اقتصادهای بزرگتر جهان شرق و شرکای تجاری آنها در اروپا را به دنبال کردن جدی این مسیر ترغیب کند. به همین دلیل است که اکنون تحریمها علیه روسیه قابلیت تغییر دادن میدان بازی را دارند. این واقعیت که تحریمهای گسترده و جامع قرار نیست همیشه شمشیری باشند که علیه جهان جنوب به بیرون کشیده میشوند احتمالاً باعث خواهد شد مجموعهای از کشورهای ثروتمندتر در جستجوی تضعیف سلاح تحریمها برآیند.
مقاومترین بخش نظام مالی غربمحور احتمالاً دلار آمریکا خواهد بود. بسیاری اشاره کردهاند که ارز ذخیرهای دنیا تنها یک بار در تاریخ جهان عوض شده است. با این حال، بر پایه برخی شواهد میتوان گفت که حفظ جایگاه دلار هم تضمینشده نیست. در واقع، طبق گزارش صندوق جهانی پول، سهم دلار از ارز دخیرهای دنیا به ۵۲ درصد کاهش یافته که کمترین رقم در ۲۵ سال اخیر است.
برخی از کارشناسان در ماهها و سالهای گذشته هشدار دادهاند که اتکای بیش از اندازه آمریکا به تحریمها برای پیشبرد مسائل سیاست خارجی و امنیتی این کشور باعث تضعیف جایگاه دلار شده و در نتیجه تغییر ارز ذخیرهای دنیا اتفاقی دور از ذهن نیست و ممکن است در آیندهای نه چندان دور رخ دهد.
ولادیمیر پوتین، هنگام آغاز عملیات روسیه در اوکراین، یکی از اهداف مسکو را «غیرنظامی کردن اوکراین» اعلام کرده بود. اینکه آیا او به این هدف خواهد رسید یا نه مسالهای است که در آینده احتمالاً نه چندان دور مشخص خواهد شد، اما عملیات روسیه ممکن است در تحولی بسیار راهبردیتر به غیرنظامی کردن سیستم مالی دنیا هم منجر شود.
منبع: خبرگزاری فارس