با افزایش بودجه، بدهی‌ها را تهاتر می‌کنیم

به گزارش می متالز، سکان هدایت این سازمان از اواخر آذر در اختیار خداداد غریب‌پور، رئیس جدید قرار گرفت که تاکید ویژه‌ای بر همکاری با تشکل‌ها، تنوع‌بخشی در تامین مالی، توسعه اشتغال و ایفای نقش مسئولیت اجتماعی و نیز تقویت زیربناها در مناطق معدنی دارد، به طوری که می‌توان اذعان کرد برنامه‌های جدید ایمیدرو در این زمینه اجرایی می‌شوند.
در این سازمان از ابتدای سال تا بهمن ۹۷، ۱۴ پروژه به مدار تولید پیوسته‌اند و ۳ طرح نیز در بخش زیربناها راه‌اندازی شده‌اند. در این مدت نزدیک به ۲.۲ میلیارد دلار در حوزه معدن و صنایع معدنی پروژه وارد مدار تولید شده است که همگی با مشارکت بخش خصوصی بوده‌اند. این میزان طرح تا بهمن امسال سبب ایجاد۴۶۵۰ شغل در سراسر کشور شده است. تعدادی طرح نیز آماده بهره‌برداری هستند که مهم‌ترین آنها آلومینیوم جاجرم است و به ارقام اشتغال و سرمایه‌گذاری‌ها افزوده خواهد شد.
عملکرد تولید سال ۹۷ به طور کلی در زنجیره معدن و صنایع معدنی، روندی صعودی داشته که در برخی موارد رشد ۲ رقمی را شاهد بوده‌ایم. از سوی دیگر نگاهی به آمار این بخش نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از توسعه‌ کشور در سال ۹۷ مربوط به معدن و صنایع معدنی بوده، در حالی که ارزش صادرات دچار افت نشده و تا ماه دهم سال ۹۷ همچنان سهم بیش از ۲۰درصدی خود را حفظ کرده است. در مدت مورد اشاره، بیش از ۷.۵ میلیارد دلار کالای معدنی و صنایع معدنی به بازارهای هدف صادر شده است.
دکتر خداداد غریب‌پور، رئیس هیات عامل ایمیدرو در گفت‌وگویی اختصاصی با روزگار معدن، مهم‌ترین برنامه‌های ایمیدرو برای ادامه تولید و توسعه در شرایط تحریم به عنوان حلقه واسط شرکت‌های مختلف بخش معدن و صنایع معدنی را برشمرد و از راهکارهای کاهش اثرات تحریم گفت. وی بر ایجاد کنسرسیوم‌های بزرگ بخش خصوصی در حوزه اکتشاف، توسعه معادن، کمک به بومی‌سازی فناوری و نیز دستیابی به دانش مورد نیاز شرکت‌های این بخش به عنوان برنامه‌هایی که از سوی این سازمان عملیاتی شده و پیگیری می‌شود، تاکید کرد. گفت‌وگوی ما با دکتر غریب‌پور، به جایگاه این سازمان در برنامه و بودجه، مهم‌ترین برنامه‌های سال ۹۷، برنامه‌های سال آینده و اکتشاف به عنوان مهم‌ترین سرفصل کاری این سازمان هم کشیده شد. این گفت‌وگو را می‌خوانید.

بخش معدن و صنایع معدنی در سال ۹۷ از نگاه شما چگونه بود؟

عملکرد تولید سال ۹۷ به طور کلی در زنجیره معدن و صنایع معدنی روندی صعودی داشته که در برخی موارد رشد ۲ رقمی را شاهد بوده‌ایم. در مدت ۱۰ ماه امسال نزدیک به ۲.۲ میلیارد دلار در این حوزه پروژه وارد مدار تولید شده است. این میزان طرح تا بهمن امسال سبب ایجاد۴۶۵۰ شغل در سراسر کشور شده است. از سوی دیگر، نگاهی به آمار این بخش نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از توسعه‌های کشور در سال ۹۷ مربوط به معدن و صنایع معدنی بوده، در حالی که ارزش صادرات دچار افت نشده و همچنان سهم بیش از ۲۰درصدی خود را حفظ کرده است.

شاخص‌ترین طرح‌های به بهره‌برداری رسیده در امسال در این حوزه چیست؟

شاخص‌ترین طرح‌های بهره‌برداری شده سال ۹۷ شامل طرح توسعه فولادسازی سبا از ۷۵۰هزار به ۱.۶ میلیون تن، احیای مستقیم ۸۰۰هزار تنی سبزوار، احیای مستقیم ۱.۸میلیون تنی چادرملو، تولید کاتد ۵۰هزار تنی مس میدکو به روش جدید، گندله‌سازی ۲.۵ میلیون تنی فولاد خراسان، فولادسازی یک میلیون تنی بردسیر، گندله ۲.۵ میلیون تنی سنگ آهن بوتیا-میدکو، نیروگاه گازی غدیر، ذوب و فولادسازی یک میلیون تنی گل‌گهر، خط ۲ آهن اسفنجی کوثر و طرح‌های گازرسانی و امور زیربنایی معادن منطقه ویژه لامِرد است. کارخانه آلومینیوم جاجرم و طرح‌های تکمیلی آلومینای ایران نیز آماده بهره‌برداری هستند.

شما از نیمه سال به ایمیدرو پیوستید. دورنمای اداره یک سازمان توسعه‌ای چگونه بود و مسیری که در این مدت پیمودید را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

سازمان‌های توسعه‌ای تخصصی همچون ایمیدرو بازوی اجرایی وزارت صنعت، معدن و تجارت هستند. همچنین به عنوان بازوی سیاست‌گذاری و تصمیم‌سازی این وزارتخانه عمل می‌کنند. از سوی دیگر یک شرکت مادرتخصصی و هلدینگ باید دارای مجموعه‌ای از نیروهای انسانی متخصص باشد که بتواند کمک فکری برای سیاست‌گذاری دولت باشد و مجموعه اهداف حاکمیتی را محقق کند. در واقع مجموعه‌ای از توانمندی و تخصص‌ها را برای تحقق اهداف کلان نیاز دارد. با این نگاه، ایمیدرو سازمانی است که کنترل مالی تا کنترل استراتژیک -متناسب با بلوغ شرکت‌ها- را انجام می‌دهد.

جایگاه ایمیدرو در بودجه ۹۸ را چگونه ارزیابی می‌کنید و چه برنامه‌ای برای دریافت مطالبات سازمان ایمیدرو از دولت دارید؟

باتوجه به واگذاری تمام شرکت‌های ذیل اصل ۴۴ قانون اساسی و واگذاری بیش از ۸۰ درصد شرکت‌های صدر این اصل و همچنین دریافت نکردن سود سهام و از دیگر سو واریز نشدن ۷۰ درصد وجوه حاصل از واگذاری‌ها، منابعی در اختیار سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) باقی نمی‌ماند تا صرف اجرای طرح‌ها و پروژه‌های سرمایه‌گذاری و طرح‌های نیمه‌تمام خود کند. از این رو، ایمیدرو برای پیشبرد اهداف و وظایف خود برای اجرای طرح‌ها و پروژه‌های بزرگ ملی و نیز سرمایه‌گذاری در مناطق کمترتوسعه‌یافته، نیاز به حمایت و پشتیبانی دولت دارد. از جمله راه‌های حمایت دولت، تامین منابع مالی مورد نیاز سرمایه‌گذاری یا تامین حق‌السهم ایمیدرو در مشارکت با بخش خصوصی، به وسیله صندوق توسعه ملی یا تضمین دولت تا سقف مطالبات سازمان‌های توسعه‌ای، برای تامین خطوط اعتباری فاینانس، صدور اوراق مشارکت و دریافت تسهیلات بانکی است که خوشبختانه در لایحه بودجه سال ۱۳۹۸ موضوع مطالبات ایمیدرو در جلسات کمیسیون صنایع و معادن و کمیسیون تلفیق سال ۱۳۹۸ مجلس شورای اسلامی با دلایل و آمارهای قانونی، مطرح شد و مجلس شورای اسلامی نیز با افزایش مبلغ ۴ هزار میلیارد ریال به مبلغ ۲۰ هزار میلیارد ریال از محل ردیف جمعی – خرجی مندرج در تبصره (۷) لایحه بودجه سال ۱۳۹۸ برای ایمیدرو، ایدرو و وزارت نفت موافقت کرد.
بدون شک، با ابلاغ این قانون، ایمیدرو می‌تواند بخشی از بدهی‌های خود بابت مالیات و سود سهام را از محل مطالبات خود تسویه و تهاتر کند.

اکتشافات در ایمیدرو با توجه به راهبردهای نقشه راه معدنی، چه مسیری را در سال جدید خواهد پیمود؟

سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران با توجه به رسالت توسعه‌ای خود، برنامه‌های اکتشافی وسیعی را به منظور جبران عقب‌ماندگی تاریخی اکتشاف در کشور آغاز کرده است. اجرای عملیات اکتشافی در قالب پهنه‌هایی با وسعت ۳۰۰ هزارکیلومتر مربع در مناطق مرزی شرق و غرب کشور و مناطق محروم به منظور ایجاد اشتغال در مناطق کمترتوسعه‌یافته و بکارگیری فناوری‌های نوین اکتشافی نظیر اجرای عملیات ژئوفیزیک هوایی برای کشف ذخایر پنهان، بخشی از این عملیات است. استراتژی‌های اصلی ایمیدرو در راستای اجرای این برنامه مشتمل بر«کشف منابع معدنی متنوع جدید برای توسعه بخش معدن و افزایش سهم آن در تولید ناخالص ملی»، «فراهم کردن بستر مناسب برای جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی با تهیه مستندات اکتشافی بر اساس استانداردهای جهانی»، «سرمایه‌گذاری اکتشافی در مناطق محروم و دارای ظرفیت معدنی برای هدایت منابع، ایجاد توسعه، اشتغالزایی و تامین امنیت در آن مناطق»، «ایجاد اقتصاد چند محصولی و گام برداشتن در مسیر توسعه پایدار و تبدیل معدن به عنوان یکی از محورهای مهم اقتصاد کشور» و «کشف فلزات استراتژیک و تامین خوراک مورد نیاز صنایع کشور» است.
درحال‌حاضر، اکتشاف پهنه‌ها در فازهای شناسایی و پی‌جویی در ۲۵ استان شامل ۵۳ پهنه در بیش از ۳۰۰ هزار کیلومتر مربع در حال اجراست و نتایج حاصل از اکتشاف پهنه‌های یادشده، شناسایی بیش از ۴۰۰ محدوده امیدبخش معدنی جدید در کشور است. با شناسایی این تعداد ظرفیت جدید معدنی، فعالیت‌ها برای اخذ پروانه اکتشاف و اجرای فازهای عمومی و تفصیلی به موازات فعالیت‌های اکتشافی پهنه‌ها، آغاز و پس از دریافت تعدادی از پروانه‌ها، درحال‌حاضر ۷۴ پروژه اکتشافی در فازهای اکتشاف عمومی، تفصیلی و تکمیلی در مناطق مختلف کشور روی مواد معدنی مختلف نظیر آهن، زغال سنگ، پلی متال، طلا، مس، آنتیموان، سرب و روی، کرومیت، تیتان، نیکل، مولیبدن، باریت، فسفات، بوکسیت و شورابه‌ها (پتاس، منیزیم، لیتیم و...) در دست اجراست و در سال آینده نیز پیگیری خواهد شد.
در بخش اکتشافات تکمیلی، درحال‌حاضر در همه معادنِ دارای پروانه بهره‌برداری، عملیات اکتشاف تکمیلی در دست اجراست و ادامه خواهد یافت. در این حوزه، نتایج بسیار امیدوارکننده و مناسبی حاصل شده است. تنها در پروژه اکتشاف تکمیلی طلای زرشوران ۵۰ درصد به ذخایر این معدن اضافه شده است و در اکتشاف بوکسیت، ذخایر قطعی بوکسیت کشور از ۱۴ میلیون تن به ۳۵ میلیون تن افزایش یافته است.
افزون بر این، برنامه‌های اکتشافی آتی ایمیدرو شامل ۴ بخش «تهیه و پیاده‌سازی بانک اطلاعاتی مکان‌محور GIS برای حفظ داده‌ها»، «اکتشاف ذخایر پنهان و عمیق با استفاده از روش‌های نوین»، «اکتشاف و فرآوری عناصر کمیاب و نادر خاکی با فناوری‌های ویژه» و نیز «جلب مشارکت بخش خصوصی در فعالیت‌های اکتشافی» است.
درباره بخش آخر، با اخذ گواهی کشف در ۳ محدوده سنگ آهن ۲A، ۱۳C، ۱۷C در استان یزد، اقدامات قانونی برای برگزاری فراخوان و راه‌اندازی معادن یاد شده با همکاری بخش خصوصی انجام می‌شود.
همچنین، با پایان عملیات اکتشاف محدوده طلای سیاه جنگل در استان سیستان و بلوچستان و کشف ذخیره طلا، گزارش نهایی برای دریافت گواهی کشف به سازمان استان ارائه شده که پس از تایید با جذب مشارکت خصوصی، نخستین معدن طلا در استان سیستان و بلوچستان راه‌اندازی خواهد شد.

توجه به بخش خصوصی، در این سال‌ها بیشتر در شعارهای مسئولان به وفور دیده می‌شود. برای گریز از شعارزدگی چه باید کرد؟

سیاست‌گذاری‌هایی که ایمیدرو در سال‌های گذشته انجام داده، عملیاتی شده‌اند. این سازمان تمام پروژه‌های در حال اجرا را به وسیله فراخوان جذب سرمایه‌گذار فعال کرده است. در این بین شرکت‌های بخش خصوصی، مشارکت فعالی در پروژه‌ها داشته‌اند. نمونه اخیر این عملکرد، تاسیس شرکتی برای بخش پایین‌دست آلومینیوم است. پیش از این نیز طرح‌های زیادی در ناحیه معدنی سنگان، گل‌گهر (شامل تمام توده‌های معدنی)، مکران و نواحی ایران مرکزی با مشارکت بخش خصوصی، سرمایه‌گذاری و فعال شده بودند. به این ترتیب ایمیدرو با چنین راهبردی توانسته است برنامه‌های خود را عملیاتی کند و به منصه ظهور برساند. علاوه بر این، طرح تقویت معادن کوچک با مشارکت شرکت‌های بزرگ معدنی و صنایع معدنی، تهیه و تولید مواد معدنی و تشکل‌های تخصصی اجرایی شده است. در این زمینه، ایمیدرو حمایت آموزشی و پژوهشی را نیز برعهده دارد. معادن کوچک در این طرح، از سوی شرکت تهیه و تولید مواد معدنی شناسایی شده و مجموعه اقداماتی برای توسعه آنها می‌شود. تمام این شرایط نشان از عملگرایی ایمیدرو در توسعه و توانمندسازی بخش معدن و صنایع معدنی دارد که در عین حال برنامه‌ها بدون شعارزدگی محقق می‌شوند. به این موارد باید طرح ایجاد و توسعه زیربنایی معادن همچون ساخت جاده‌های دسترسی، تامین و توسعه آب، برق و گاز و نیز توجه به مسئولیت اجتماعی در نواحی معدنی و صنایع معدنی را نیز اضافه کرد.

تعامل با بخش خصوصی تا چه حد مهم، عملی و ضروری است و در این زمینه چه برنامه‌ای دارید؟

بر اساس قوانین بالادست، ملزم به استفاده از توان بخش خصوصی در حوزه سرمایه‌گذاری و اجرا هستیم. پروژه‌های در دست اجرا را به وسیله بخش خصوصی واگذار و اجرایی خواهیم کرد. در این زمینه، بیشتر طرح‌های سازمان به بخش خصوصی واگذار شده‌اند و با کارگروهی که در این زمینه تشکیل شده است، طرح‌ها با مسئولیت شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران در حال واگذاری هستند. همچنین پروژه فاز توسعه زرشوران، زغال سنگ طبس و تیتانیوم کهنوج از طرح‌های در آستانه واگذاری است. برای عملی شدن این اهداف، ایمیدرو مشوق‌هایی را در نظر گرفته و آماده هرگونه حمایت از بخش خصوصی است.

توجه رسانه‌ها در سال‌های اخیر به بخش معدن بسیار پررنگ شده؛ این اتفاق را برای معدن و صنایع معدنی فرصت تلقی می‌کنید یا تهدید؟

یکی از اتفاق‌ها در سال‌های اخیر، توجه روزافزون به بخش معدن و صنایع معدنی است. این امر در واقع با همیاری رسانه‌های مختلف مکتوب، دیداری، شنیداری و دیجیتالی از جمله وب‌سایت‌ها، کانال‌های خبری و شبکه‌های اجتماعی شکل گرفته است. این نوع همکاری را فرصتی برای توسعه بیش از پیش این حوزه تلقی می‌کنیم. همانطور که مطلع هستید چنین نگاهی سبب شده است بسیاری از نهادهای حاکمیتی در حوزه سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری، توجه بیشتری به این بخش تاثیرگذار نشان دهند. البته باید در اینجا نقش پررنگ تشکل‌های تخصصی را نیز یادآور شد که فعالانه در عرصه حضور دارند و به دنبال مطالبات این بخش که در نهایت به توسعه و توانمندسازی بخش منتهی می‌شود، هستند. نقشی که این بخش در تولید، اشتغالزایی، صادرات و همچنین توسعه دانش و بومی‌سازی ایفا کرده‌، چشمگیر بوده است و همین امر سبب شده که رسانه‌ها نیز به بخش‌های تولید و بومی‌سازی دانش و فناوری توجه بیشتری کنند. این سازمان همواره خود را سپاس‌گزار رسانه‌ها به ویژه رسانه‌های تخصصی می‌داند زیرا رسانه‌ها از ارکان تاثیرگذار توسعه هستند و حتی با نقدهای علمی، به خوبی در مسیر توسعه نقش‌آفرینی کرده‌اند.