بندری که اِل سید در آن جنگید

به گزارش می‌متالز، والنسیا بندری است در شرق اسپانیا، بر کرانه غربی دریای مدیترانه و در دهانه رود توریا. والنسیا از دو هزار و صد سال پیش به عنوان یکی از مستعمرات امپراتوری روم در مکتوبات و اسناد ثبت شد و کلمه والنسیا در زبان لاتین به معنی دلاوری و قدرتی است که به سربازان رومی در آن زمان نسبت داده می‌شد. امروزه احتمالاً بیشترین شهرت والنسیا به خاطر تیم فوتبالش است، اما از گذشته‌های دور، این بندر یکی از مراکز مهم تجاری در اروپا و مدیترانه به شمار می‌رفته است. یکی از علل رونق والنسیا این بود که ابتدا مسیحیان و سپس مسلمانان در این بندر برای خودشان پادشاهی تاسیس کردند و به تجارت پرداختند و طبق روال بنادر قدیمی، جمعیت زیادی از یهودیان هم در آنجا به کسب و کار مشغول بودند. با این حال، والنسیا هم مثل بسیاری از نقاط دیگر اروپا از جنگ و درگیری دور نبود و مشهور است که اِل سید جنگجوی اسپانیایی در قرن یازدهم در والنسیا با حاکمان مسلمان از سلسله مُرابطین (المراوی) جنگید و یک بار آن‌ها را شکست داد و یک بار هم از آن‌ها شکست خورد. در قرون بعدی هم دوباره حکومت مسیحیان در والنسیا برقرار شد.

والنسیا در اواسط قرن چهاردهم میلادی بلای طاعون سیاه را تجربه کرد و بخش زیادی از جمعیتش را از دست داد. فقر و درگیری‌های اجتماعی نیز در شهر زیاد شد و در ۱۳۹۱ بخش زیادی از جمعیت یهودیان والنسیا نیز در جریان شورش‌های شهر کشته شدند. با این حال جمعیت والنسیا از قرن پانزدهم افزایش یافت و مراودات تجاری زیادی از آنجا با شبه‌جزیره ایبری، بنادر ایتالیا و نقاط دیگر در مدیترانه صورت می‌گرفت. صنعت ابریشم به تدریج در همین زمان از سوی تجار جنوا به والنسیا آورده شد و والنسیا در کنار بندر سِویل به مرکز تجاری مهمی در میان شهر‌های اروپایی تبدیل شد. بندر والنسیا حتی در کنار لیسبونِ پرتغال جزو مرکز اصلی تجارت برده از غرب آفریقا نیز شد. با این حال، به دنبال پا گرفتن تجارت و حمل و نقل کالا از طریق اقیانوس اطلس، نقش بنادر مدیترانه در شبکه جهانی تجارت کاهش یافت. از سوی دیگر پای دزدان دریایی به آب‌های نزدیک به بندر والنسیا باز شده بود و این موضوع ناامنی خاصی در زمینه تجاری به وجود آورده بود. تازه در قرن شانزدهم میلادی و با حمایت امپراتوری عثمانی بود که استحکامات بندر در مقابل دزدان دریایی تقویت شد.

اتفاق مهم دیگری که در قرن پانزدهم افتاده بود و تاثیر آن در قرن شانزدهم در اسپانیا نیز به شدت احساس می‌شد، کشف قاره آمریکا و توسعه استعماری اسپانیا در قاره آمریکا و دریای کارائیب بود. به دلیل ارتباط با این مناطق، محصولات کشاورزی خاص و مهم و همین طور مواد معدنی نایابی از آن سوی دنیا از طریق مسیر‌های تجاری به اسپانیا رسید. محصولات کشاورزی مهمی که در آن دوران از قاره آمریکا به اسپانیا آمد و در آنجا پا گرفت شامل سیب‌زمینی، گوجه‌فرنگی و ذرت می‌شد که همگی به شدت در آینده اقتصادی و معیشتی اسپانیا تاثیرگذار شدند. همچنین طلا و نقره‌ای که از معادن در قاره آمریکا استخراج و توسط استعمارگران اسپانیایی به این کشور آورده شد، به تاج و تخت اسپانیا اجازه داد هزینه استقرار نیرو‌های نظامی‌اش در سرزمین‌های امروزی هلند و آلمان را تامین کند. همچنین کشتی‌های اسپانیایی با استفاده از همین طلا و نقره در دریا‌ها باقی ماندند و مسیر‌های تجاری را گسترش دادند. البته همین فلزات گرانبها باعث شدند اسپانیا دچار تورم بسیار شدید شود و زندگی برای طبقه فقیر اسپانیا در مناطقه مختلف دشوارتر شود. این وضعیت در عین حال به صادرات اسپانیا لطمه زد؛ چون کالا‌های اسپانیایی گران‌تر از قبل شدند و قادر به رقابت در بازار‌های بین‌المللی نبودند. همچنین هجوم گسترده نقره به اقتصاد اسپانیا به مانعی پیش روی توسعه صنعتی در اسپانیا تبدیل شد. در اسپانیای آن دوران، تولید داخلی با مالیات سنگینی مواجه می‌شد و این هم دلیلی دیگر بر تشدید مشکلات اقتصاد اسپانیا بود.

در همین حال، بندر والنسیا علاوه بر مشکلات کلی در اسپانیا با معضلات دیگری هم مواجه بود. یک تحول مهم که در این دوران در والنسیا رخ داد، تفتیش عقاید و همچنین اخراج نوادگان مسلمانانی بود که به دلیل فشار حاکمان مسیحی در والنسیا مجبور به تغییر دین شده بودند. به این دسته از افراد که سی درصد از جمعیت والنسیا را تشکیل می‌دادند و در اقتصاد آن نقش زیادی داشتند، کلمه تحقیرآمیز موریسکو اطلاق می‌شد. در قرن هفدهم آن‌ها از خانه و کاشانه خود اخراج شدند و به شمال آفریقا تبعید شدند. پیش‌تر جمعیت یهودیان والنسیا هم سرنوشت مشابهی پیدا کرده بود. این شرایط تاثیری منفی روی اوضاع اقتصادی بندر والنسیا گذاشت و ورشکستگی‌های بزرگ به بار آورد.

به صورت کلی، اقتصاد اسپانیا در اواسط قرن هفدهم در زمینه تولید ناخالص داخلی از اقتصاد بریتانیا عقب افتاد و والنسیا هم از این قاعده مستثنی نبود. در اواخر قرن هفدهم برخی اصلاحات اقتصادی در دولت بوربون‌ها توانست اوضاع را بهتر کند، اما درگیری میان قدرت‌های بزرگ اروپایی و اسپانیا به شکل گسترده‌ای ادامه داشت. با این حال، بندر والنسیا در اواسط قرن هیجدهم باز خود را احیا کرد، چون تولید کاشی سرامیکی و ابریشم در این بندر پا گرفت. بندر والنسیا همچنین به عنوان مرکز مهمی برای کشتی‌سازی جایگاه خودش را در اروپا پیدا کرد. در این دوران برخی مناطق دیگر در اسپانیا هم پیشرفت قابل توجهی در زمینه اقتصادی داشتند و مثلاً کاتالونیا و باسک روند صنعتی‌شدن را آغاز کردند که به احداث خط آهن در نیمه دوم قرن نوزدهم در این مناطق منتهی شد.

اما در همین زمان معضلات بزرگ دیگری در انتظار اقتصاد اسپانیا بود. مستعمرات اسپانیا در قاره آمریکا و منطقه کارائیب در اوایل قرن نوزدهم مسیر خود برای استقلال را آغاز کردند و تا سال ۱۸۲۵ میلادی فقط کوبا و پورتوریکو هنوز تحت پرچم اسپانیا باقی مانده بودند. همچنین جنگ‌ها و شورش‌های پیاپی در نقاط مختلف اسپانیا تا مدت‌ها بعد نیز ادامه پیدا کرد، اما به هر حال روند صنعتی‌شدن به سود شهر‌های اسپانیا تمام شد و صنایع مختلفی مثل استخراج فلزات و فولاد در این سرزمین پا گرفت. خود بندر والنسیا در اواخر قرن نوزدهم تحول اقتصادی بیشتری را تجربه کرد و در اوایل قرن بیستم هم فضای یک شهر صنعتی را پیدا کرده بود. صادرات محصولات مختلف از والنسیا -از چوب و فلز گرفته تا پرتقال- رونق زیادی به آن بخشید و ماهیت بندری این شهر هم باعث شد شرکت‌های زیادی شعبات خود را در والنسیا تاسیس کنند. با این حال، جنگ جهانی اول دوباره به اقتصاد والنسیا لطمه وارد کرد و به دنبال آن، جنگ داخلی اسپانیا در دهه ۱۹۳۰ میلادی نیز اوضاع را بدتر کرد. در این دوران، نیروی هوایی دولت فاشیستی ایتالیا والنسیا را با حمایت نازی‌ها بمباران کرد. اسپانیا سپس درگیر جنگ داخلی شد که لطمات جبران‌ناپذیری به اقتصاد و اجتماع زد. در دوران حکومت ژنرال فرانکو که از سال ۱۹۳۹ آغاز شد، والنسیا هم مثل سایر شهر‌های اسپانیا با محدودیت‌ها و فشار‌های زیادی مواجه شد و در دهه ۱۹۴۰ میلادی هم به رغم بی‌طرف‌بودن این کشور در جنگ جهانی دوم، فشار‌های اقتصادی ناشی از جنگ در شهر‌های مختلف اسپانیا از جمله والنسیا نیز احساس می‌شد. از اواسط دهه ۱۹۶۰ میلادی اقتصاد اسپانیا دوباره وارد مسیر رشد شد و مهاجرت از مناطق روستایی به شهری برای کار کردن در کارخانه‌های صنعتی سرعت گرفت. اقتصاد اسپانیا در دهه‌های پایانی قرن بیستم هم به رشد خود ادامه داد و در سال ۱۹۸۶ میلادی اسپانیا عضو اتحادیه اروپا شد و در ۱۹۹۹ نیز به حوزه پولی یورو پیوست. با این حال اسپانیا در تمام این دوران با معضل بیکاری دست و پنجه نرم می‌کرد.

در سال ۲۰۰۸ که بحران مالی جهانی رخ داد، اقتصاد اسپانیا با ترکیدن حباب بخش املاک روبرو شد و ساخت و ساز در این کشور به شدت کاهش یافت و نرخ بیکاری نیز افزایش شدیدی را تجربه کرد. با کوچک‌شدن اقتصاد اسپانیا، درآمد‌های دولت کاهش یافت و بدهی‌های دولت بالا رفت؛ به طوری که اسپانیا درگیر بحران بدهی اروپایی شد و در سال ۲۰۱۲ دولت این کشور به همراه یونان، پرتغال و ایرلند درخواست استقراض کرد و ریاضت اقتصادی را به همراه اصلاحات عظیم اقتصادی پیاده کرد. اسپانیا امروزه ششمین اقتصاد بزرگ اروپا است و بیستمین صادرکننده بزرگ در جهان نیز به‌شمار می‌آید.

در همین میان، تا پیش از وقوع رکود سال ۲۰۰۸ میلادی، بندر والنسیا در کنار بسیاری از مناطق دیگر اسپانیا رشد اقتصادی خوبی داشت و در بخش‌های مخابرات و حمل و نقل هم در آن پیشرفت‌های زیادی رخ داد. بحران مالی جهانی ضرباتی به اقتصاد والنسیا وارد آورد؛ با این حال روند احیای بندر هم موفقیت‌آمیز بوده است. بندر والنسیا امروزه پنجمین بندر پر رفت و آمد اروپا و دومین بندر کانتینری پر رفت و آمد در دریای مدیترانه است و بیست درصد از صادرات اسپانیا از طریق این بندر انجام می‌گیرد. بخش اعظم این صادرات شامل مواد غذایی و نوشیدنی می‌شود؛ اما کاشی‌های سرامیکی، منسوجات، تولیدات فلزی و اثاثیه هم جزو صادرات مهم از والنسیا هستند. با این حال بندر والنسیا امروزه کاملاً خدمات‌محور است و بیش از ۸۴ درصد از جمعیت آن در بخش خدمات مشغول به کارند. تنها ۸ درصد از اقتصاد این بندر را بخش صنعت می‌چرخاند./ آینده‌نگر

منبع: اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران