ورزقان؛ سرزمین گنج‌های پنهان/ روزگار رنگ پریده سرزمین طلای سرخ ایران

به گزارش می متالز، ورزقان به خاطر داشتن منابع عظیم مختلف از جمله مواد معدنی فراوان، به عنوان سرزمین گنج‌های پنهان ایران مطرح است که این روزها به دلیل برداشت‌های غیرمجاز و غیراصولی از یکی معادن طلای این منطقه (اندریان) باز هم خبرساز شده است.

ناگفته نماند، روستای اندریان (اندرگان) در منطقه‌ای کوهستانی در دهستان ارزیل بخش خاروانای شهرستان ورزقان قرار دارد که مدتی است خبرهای متعددی از برداشت‌های غیرمجاز و دستگیری حفاران غیرمجاز طلا، در محدوده معدن طلای اندریان به گوش می‌رسد که سرمایه ارزشمند این منطقه را خارج می‌کنند.

از این رو سخن ما با مسوولان و دست‌اندرکاران و به ویژه دستگاه‌های متولی و نظارتی این است که کمی هم به فکر معیشت و رفاه اهالی این منطقه باشند که با وجود داشتن این همه منابع طبیعی خدادادی فراوان، باز هم از داشتن حداقل امکانات رفاهی و معیشتی در عذاب هستند.

به هر حال آنچه در این راستا مهم به نظر می‌رسد، این است که درسته است شهرستان ورزقان دارای منابع طبیعی خدادادی فراوانی است، ولی به نظر می آید برخی نامهربانی‌های بلایای طبیعی و انسانی در سال‌های اخیر باعث شده، این شهرستان از داشتن حداقل امکانات و زیرساخت‌های لازم شهری در محرومیت باشد و همچنان چشم انتظار کمی همت مسوولان است که توجه ویژه‌ای به توسعه همه جانبه این شهرستان با توجه به ظرفیت‌های بالقوه این منطقه داشته باشند.

ورزقان؛ سرزمین گنج‌های پنهان

گفته می‌شود، آذربایجان‌شرقی غنی‌ترین منطقه معدنی کشور است که با بیش از 8 میلیارد تن ذخیره مکشوفه معدنی رتبه نخست کشور را دارد که در این میان در بین شهرستان‌های این استان، ورزقان را باید شهرستان طلایی استان نامید.

این شهرستان قطب معادن مس و طلای استان است، اما این شهرستان با داشتن این همه منابع عظیم مختلف از جمله مواد معدنی فراوان، طبیت بکر و زیبا، ظرفیت بالا در حوزه‌های گردشگری، کشاورزی، دامداری و ... از محروم‌ترین و توسعه نیافته‌ترین شهرستان‌های خطه آذربایجان است.

با این وجود برداشت‌های غیرمجاز از معدن طلای خاروانا بهانه‌ای شد، در این گزارش و تحلیل به برخی ظرفیت‌های شهرستان ورزقان در بخش مواد معدنی بپردازیم که این روزها این شهرستان با وجود داشتن کلکسـیونی از مـواد معدنـی جهان؛ محرومیت وصله ناجور این خطه است.

واقعیت این است که بخــش معـدن این شهرستان به واسـطه قـرار گرفتـن در زون جهانـی مـس و همچنیـن ذخایر قابل توجـه طـلا، اصلی‌تریـن مزیـت ایـن شهرسـتان بوده، ولی با این وجود در حال حاضر مهم‌تریـن تأثیـر این معادن تخریـب محیط زیسـت ارزشـمند منطقـه، بـدون تأثیـر عمـده در اشـتغال، رفـاه و توسـعه منطقـه، بـوده اسـت.

جالب‌تر آنکه همجـواری این شهرستان بـا منطقـه آزاد ارس نیـز موهبتـی برای شهروندان این منطقه نداشـته اسـت.

در هر حال شهرســتان ورزقــان بــا وســعتی معــادل 2368,13 کیلومترمربــ، که در حدود 5,29 درصــد از کل مسـاحت اسـتان آذربایجان‌شرقی را بـه خـود اختصـاص داده و در واقع این شهرستان با داشتن منابع عظیم مختلف از جمله مواد معدنی فراوان، طبیت بکر و زیبا، ظرفیت بالا در حوزه‌های گردشگری، کشاورزی، دامداری و ... به عنوان سرزمین گنج‌های پنهان ایران مطرح است.

روزگار رنگ پریده سرزمین طلای سرخ ایران

نتایــج طــرح پایــش بخــش صنعــت و معدن اســتان نشان می‌دهد، که در شهرستان ورزقان حدود 40 کانسـار وجود دارد که از این تعداد 29کانسـار، دارای مـاده معدنـی مـس، هفت کانسـار دارای مـاده معدنـی طـلا، سه کانسـار نیز دارای مـاده معدنـی سـرب و روی و یک کانسـار دارای مـاده معدنـی طـلا و مـس است.

در حقیقت بررسـی‌های زمین‌شناسـی در این شهرستان نشان می‌دهد، که وجود29 اندیس و40 کانسار شناخته شده، در شهرستان ورزقـان حاکـی از وجـود کلکسـیونی از مـواد معدنـی در این منطقـه است.

نباید فراموش کرد، این شهرستان هم اکنون به خاطر قرار گرفتن در یک منطقه معدن خیز و کشف انواع عناصر قیمتی و با ارزش در این معادن، شهرستان ورزقان را از نظر سوق‌الجیشی و اقتصادی به مهم‌ترین و غنی‌ترین منطقه در جهان تبدیل کرده است.

از معادن فعال شهرسـتان ورزقان، می‌توان به معدن مس سـونگون، معادن طلای اندریان، اسـترگان و مزرعه شـادی اشاره کرد که این معادن در نوع خود بی‌نظیر هستند و از اهمیت ویژه ملی، منطقه‌ای و جهانی برخوردار هسـتند.

از سویی ناگفته نماند، کانسار مس سونگون که در شمال شهرستان ورزقان قرار گرفته است، بزرگترین اندیس مس در شمال‌غرب ایران و یکی از بزرگترین کانسارهای مس دنیا بوده و قابل مقایسه با معادن بزرگ دنیا مانند بینگهام در آمریکا و چوکی‌کوماتا در شیلی است.

از این رو؛ وجـود این همه معادن غنی و از جمله آن معـدن عظیم مس سـونگون، به عنـوان یکـی از بزرگترین معادن مـس، ایجاب می‌کند کـه مـردم این منطقـه از این نعمـت خـدادادی در کنـار زیان‌های زیسـت محیطی ناشـی از آن بهره‌منـد شـده و ایـن صنعت در ایجـاد اشـتغال، درآمدزایی و توسـعه پایدار شهرسـتان نقـش مهمی را ایفـا کند.

سایه روشن استخراج طلا از معادن ورزقان

بر این اساس، برخی کارشناسان و متخصصان این بخش، برای اجتناب از خام فروشـی محصـولات معدنی و تبدیـل آن بـه محصـولات متنـوع و با ارزش افـزوده بالا، ایجاد شـهرک صنعتی تخصصی مـس در شهرسـتان ورزقـان را لازم و ضـروری بیان می‌کنند و معتقد هستند که بـا تدوین برنامه‌های راهبردی برای توسعه صنعت این شهرستان و به ویژه با جـذب سـرمایه‌گذاران بخـش خصوصـی می‌توان در این راستا کارهای بزرگی انجام داد.

به هر حال، بعضی کارشناسان در این ارتباط توصیه می‌کنند، برای بهره‌مندی و استفاده از این همه ظرفیت‌های بالای این شهرستان، و به ویژه برای رفع کاستی‌ها و عقب‌ماندگی‌های شهرستان ورزقان؛ داشتن یک مجموعه توانمند و متخصص و آشنا به مشکلات و کاستی‌های منطقه، لازم و ضروری است.

در نهایت اینکه شهرسـتان ورزقـان با وجود برخـورداری از مزیت‌هـای شـایان توجـه در حوزه‌هـای مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و از جمله در صنایع معدن، این خطه همچنان از جمله شهرسـتان‌های محروم اسـتان است.

براساس آمار و اطلاعات موجود، عـدم بهره‌گیـری از مزیت‌هـا، شهرسـتان ورزقـان را بـه یکـی از شهرسـتان‌های مهاجـر فرسـت اسـتان تبدیـل کـرده اسـت، به طـوری کـه جمعیـت ایـن شهرسـتان در فاصلـه سـال های 1385تـا 1390کاهـش یافتـه اسـت.

سرزمین طلای سرخ ایران، همچنان چشم انتطار توسعه

آن چه مشخص است این که از آنجایی که وجـود شـهرک صنعتـی ورزقان و شـهرک صنعتی تخصصی در دسـت اقدام مس، نزدیکـی بـه مررزهـای بین‌المللـی و دو کشـور آذربایجـان و ارمنسـتان و منطقـه آزاد صنعتی- تجــاری ارس، وجود ذخایر فلــزی متعــدد (معــادن عظیــم مــس ســونگون، طــلای اندریــان، اســترگان و مزرعــه شــادی)،ذخایــر معدنــی متنــوع (ســنگ های تزیینــی، ســنگ آهن، کائولــن و ...) و به خصوص برخـورداری از منابع طبیعی زیبا و بی نظیر در کنـار جاذبه‌های توریسـتی قابـل ملاحظه، حاکی از ظرفیت‌های قابل توجه این شهرسـتان، به عنوان مقصـدی بـرای گردشـگران داخلـی و خارجـی، جهـت گام گذاشـتن در مسـیر توسـعه است و در صورت برنامه‌ریـزی صحیـح در این حوزه‌ها می‌توانـد شهرسـتان ورزقـان را بـه شهرسـتانی توسـعه یافته متناسـب با شـان و جایـگاه تاریخی، فرهنگـی، جغرافیایی و اقتصـادی آن با تأکید بـر ارتقـا موقعیـت صنعتـی به ویـژه در صنایع معدنـی تبدیل کند.

در کنار موارد بیان شده، آنچه در این راستا اهمیت دارد، هرچند در این شهرستان در سال‌های اخیر و به ویژه بعد از زلزله 1391، اقدامات و تلاش‌ها زیادی برای رشد و توسعه آن صورت گرفته، ولی به نظر می‌آید با توجه به این همه ظرفیت عظیم خدادادی؛ باز هم مردمان این دیار در سرزمین طلای سرخ ایران، با کمترین امکانات زیرساختی، رفاهی و خدماتی، با فقر و محرومیت روزگار سپری می‌کنند و اهالی این منطقه در همین راستا همچنان به دنبال توسعه همه‌جانبه و تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام و به خصوص اتمام زیرساخت‌های شهری و روستایی خویش هستند.

واقعیت این است که برای رسیدن به این حقیقت که چه قدر زیرساخت‌ها، مسائل و مشکلات شهروندان این شهرستان در حوزه‌های مختلف عمرانی، رفاهی، خدماتی، بهداشتی، اشتغال و ... حل شده، فقط کافی است مسوولان و متولیان امر سری به این مناطق بزنند و با مردم و اهالی این منطقه درد دلی داشته باشند.