ناترازی انرژی و آینده صنعت فولاد کشور

به گزارش می‌متالز، در حاشیه بیستمین نمایشگاه بین‌المللی ایران متافو که اوایل آذرماه برگزار شد، پنل تخصصی با عنوان «ناترازی انرژی» با حضور «امیرحسین نادری» مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری صدر تامین (تاصیکو)، «احسان دشتیانه» مدیرعامل شرکت صبا فولاد خلیج‌فارس و عضو شورای عالی بورس، «حمیدرضا صالحی» رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران و رئیس هیات مدیره انجمن ساتکا، «محمدکاظم صباغی‌هرندی» مدیر ارشد خدمات فنی و پشتیبانی شرکت فولاد مبارکه و «محسن پروان» مدیرعامل شرکت فرآورد‌های نسوز ایران به عنوان گرداننده پنل تخصصی ناترازی انرژی برگزار شد.

تاب‌آوری صنعت فولاد روی لبه تیغ

در این پنل تخصصی «امیرحسین نادری» مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری صدر تامین (تاصیکو) عنوان کرد: بحث ناترازی انرژی برای تولیدکنندگان طی چند سال گذشته معنای تلخی پیدا کرده است. موضوع آن است که تمام نهاده‌های تولید برای تولیدکنندگان، آماده تولید است، درحالی‌که در تابستان با مشکل تامین برق و در زمستان با مشکل تامین گاز روبرو می‌شوند. سیاست‌های کلان هر دولتی نیز اولویت دادن به مصارف خانگی در هر فصلی است و چاره‌ای برای صنعتگر باقی نمانده که خود آن‌ها در حوزه نیروگاه سرمایه‌گذاری انجام دهند، البته نیروگاه‌هایی که با گاز تامین می‌شوند.

نادری در ادامه خاطرنشان کرد: باید به این موضوع توجه کنیم که رویکرد دنیا نسبت به مصرف انرژی چگونه است. موضوع آن است که کشور‌ها در دنیا، انرژی را به‌صورت رایگان در اختیار مصرف‌کنندگان قرار نمی‌دهند. ما در ایران در حوزه مصارف انرژی در مقیاس جهانی، الگوی مناسبی در جایگاه مصرف نداشته و بهره‌وری پایینی در این زمینه داریم؛ یکی از دلایل این بهره‌وری پایین، پایین بودن قیمت انرژی در کشور است.

وی در ادامه با اشاره به این موضوع که در دنیا سبد انرژی بر محصولات مختلف تقسیم شده است، گفت: حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر، حوزه زغال سنگ و حوزه انرژی هسته‌ای و خورشیدی چندین حوزه مختلف است که در دنیا بر این حوزه‌ها متمرکز شده‌اند. برای نمونه استفاده از نیروگاه‌های زغال سنگ بسیار متداول است، این درحالی است که ایران ۱۴ میلیارد تن زغال سنگ دارد، اما بهره‌ای از نیروگاه‌های زغالی و حرارتی نمی‌گیرد. یا در همسایگی ما ایران، کشور‌های ترکیه و پاکستان یا در چین و آمریکا بخشی از نیروگاه‌های خود را با نیروگاه‌های حرارتی ایجاد کرده‌اند. به نظر می‌رسد در ایران هیچ برنامه‌ای برای این نوع نیروگاه‌ها در نظر گرفته نشده است. در زمینه انرژی هسته‌ای نیز با مشکل تامین سوخت آن روبرو هستیم که برای تامین آن راه درازی در پیش داریم تا بتوانیم روی نیروگاه‌های کوچک مقیاس تمرکز بیشتری داشته باشیم.

مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری صدر تامین (تاصیکو) درباره ایجاد نیروگاه‌های هسته‌ای یادآور شد: ایجاد نیروگاه‌های هسته‌ای چند برابر نیروگاه‌های گازی نیاز به سرمایه‌گذاری دارد، ولی هزینه بهره‌برداری آن بسیار پایین است و پس از بهره‌برداری می‌توان سالیان متوالی با هزینه ارزان‌قیمت از آن بهره‌برداری کرد. نادری در ادامه تاکید کرد: ایران می‌تواند هاب انرژی منطقه باشد، به نظر می‌رسد با توجه به موقیعت ایران و همسایگانش و با توجه به سرمایه‌گذاری که در کشور انجام شده به علاوه نیروگاه‌هایی که در کشور وجود دارد، می‌توان به این جایگاه دست پیدا کرد و کماکان صادرات انرژی خود را داشته باشیم.

نادری با اشاره به این موضوع که در صنعت فولاد، صنایعی در حال سوددهی هستند که زنجیره ارزش فولاد را برای خود ایجاد کرده باشند، گفت: کوره‌های کوچک برای فولادسازی در سراسر کشور به‌وجود آمده‌اند که عمدتا بر اساس قیمت پایین انرژی ادامه حیات می‌دهند و روز به روز نیز در حال افزایش هستند. آینده این بخش با وجود گران شدن انرژی و نبود آن به کجا خواهد رسید؟ بنابراین در صنعت فولاد اگر زود دست به کار نشویم، به نقطه‌ای می‌رسیم که متحمل هزینه‌های سنگینی خواهیم شد و تابـ‌آوری این صنعت با مشکل روبرو می‌شود.

وی در ادامه تاکید کرد: اگر یکی از پیشران‌های اقتصاد کشور را معدن و صنایع معدنی و در راس آن صنعت فولاد بدانیم، باید اجازه ندهیم که مزیت تولید فولاد در کشور را از دست بدهیم. تاب‌آوری در این صنعت از یک حدی بگذرد، مزیت تولید خود را از دست می‌دهد. در چنین شرایطی بسیاری از شرکت‌های فولادی دیگر طرح‌های توسعه‌ای برای خود تعریف نمی‌کنند، چراکه تاب‌آوری آن‌ها دچار ضعف شده است.

سرمایه‌گذاری گاز نیاز به انقلاب دارد

همچنین در این نشست تخصصی «احسان دشتیانه» مدیرعامل شرکت صبا فولاد خلیج‌فارس و عضو شورای عالی بورس عنوان کرد: فولاد سبز بر پایه تولید هیدروژن است، به عبارتی در احیای مستقیم هیدروژن نقش اساسی را بازی می‌کند و انتشار گاز کربن آن به نصف می‌رسد که در این روند خود هیدروژن نیز باید به روش سبز تولید شود که هزینه‌های آن دو برابر می‌شود. در دنیا دو پلنت به این روش در تولید فولاد دارند. اگر قرار باشد که فولاد سبز تولید شود هزینه‌های تولید فولاد برای دو میلیارد تن با چهار برابر هزینه می‌رسد، از این‌رو بعید به نظر می‌رسد که تا سال ۲۰۵۰ میلادی که توافق شده این اتفاق در دنیا روی بدهد. برای تولید فولاد سبز به احتمال زیاد یک راه میان‌بر انتخاب می‌کنند که با یک روش ترکیبی از کوره‌های قوس بر پایه دی‌ارآی یا بر پایه قراضه انتخاب شود. پیشنهاد‌هایی از چین مطرح شده که کارخانه‌های دست دوم را به قیمت‌های یک پنجم و یک ششم خریداری می‌کنند. قراضه در دسترس نیز پیش‌بینی شده که تا سال ۲۰۵۰ به ۹۰۰ میلیون تن برسد.

دشتیانه در ادامه خاطرنشان کرد: درباره ایران از سال ۱۳۹۹ به تولید ۳۲ میلیون تن رسیده‌ایم و چند سال است که در این میزان تولید درجا می‌زنیم. با وجود تمام مشکلاتی که فولادسازان با آن مواجه هستند موضوع جالب توجه آن است که مجوز‌های مختلف برای واحد‌های احیای مستقیم داده می‌شود. در زمینه گاز، تامین انرژی گاز برای صنعتگران در انحصار وزارت نفت است، درحالی‌که در دنیا این‌گونه نیست و بخش خصوصی به‌راحتی استحصال گاز را انجام می‌دهد. اگر امروز صنعت فولاد در کشور آسیب می‌بیند، اما صنعت نفت آسیب‌پذیر نیست، تنها به این دلیل است که توزیع شبکه فولاد در اختیار بخش خصوصی است، اما در مورد نفت این‌گونه نیست.

وی ادامه داد: در زمینه برق نیز که عنوان می‌شود خود فولادسازان اقدام کنند، مساله آن است که تامین برق نیز به موضوع گاز گره خورده است.

مدیرعامل شرکت صبا فولاد خلیج‌فارس درباره مصرف گاز کشور عنوان کرد: کل مصرف گاز کشور ۶۵۰ میلیون مترمعکب است که در زمستان این میزان به ۸۵۰ میلیون مترمعکب می‌رسد. مصرف کل صنعت نیز بین ۱۴۰ تا ۱۵۰ میلیون مترمعکب است که در این میان، کل مصرف گاز صنعت فولاد ۴۰ میلیون مترمکعب است.

دشتیانه در ادامه تاکید کرد: تا زمانی که برای گاز یارانه پرداخت شده و توسط دولت قیمت‌سازی می‌شود و قیمت آن با قیمت واقعی خود اختلاف دارد، هیچ شکی وجود ندارد که گاز را هدر می‌دهیم و در واقع به مردم به‌صورت غیرمستقیم پیام می‌دهیم که گاز را مجانی بسوزانید. موضوع جالب آن است که ۳۵۰ میلیون مترمعکب در بخاری‌های خانگی مصرف گاز داریم که بخشی از آن پرت می‌شود، درحالی‌که کل مصرف صنعت فولاد به ۴۰ میلیون مترمعکب می‌رسد.

وی در ادامه افزود: در زمینه انرژی، تنها با اصلاح الگوی مصرف این مشکل را می‌توان حل کرد و اصلاح الگوی انرژی نیز با اصلاح قیمت امکان‌پذیر است.

این عضو شورای عالی بورس با تاکید بر این موضوع که من می‌پذیریم که نباید خود صنعت در زیرساخت‌ها سرمایه‌گذاری کند، گفت: باید فضا را به‌گونه‌ای ایجاد کرد که برای هرکس که صرفه اقتصادی دارد، این اجازه را بدهیم که خودش سرمایه‌گذاری کند. البته ممکن است که این سرمایه‌گذاری روی دست سرمایه‌گذار باقی بماند؛ بنابراین صنعت فولاد تاب‌آوری این موضوع را ندارد و فولادسازان در کشور مزیت تولید خود را از دست داده‌اند. از سوی دیگر، برای فولادسازان توان ایجاد این سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها نیز وجود ندارد. همچنین باید این موضوع را نیز در نظر گرفت که صنعت فولاد در حال مستهلک شدن است.

دشتیانه تاکید کرد: صنعت فولاد تاب‌آوری این چالش‌ها را ندارد، این درحالی است که حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد بازار سرمایه را کانه‌های فلزی به خود اختصاص داده‌اند و در صورت آسیب دیدن این فلزات بازار سرمایه آسیب می‌بیند. راهکار اصلاح الگوی مصرف به‌ویژه در بخش خانگی است که این موضوع نیز با اصلاح الگوی قیمت روی می‌دهد.

وی همچنین درباره سرمایه‌گذاری در زمینه گاز عنوان کرد: در زمینه سرمایه‌گذاری گاز، دولت باید یک انقلاب ایجاد کند و اجازه سرمایه‌گذاری به بخش خصوصی را بدهد.

دشتیانه در پایان تاکید کرد: زمانی که شرایط اقتصادی کشور پیش‌بینی‌پذیر نیست و حاکمیت سیاست و شرایط پیش‌بینی‌پذیر به بخش صنعت نمی‌دهد و در اقتصاد‌هایی که ریسک‌های شدید وجود دارد و امنیت سرمایه‌گذاری در پایین‌ترین سطح خود قرار دارد، چندان نمی‌توان در زیرساخت‌ها سرمایه‌گذاری کرد. در چنین شرایطی حتی‌المقدور دولت باید قیمت‌گذاری در بازه‌های بلندمدت را ثابت نگه دارد تا سرمایه‌گذار با آگاهی وارد شود.

آمادگی زیرساخت‌های بورس انرژی برای فروش برق و گاز

همچنین «حمیدرضا صالحی» رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران و رئیس هیات مدیره انجمن ساتکا در این نشست تخصصی در راستای ناترازی انرژی در کشور عنوان کرد: در زمینه ناترازی انرژی در کشور در تابستان با ناترازی برق و در زمستان با ناترازی گاز روبرو هستیم. البته باید یادآور شد که در کشور ما از برنامه سوم توسعه به بعد واقعی‌سازی قیمت‌های انرژی انجام نشده است. در برنامه سوم قرار بود که قیمت حامل‌های انرژی ۱۰ درصد افزایش پیدا کند که البته در یک مقطعی افزایش پیدا کرد. در برنامه چهارم توسعه و مجلس هفتم شورای اسلامی جلوی واقعی‌سازی قیمت‌ها گرفته شد و نمایندگان مجلس در اسفندماه اعلام کردند که می‌خواهیم عیدی خوبی به مردم بدهیم و همین موضوع باعث افزایش هزینه‌های تولید و هزینه‌های فروش در صنعت برق و سایر صنایع شد. این فاصله موجب شد که در زمینه مصرف انرژی در آینده سیاست درستی اتخاذ نشود. ما شاهد هستیم که به‌تدریج این فاصله قیمتی بیشتر شد. اگرچه دولت در برخی مقاطع درآمد‌های خوبی داشته است و می‌توانست توجیه‌گر این موضوع باشد.

صالحی با اشاره به این موضوع که دولت‌ها به یک اندازه در احداث نیروگاه سهیم نبوده‌اند، گفت: زمانی که دولت هفتم نیروگاه را تحویل گرفت، حدود ۴۰ هزار مگاوات نیروگاه نصب‌شده و ۱۷ هزار مگاوات قرارداد داشتیم و این دولت زمانی که پس از ۸ سال دولت را تحویل داد، ۶۰ هزار مگاوات نیروگاه نصب‌شده و ۵۸۰۰ مگاوات قرارداد داشت، یعنی وقتی تحویل گرفتند با ۴۳ درصد قرارداد تحویل گرفتند و زمانی که تحویل دادند با ۸ درصد قرارداد تحویل دادند. یک نیروگاه بین دو تا سه سال طول می‌کشد تا به مرحله تولید برسد؛ بنابراین پیش‌بینی می‌شد که امروز با ۱۲ تا ۱۵ هزار مگاوات کمبود برق در تابستان روبرو شویم.

وی ادامه داد: بر اساس اعلام وزارت نفت، در حوزه گاز در زمستان حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون مترمعکب کمبود داریم. بیشترین میزان مصرف برق در تابستان ۷۰ درصد و در گاز ۴۰ درصد مربوط به بخش خانگی است. توسعه برق و گاز را در سراسر کشور انجام دادیم و برای حدود ۹۶ درصد روستا‌ها برق‌رسانی و گازرسانی کرده‌ایم و این سیاست‌ها نشان از یک دولت پولدار و دارای منابع نفتی بسیار حکایت دارد. با وجود این سیاست‌ها هم‌اکنون به یک ناترازی در حوزه برق و گاز رسیده‌ایم که این ناترازی برای صنایع بسیار خسارت‌بار شده است. جالب توجه است که بدانیم که ۶۰ درصد نیروگاه‌های کشور امروز غیردولتی و ۴۰ درصد آن دولتی است و این ظرفیت استفاده از بخش خصوصی در کشور ایجاد شده است و با بهره‌گیری از توان بخش خصوصی می‌توان این ناترازی در بخش برق و گاز را حل کرد.

رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران در ادامه خاطرنشان کرد: بر اساس پیش‌بینی‌های انجام‌شده، مصرف انرژی در دنیا در حال کاهش است. یعنی ممکن است که در آینده جمعیت دنیا به ۱۰ میلیارد نفر برسد، این درحالی است که میزان مصرف انرژی بیشتر نخواهد شد. پیش‌بینی شده که ۵۰ درصد این مصرف، مربوط به برق است و با توجه به این موضوع قیمت مس در دنیا در حال افزایش است و جای محکمی در زمینه انرژی را به خود اختصاص می‌دهد. با توجه به تعاملات جدید، در آینده زباله‌های هسته‌ای نخواهیم داشت. این امر کمک می‌کند که انرژی به سمت ارزان شدن پیش برود. در کنار سایر انرژی‌ها، انرژی خورشیدی و بادی نیز مورد استقبال قرار گرفته است.

صالحی در ادامه با تاکید بر این موضوع که ما باید بپذیریم که خداوند به ما مواهبی داده و رتبه دوم ذخایر گازی در دنیا را داریم، گفت: چرا نباید از این مزیت‌ها استفاده کنیم، طبیعی است که باید این منابع را استخراج، مصرف و سرمایه‌گذاری کرد، همان‌گونه که قطر نیز این کار را انجام می‌دهد.

وی همچنین با اشاره به این موضوع که دولت محدودیت‌هایی دارد که انرژی مصارف خانگی را ارزان به مردم بدهد، گفت: اگر حتی این سیاست را نیز بپذیریم، دولت باید به صنعت و بخش خصوصی اجازه سرمایه‌گذاری در حوزه گاز را بدهد و همچنین این اجازه را بدهد که تنها خود صنعت از سرمایه‌گذاری که انجام داده، بهره‌برداری کند. چرا باید همچون برق، صنعتگر در نیروگاه و میادین گاز سرمایه‌گذاری کند، اما دوباره آن را از دولت بگیرد.

رئیس هیات مدیره انجمن ساتکا با اشاره به راه‌اندازی تابلو سبز عنوان کرد: تابلوی سبز راه‌اندازی و این تابلو به‌درستی قادر شد که فضا ایجاد کند.

صالحی تاکید کرد: صنایع فولاد و پتروشیمی نیز باید اجماع کرده و کنسرسیوم ایجاد کنند و نیروگاه بسازنند.

وی افزود: ۶۰ درصد نیروگاه‌های کشور غیردولتی هستند و این ظرفیت را دارند که طی دو تا سه سال آینده کمبود برق را حل کنند. زیرساخت‌های بورس انرژی در زمینه فروش برق و گاز آماده است. ما می‌توانیم در بورس انرژی بفروشیم و صنایع می‌توانند برق مورد نیاز خود را در بورس انرژی خریداری، پیش‌فروش و سلف و... کنند. نیروگاه‌داران نیز می‌توانند در بورس انرژی برق خود را به فروش برسانند. زیرساخت‌ها برای ارائه گاز نیز در بورس کالا آماده شده است. ما طی دو تا دو و نیم سال آینده می‌توانیم مشکل ناترازی برق و حتی گاز را حل کنیم. فقط اگر بخشی سرمایه‌گذاری انجام داد، باید دولت اجازه بدهد که خود صنعت آن را مورد استفاده قرار دهد. اگر حاکمیت امنیت اقتصادی به بخش صنعت بدهد، بخش صنعت هیچ نیازی به پول دولت ندارد.

راهکار‌هایی در راستای بهینه‌سازی مصرف انرژی

همچنین در ادامه این پنل تخصصی «محمدکاظم صباغی‌هرندی» مدیر ارشد خدمات فنی و پشتیبانی شرکت فولاد مبارکه عنوان کرد: البته اگر این جلسه‌ها با حضور مسوولانی از وزارت نفت و انرژی برگزار می‌شد تا آن‌ها نیز بیشتر متوجه دغدغه‌های بخش صنعت می‌شدند تا در نهایت منجر به اقدامات نتیجه‌بخش می‌شد، بسیار مثمرثمرتر واقع می‌شد تا در سال‌های آینده با محدودیت‌هایی شدیدتر از این روز‌ها روبرو نمی‌شدیم. امسال فولادسازان با محدودیت شدید برق روبرو بودند و بدون شک محدودیت‌های مصرف گاز نیز امسال شدیدتر از سال گذشته خواهد بود. در تابستان مصرف گاز صنعت به ۷۰ درصد و مصرف تجاری و خانگی به ۳۰ درصد می‌رسد و در زمستان عکس این اتفاق می‌افتد و مصرف خانگی به ۷۰ درصد می‌رسد و ۳۰ درصد سهم صنعتی و تجارتی می‌شود و از این ۳۰ درصد، ۶ درصد سهم گاز واحد‌های فولادسازی است. با توجه به این سهم اندک فولادسازان، اگر بهینه‌سازی جزئی در مصارف خانگی داشته باشیم، می‌توان سهم فولادسازان را جبران کنیم.

صباغی‌هرندی افزود: راهکار‌های بسیاری برای بهینه‌سازی مصرف گاز می‌توان ارائه کرد، یکی از این راهکارها، اصلاح قیمت گاز است، ولی به نظر می‌رسد که سیاست‌های کلی کشور در این راستا قرار ندارد که بخواهند قیمت گاز را افزایش دهند. این افزایش قیمتی که سالانه اتفاق می‌افتد، چندان باعث مصرف بهینه گاز نمی‌شود. البته این موضوع نیاز به فرهنگ‌سازی دارد. البته صدا و سیما در زمستان به صورت مداوم پیام می‌دهد که در مصرف گاز صرفه‌جویی کنید، این در حالی است که خود صدا و سیما در زمستان، برنامه‌هایی در محوطه‌های باز اجرا می‌کند که سیستم‌های گرمایشی بسیاری را می‌طلبد. این تضاد‌ها در صدا و سیما اتفاق می‌افتد و سبب فرهنگ‌سازی درستی نمی‌شود؛ باید فرهنگ‌سازی به‌درستی در صدا و سیما روی دهد.

وی در ادامه یادآور شد: صنعت فولاد مجبور است که در زیرساخت‌ها سرمایه‌گذاری انجام دهد، البته فولادسازان نباید برای دو تا سه ماه در سال در این راستا سرمایه‌گذاری چند میلیارد دلاری انجام بدهند، بلکه باید به گونه‌ای سرمایه‌گذاری انجام بدهند که به مدت سه تا چهار سال تولید داشته باشند.

مدیر ارشد خدمات فنی و پشتیبانی شرکت فولاد مبارکه افزود: یکی از راهکار‌هایی که جدی گرفته نشده، این است که از صنایع کمک بگیرند و بحث‌های حمایتی و مشوق‌های خاص برای صنایع در نظر گرفته نشده است. البته تا زمانی که نرخ عمومی گاز پایین است، هیچ‌یک از مصرف‌کنندگان حاضر نیستند که بخاری ارزان‌قیمت با راندمان ۱۰ درصد را جایگزین بخاری با راندمان ۸۰ درصد گران‌قیمت کنند.

صباغی‌هرندی همچنین یادآور شد: افزایش قیمت حامل‌های انرژی در صنعت اتفاق افتاده و طی ۳ تا ۴ سال پیش تاکنون ۱۲ برابر شده است. در برق نیز این اتفاق روی داده و قیمت آن به بالای ۱۰ برابر رسیده است. صنایع به سمت بهینه‌سازی مصرف برق و گاز پیش رفته‌اند، اما در مصرف خانگی این اتفاق نیفتاده است.

گزارش از پایگاه خبری فلزات خاورمیانه (می متالز)