حرکت به سمتِ صنعت سبز

به گزارش می متالز به نقل از مس پرس، پرداختن به محیط‌زیست یکی از مهم‌ترین اقدامات برای تمام واحد‌های صنعتی و به‌ویژه شرکت‌های مادر است. توسعه فضای سبز، توجه به فرآیندهای HSE و مواردی از این دست همواره از سوی کشورهای مختلف جهان مورد توجه جدی قرار گرفته ‌است. در شرکت ‌ملی صنایع مس ایران نیز با احداث دو کارخانه اسیدسولفوریک در سرچشمه و خاتون‌آباد که به‌ بهره‌برداری خواهند رسید و در نتیجه دستاوردهای زیست‌محیطی دیگر این شرکت، تمامی آلایندگی ناشی از گازهای خروجی برطرف خواهد شد. در ادامه، گفت‌وگو با «محمدرضا سرحدی» مجری احداث کارخانه‌های اسید شرکت ملی صنایع مس ایران را بخوانید.

برای پرسش نخست بفرمایید چرا شرکت ملی صنایع مس ایران طرح توسعه‌ای کارخانه اسید سولفوریک را در دستور کار قرار داد؟

تغییرات تکنولوژیکی با خود موضوع‌های جدیدی را به‌همراه می‌آورد. به‌عنوان نمونه، تغییر تکنولوژی کوره ریورب به فلش در واحدهای تابعه شرکت ملی صنایع مس، یک اتفاق بزرگ و دستاوردی مطلوب بود. با این وجود، گازهای خروجی از کوره ریورب (تکنولوژی قدیمی) 0.7 تا 1 درصد SO2  دارد، اما در کوره‌های فلش حاوی حدود 26 درصد SO2 است. در نتیجه یکی از مهم‌ترین اقدامات مورد نیاز در کنار احداث کوره‌های فلش، راه‎اندازی کارخانه‌های اسید است تا حجم آلایندگی‌های زیست‌محیطی را به‌ حداقل کاهش دهد. در این راستا همزمان با طرح تغییر تکنولوژی از ریورب به فلش، احداث کارخانه‌های اسید ازسوی شرکت ملی صنایع مس ایران پیگیری شده است.
در فرآیند تولید برخی فلزات اساسی مانند مس، گاز دی‌اکسید گوگرد به‌عنوان یک محصول جانبی تولید می‌شود و برای جلوگیری از ورود این گاز (به‌عنوان یک آلاینده)، باید راهکاری برای حذف آن پیدا کرد. تبدیل این گاز به اسیدسولفوریک، یکی از به‌صرفه‌ترین کارهایی است که می‌توان برای جلوگیری از انتشار آن در محیط به انجام رساند.

پس می‌توان گفت اسید سولفوریک یک الزام برای کارخانه فلش است؟

دقیقا، بحث پروژه اسید در شرکت مس زمانی مطرح شد که کارخانه ذوب سرچشمه از سال 1389 تغییر تکنولوژی ذوب از ریورب به فلش را آغاز کرد.

ولی قبل از استارت این طرح و تغییر تکنولوژی کارخانه ذوب، شرکت مس تجربه ایجاد یک کارخانه اسید سولفوریک در مجتمع مس سرچشمه را داشت؟

شرکت ملی صنایع مس ایران از اوایل دهه 60 خورشیدی تولید محصولات مس خود را بر پایه تکنولوژی ذوب ریورب در مجتمع مس سرچشمه آغاز کرد. این کوره‌ها براساس استفاده از کنسانتره مس با عیار بالا طراحی شده‌اند و با توجه به اینکه SO2 محتوای گازهای خروجی کارخانه ذوب حدود یک درصد بوده، در آن زمان تبدیل این گازها به اسیدسولفوریک از لحاظ فنی و اقتصادی توجیه نداشت. با افزایش تولید مس در چند سال‌ گذشته، کاهش عیار مس و افزایش میزان گوگرد کنسانتره، حجم گازهای خروجی تولیدی به‌تدریج افزایش یافت. بر این اساس کارخانه اسید با ظرفیت 100 هزار تن در سال و با هدف بازیافت SO2 محتوای گازهای خروجی کوره‌های کنورتر احداث شد و از سال 1387 شروع به‌کار کرد. گفتنی است که بخشی از گازهای کنورتر و تمامی گازهای کوره‌های ریورب در اتمسفر رها می‌شد که باوجود غیراقتصادی بودن تبدیل آن به اسیدسولفوریک، بر عملکرد کارکنان در کارخانه و طبیعت محیط اطراف تاثیراتی خواهد داشت. از این رو، قبل از تغییر تکنولوژی ذوب، تولید اسید از گازهای کارخانه‌های ذوب با توجه به پایین بودن محتوی SO2 این گازها، اقتصادی نبود و مدیریت تولید عمده تمرکز خود را بر کاهش میزان غبار محتوی گازها که تأثیر به مراتب بیشتری نسبت به خود گاز بر انسان و محیط‌زیست دارد، معطوف کرد. این مهم پس از اجرای پروژه‌های اصلاحی در الکتروفیلترهای ذوب سرچشمه و خاتون‌آباد به سرانجام رسید.

پروژه احداث کارخانه‌های اسید سولفوریک در سرچشمه و خاتون‌آباد از چه سالی در شرکت مس کلید خورد و این طرح‌ها هم‌اکنون در چه وضعیتی قرار دارند؟

در دهه 80خورشیدی، شرکت ملی صنایع مس ایران با هدف افزایش ظرفیت تولید کاتد، کارخانه ذوب بر پایه تکنولوژی فلش را در خاتون‌آباد ایجاد کرد که در نتیجه آن، این کارخانه با ظرفیت 80 هزار تن مس حاصل از کنسانتره، در سال 1383 شروع به‌کار کرد. از سوی دیگر، در سال 1390 پروژه تغییر تکنولوژی ذوب از ریورب به فلش با هدف افزایش تولید به 300 هزار تن مس حاصل از کنسانتره در مجتمع مس سرچشمه شروع شد. با توجه به اینکه میزان SO2 محتوی گازهای خروجی از کوره فلش و کنورتر در مقایسه با فرآیند ذوب ریورب بسیار بالاتر است، احداث دو کارخانه اسیدسولفوریک با ظرفیت 600 هزار تن در سال و با غلظت اسید تولیدی 5/98 درصد در دستور کار شرکت ملی صنایع مس ایران قرار گرفت. کارخانه‌های اسیدسولفوریک سرچشمه اواخر سال 1397 و خاتون‌آباد در مرداد 1398 به بهره‌برداری خواهند رسید. با بهره‌برداری از این دو کارخانه، موضوع آلایندگی محیط‌زیست ناشی از گاز و غبارات کارخانه‌های ذوب برای همیشه برطرف و صنعت مس در شرکت ملی صنایع مس ایران به صنعتی سبز تبدیل خواهد شد.

ظرفیت واقعی  تولید اسید کارخانه‌های سرچشمه و خاتون‌آباد چه میزان است؟

ظرفیت طراحی کارخانه‌های اسید در سرچشمه و خاتون‌آباد 600 هزار تن اسید 98/5 درصد است ولی کارخانه اسید سرچشمه با صرف هزینه‌ای معقول و تعویض برخی تجهیزات، قابل‌افزایش ظرفیت تولید تا یک‌میلیون تن اسید در سال را دارد.

از چه تکنولوژی در این پروژه استفاده ‌شده است؟

تکنولوژی‌های برتر دنیا در ساخت کارخانه اسید چند مورد بیشتر نیست. برترین تکنولوژی از آن شرکت «مونسانتو»ی آمریکا است که کارخانه‌های اسید چین اکثر توسط همین شرکت احداث شده است. در مقام دوم اتوتک قرار دارد.  با توجه به زمینه‌های همکاری زیاد شرکت مس و اتوتک شرکت مس تصمیم گرفت کارخانه‌های اسید در مجتمع مس سرچشمه و خاتون‌آباد براساس تکنولوژی جذب مضاعف (Absorption Double) طراحی شوند که صاحب این تکنولوژی شرکت اتوتک آلمان است. هزینه سرمایه‌گذاری ارزی و ریالی دو پروژه اسید با احتساب کارخانه‌های تصفیه‌پساب و اضافه‌‌کاری‌های مرتبط حدود 206 میلیون یورو و 100 میلیارد تومان بوده است.

با توجه به این‌که در این پروژه از تکنولوژی خارجی استفاده شده است آغاز تحریم‌ها در وند پیشرفت این پروژه مشکلی ایجاد نکرد؟

به خاطر این‌که تمامی تجهیزات پروژه پیش از تحریم‌ها وارد سایت شده و نصب شده‌اند عملا مشکل خاصی در روند احداث و بهره‌برداری کارخانه ایجاد نشد. تنها تأثیر تحریم‌ها، خروج کارشناسان تکنولوژیست از سایت بوده که شرکت مس راه‌اندازی کارخانه‌های اسید را با کمک متخصصان داخل کشور برنامه‌ریزی کرده است و در این زمینه مشکلی وجود ندارد. بر این اساس امیدواریم کارخانه اسید سرچشمه تا پایان سال 1397 و خاتون‌آباد در مرداد 1398 راه‌اندازی شود.

با راه‌اندازی کارخانه اسید سرچشمه و سپس خاتون‌آباد حجم تولید اسید سولفوریک در کشور افزایش خواهد یافت. با توجه به این موضوع یکی از نگرانی‌هایی که وجود دارد بحث فروش این محصول خاص است؟

در این زمینه شرکت همزمان با راه‌اندازی این پروژه در حال پیگیری دو استراتژی است. نخست این‌که مذاکرات جدی با چند شرکت خارجی و داخلی برای فروش کل اسیدسولفوریک تولید صورت گرفته است و با توجه به این‌که قیمت اسید نسبت به سال‌های گذشته افزایش‌یافته است این محصول خواهان زیادی دارد. علاوه بر این شرکت مس به‌طور موازی در حال بررسی زمینه‌های ایجاد کارخانه کود شیمیایی است تا اسید سولفوریک تولیدی کارخانه اسید تبدیل به کود شیمیایی شود. احداث این کارخانه یک پروژه کاملاً اقتصادی است که در صورت اجرایی شدن، می‌تواند بخشی از واردات کود شیمیایی از خارج کشور را جبران کند.