گام‌های سه‌گانه گاز در نیم‌قرن دوم

به گزارش می متالز، بیش از نیم‌قرن از آغاز فعالیت صنعت گاز در کشور می‌گذرد و اکنون پرسش این است که صنعت گاز در 50 سال دوم پیش رو، چه رویکردهایی را در صدر برنامه‌های خویش قرار داده است؟ آیا توسعه شبکه و توسعه گازرسانی همچنان اولویت اول است یا تدبیرپردازان صنعت گاز، اولویت‌های دیگری را در دستور کار دارند؟ مصاحبه با حسن منتظر تربتی، معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران را در زمینه تشریح برنامه‌های این شرکت برای سال‌های پیش رو، در ادامه بخوانید.

آقای تربتی، اکنون در نیم قرن دوم فعالیت صنعت گاز قرار داریم. کشور از  نظر گاز در دوران طلایی خویش به سر می‌برد. اقدام‌های شما از حیث برنامه‌های عملیاتی، ساختار و منابع انسانی شامل چه رویکردهایی می‌شود؟

اکنون 50 سال از عمر فعالیت صنعت گاز می‌گذرد. ما امروز جایگاه خوبی به لحاظ مخازن در دنیا داریم و رتبه خوبی هم در بخش تولید گاز در دنیا پیدا کرده‌ایم و جزو نخستین کشورهایی هستیم که به این گستردگی، گاز را در داخل کشور توسعه داده‌ایم. اینها مشخصه‌های شرکت ملی گاز برای ورود به 50 سال دوم است. این روند، روندی طولانی‌مدت و منظم بوده و با همان نظم هم باید ادامه یابد، اما شاید تفاوت نیم قرن اول با نیم قرن دوم گاز در این باشد که در نیم قرن اول و در گذشته به‌طور عمده ما در حال توسعه بوده‌ایم، هم توسعه کمی و هم توسعه ساختاری. یعنی هم کارکنان شرکت زیاد شده و هم شبکه‌ها، پالایشگاه‌ها، تولید، توزیع و ... همه افزایش پیدا کرده است، بنابراین در نیم قرن اول در بعد ساختار و در بعد کمیت، توسعه خیلی خوبی را شاهد بوده‌ایم، اما اکنون نگاه ما به توسعه با آن رویکرد قبل نخواهد بود و قرار نیست دیگر ساختارها توسعه پیدا کنند، بلکه بحث کوچک‌سازی و چابک‌سازی مطرح است و نه موضوع توسعه شبکه‌ها به استان‌ها.

بر این اساس، پیش‌بینی می‌کنیم در حداکثر سه سال آینده موضوع گازرسانی به روستاها تقریبا به‌طور کامل در جاهایی که امکانات گازرسانی دارد، انجام خواهد شد. بحث خطوط شبکه و خطوط اصلی با نیازهای امروزمان حداقل تا سه سال آینده تکمیل می‌شود و فقط بحث توسعه و تولید می‌ماند که احتمال می‌دهیم مخازن جدیدی در آینده کشف شود و وارد پروسه تولید آنها بشویم، اما در بخش شبکه‌های داخلی و شبکه‌های خطوط دیگر خیلی توسعه‌ نخواهیم داشت، اما اتفاقی که در نیم قرن دوم می‌افتد، در جنبه دیگری از توسعه است؛ اینکه ما به لحاظ کیفی توسعه یابیم (زیرا می‌خواهیم سازمان را چابک کنیم) موضوع کیفیت اقدام‌های ما بسیار مهم است.

بر این مبنا، باید فرآیندها را کیفی کنیم و توسعه هم بیشتر در خارج از مرزها باشد. یعنی ما ضمن حفظ کیفیت مطلوب به عنوان یک شرکت خدمات‌رسان خوشنام در داخل کشور باید در بخش توسعه جهانی نیز حرکت کنیم. این توسعه از چند منظر قابل بررسی است. نخستین اقدام، همان توسعه صادرات گاز است. موضوع دوم بحث محصولات ال‌پی‌جی است که شرکت ملی گاز به عنوان یک فروشنده مهم LPG در داخل و بیرون مطرح شده است، بنابراین صادرات این محصول نیز یک توسعه در خارج از مرزها است.

اما توسعه مهم‌تر برای بخش خصوصی و دولتی، توسعه دانش فنی و خدمات فنی است. ما تجربه خوبی در احداث شبکه‌های شهری داریم و از نظر کالا در بخش شبکه‌های شهری و خطوط انتقال، خودکفا شده‌ایم. کشورهای همسایه هم یا دارنده گاز هستند یا به گاز نیاز دارند. این بدان معناست که در همه این کشورها، کار زیادی برای بخش خصوصی وجود دارد تا به صدور خدمات فنی بپردازد. بر این اساس، پیش‌بینی می‌کنم در سال‌های آینده شرکت‌های پیمانکاری ایرانی در کشورهای همسایه ورود کنند و فصل جدیدی از فعالیت در حوزه‌های احداث خطوط لوله، ایستگاه‌های تقویت فشار و حتی احداث پالایشگاه را رقم بزنند و مهم‌تر از همه، شبکه‌های توزیع و گازرسانی را در آن کشورها توسعه دهند. تجربه‌ای که در ایران به لحاظ اجرا و مدیریت در بخش بهره‌برداری و توزیع گاز و مدیریت تدوین گاز در این سال‌های طولانی به وجود آمده است، شاید بی‌سابقه باشد. ما در این سال‌ها همه جور بحرانی را پشت سر گذاشته‌ایم و تجربه‌ کسب کرده‌ایم. اینها نکات ارزشمندی است که می‌توانیم در سال‌های پیش رو از آن استفاده کنیم.

دیدگاه شما در مورد ساختار منابع انسانی چیست؟

پیش از این ساختار نیروی انسانی مبتنی بر بهره‌برداری و نگهداری بوده است، اما نگاه آینده ما مدیریت در قالب برون‌سپاری خواهد بود، همچنین توسعه دانش پیمانکاری را دنبال خواهیم کرد تا بعد از این، به جای شرکت ملی گاز، پیمانکاران مسئولیت بهره‌برداری و نگهداری را به‌عهده بگیرند. افزون بر این، شرکت‌ها باید تجاری شوند و بتوانند منابع مالی را مدیریت کنند که به‌طور قطع تکیه این موضوع بر منابع انسانی است.

امروز اگر به شرکت ملی گاز و وزارت نفت نگاه کنیم، شاهد حضور مهندسان خبره، بهره‌برداران و مدیران پروژه خوب هستیم، همچنین در بخش پروژه بسیار رشد کرده‌ایم. فضای آینده نیز به لحاظ نیروی انسانی باید متکی بر چابکی و مدیریت مالی باشد که بر اساس آن بتوانیم نیازهای آینده‌مان را مدیریت کنیم. بی‌تردید مجموعه وزارت نفت، خبره‌ترین و متعهدترین نیروها را دارد که همه آنها به سازمان‌شان متعصب، متعهد و وفادار هستند.

درباره خصوصی‌سازی در شرکت ملی گاز ایران توضیح دهید.

موضوع خصوصی‌سازی در شرکت ملی گاز ایران بر اساس واگذاری مالکیت تجهیزات، یا شرکت نیست، بلکه خصوصی‌سازی باید پله پله و همراه با آماده‌سازی زیرساخت‌ها انجام شود. اکنون ما موضوع برون‌سپاری را به جای خصوصی‌سازی دنبال می‌کنیم. بدان معنا که شرکت و مدیریت ثابت می‌ماند و هسته اصلی سازمان به همراه مالکیت حفظ می‌شود، اما فعالیت‌ها برون‌سپاری می‌شود.

معنی برون‌سپاری تجمیع پیمان نیست، مفهوم برون‌سپاری در نگاه جدید، ارزش‌گذاری عملکرد و بهره‌وری پیمانکاران است. در واقع ما به عملکرد آنها و منفعتی که به شرکت ملی گاز می‌رسانند، یا به میزان تولیدات آن شرکت، پرداختی خواهیم داشت.

در پرسش‌های قبل، سه گام مهم را در خصوص توسعه شامل صادرات گاز، محصولات ال‌پی‌جی و توسعه دانش فنی توضیح دادید. بر اساس واقعیت‌های موجود و فضای سیاسی فعلی در منطقه و جهان، چه برنامه‌ای برای صادرات گاز دارید؟

شاید امروز برخی اعتقاد دارند که صادرات گاز به حال خود رها شده و کسی آن را پیگیری نمی‌کند، در حالی که واقعیت این نیست. به دلیل شرایطی که اکنون بر فضای سیاسی منطقه حاکم است، ورود ما به خیلی از موضوعات در حوزه کشورهای خارجی محدود شده است، اما با توجه به تجربه‌هایی که داریم معتقدیم این محدودیت‌ها کوتاه مدت است، بنابراین نباید نگاه‌مان از برنامه‌ریزی بلندمدت غافل شود. ما منابع و ذخایر گازی داریم که می‌تواند برای کشورهای دیگر مثل اروپا، پاکستان و هند مهم باشد. از طرف دیگر، موقعیت جغرافیایی کشورمان، شرایط خاصی را برای ورود به صحنه تجارت جهانی گاز به ما می‌دهد. موقعیت راهبردی ایران از یک‌سو و منابع سرشار گازی ما از سوی دیگر، حکم می‌کند که برنامه‌ریزی طولانی‌مدت برای تبدیل شدن به یک کشور بزرگ صادرکننده گاز داشته باشیم.

در خصوص بومی‌سازی قطعات صنعت گاز آیا به نقطه‌ای رسیده‌ایم که بتوانیم کشورهای اطراف را پوشش دهیم؟

شرکت ملی گاز ایران در همه ابعاد و با تکیه بر توان داخلی رشد کرده است. ما در بهره‌برداری، اجرای پروژه‌ها، تولید داخلی کالا و ... رشد کرده‌ایم. در بخش شبکه‌های توزیع گاز نیز بیش از 99 درصد از همه نیازهای این بخش در داخل شهرها اعم از کنتور، رگلاتور، خطوط پلی اتیلن و موضوع‌های مرتبط با شبکه‌های توزیع داخلی‌سازی و بومی‌سازی شده‌اند. در یک مرحله بالاتر، در بخش خطوط لوله، کارخانه‌های فولاد و لوله‌سازی‌های خیلی خوبی در کشور داریم که توان تولید لوله‌هایی با قطرهای بالا برای تأمین نیازهای کشور را دارند. در زمینه ایستگاه تقویت فشار نیز دو شرکت سازنده توربوکمپرسور داخلی داریم. این توانایی داخلی بستر خوبی برای بخش خصوصی کشور است تا در بخش صدور خدمات فنی همراه با کالا وارد عمل شود.

تجهیزاتی که امروز به دنبال بومی‌سازی و خودکفایی در آن هستیم، از تجهیزات اولیه عبور کرده و تجهیزاتی «های‌تک» هستند و اکنون در پی آن هستیم تا تجهیزات باقی‌مانده پالایشگاهی را که برخی از آنها باید از خارج کشور وارد شوند نیز از طریق شرکت‌های دانش‌بنیان و فناورانه و پارک‌های فناوری بسازیم.

امسال مزین به نام «رونق تولید» است. به عنوان متولی صنعت گاز چه صحبتی درباره رونق تولید در این صنعت دارید؟

توسعه گاز و توسعه گازرسانی در کشور مترادف با رونق تولید است. ورود گاز طبیعی به هر منطقه و همچنین بهره‌مندی صنایع از این سوخت پاک موجب رونق اشتغال‌زایی می‌شود. گاز هنگام ورود به صنایع نخستین عامل تولید محسوب می‌شود، همان‌گونه که در همه دنیا انرژی به عنوان زیرساخت اول تولید است. در ایران نیز با توجه به اینکه ما یک شبکه پایدار گاز داریم بدون تردید به هر کجا که گازرسانی انجام شود، رونق تولید نیز در پشت سر آن خواهد رسید.