صد درصد قابل بازیافت

به گزارش می‌متالز، تولید فولاد در ایران به‌سرعت در حال رشد است و برآورد‌ها نشان می‌دهد تقاضای ضایعات فولادی در کشور افزایش یابد. در ایران زباله‌ها عمدتاً از طریق گروه‌های غیررسمی و کارگران شهرداری بازیافت می‌شوند. اما زباله‌های صنعتی از جمله فولاد در محدوده همین شرکت‌ها قابل مدیریت است. اگرچه ضایعات فولادی در همه‌جا وجود دارد که قابلیت استفاده دارند. آموزش و تجربه برای جلوگیری از اشتباهات در عملیات محموله ضایعات فولاد بسیار مهم است. چرا که آلاینده‌های صنعتی از جمله ضایعات فولادی می‌تواند به آلودگی منابع خاک و آب و مخدوش کردن مناظر منجر شود. در سطح جهانی، میانگین نرخ بازیافت فولاد ۸۵ درصد است، اما در برخی از کشور‌های صنعتی این نرخ به ۹۸ درصد می‌رسد.

بازیافت در صنعت فولاد یکی از مهم‌ترین و موثرترین فرآیند‌ها برای حفظ منابع طبیعی و کاهش اثرات زیست‌محیطی است. فولاد به دلیل خواص فیزیکی و شیمیایی‌اش به‌صورت صد درصد قابل بازیافت است و می‌توان آن را بدون از دست دادن کیفیت به دفعات نامحدود بازیافت کرد. این مزیت باعث شده که فولاد به عنوان یکی از پایدارترین مواد شناخته شود.

ضایعات فولادی خارج از کارخانه‌های فولاد از منابع مختلف جمع‌آوری می‌شود، از جمله خودرو‌های اسقاطی، لوازم خانگی قدیمی، ساخت‌وساز و ضایعات صنعتی. این ضایعات ممکن است از فولاد‌های مختلف با ترکیبات متفاوت باشند. ضایعات فولادی به کوره‌های مخصوصی مانند کوره قوس الکتریکی (EAF) منتقل می‌شوند. این کوره‌ها به وسیله جریان الکتریسیته بسیار بالا، ضایعات را ذوب می‌کنند. این مرحله انرژی کمتری نسبت به تولید فولاد از سنگ‌ آهن نیاز دارد و به کاهش گاز‌های گلخانه‌ای و مصرف انرژی کمک می‌کند. فولاد ذوب‌شده تصفیه می‌شود تا ناخالصی‌ها و مواد نامطلوب از آن حذف شوند. به فولاد ممکن است عناصری مانند کربن، کروم، یا نیکل اضافه شود تا ترکیب آلیاژی مناسب به‌دست آید. پس از تصفیه، فولاد مذاب به قالب‌هایی ریخته می‌شود و سپس به اشکال مختلف مانند ورق، میلگرد، و لوله‌ها تبدیل می‌شود. این محصولات می‌توانند دوباره در صنایع مختلف مانند ساختمان‌سازی، خودروسازی، و تولید ماشین‌آلات استفاده شوند.

مزایای بازیافت فولاد بسیار زیاد است. از جمله صرفه‌جویی در منابع طبیعی که از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. با بازیافت فولاد، نیاز به استخراج سنگ‌ آهن و سایر مواد اولیه کاهش می‌یابد؛ بنابراین فعالیت‌های معدنی کاهش می‌یابد و تخریب محیط زیست و منابع طبیعی به حداقل می‌رسد. از سویی بازیافت فولاد سبب کاهش مصرف انرژی می‌شود. تولید فولاد از ضایعات بازیافتی به انرژی بسیار کمتری نسبت به تولید فولاد از مواد اولیه نیاز دارد. همین امر موجب کاهش آلودگی محیط زیست می‌شود. فرآیند‌های بازیافت گاز‌های گلخانه‌ای کمتری تولید می‌کنند و آلودگی‌های هوا و آب را کاهش می‌دهند. از سویی حفظ منابع زمین از اهمیت بالایی برخوردار است. با بازیافت فولاد، می‌توان از دفن ضایعات فلزی در محل‌های دفن زباله جلوگیری کرد.

ایران از جمله مهم‌ترین کشور‌های آلاینده جو زمین است. مصرف مواد بیشتر برای تولید بیشتر سبب می‌شود گاز‌های گلخانه‌ای بیشتری تولید شود. ایران با وجود اینکه جزو ۲۰ اقتصاد اول جهان نیست، اما در رده هشت آلاینده اول کره زمین است. صنعت فولاد نیز در دسته آلاینده‌ها قرار می‌گیرد. اما بازیافت در صنایع فولاد سبب شده حجم آلایندگی در این صنعت در ایران کمتر شود. با وجود ظرفیت بالای تولید فولاد در ایران و توان بالقوه بازیافت ضایعات فولادی، برخی مسائل و موانع در این زمینه وجود دارند که بر کارایی و توسعه صنعت بازیافت فولاد تاثیر می‌گذارند. این چالش‌ها را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد: چالش‌های فنی و عملیاتی و چالش‌های مدیریتی و اقتصادی.

یکی از مسائل مهم در فرآیند بازیافت فولاد، کیفیت ضایعات است. در ایران، بسیاری از ضایعات فولادی به‌طور صحیح و استاندارد جمع‌آوری و جداسازی نمی‌شوند. این ضایعات ممکن است شامل مواد غیرفلزی یا فولاد‌های آلوده باشند که کیفیت فولاد بازیافتی را کاهش می‌دهند.

نبود زیرساخت‌های مناسب برای جداسازی دقیق ضایعات فولادی از سایر مواد، به‌ویژه در مقایسه با کشور‌هایی که دارای سیستم‌های پیشرفته بازیافت هستند، یکی از چالش‌های عمده است.

بسیاری از کارخانه‌های فولاد در ایران از فناوری‌های قدیمی استفاده می‌کنند که ممکن است به‌طور کامل مناسب بازیافت فولاد نباشند. این فناوری‌ها به‌ویژه در زمینه کوره‌های قوس الکتریکی (EAF) و فرآیند‌های تصفیه و ذوب ضایعات نیاز به به‌روزرسانی و توسعه دارند تا بازدهی بیشتری داشته باشند.

از سویی زیرساخت‌های جمع‌آوری و حمل‌ونقل ضایعات فولادی در ایران به اندازه کافی توسعه نیافته است. این موضوع موجب افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و عدم دسترسی به ضایعات فولادی در نقاط مختلف کشور می‌شود، به‌ویژه در مناطق دورافتاده که به منابع ضایعات دسترسی کمتری دارند. در بسیاری از کشورها، دولت‌ها با اعمال سیاست‌های مشوق و حمایتی، تولیدکنندگان فولاد را به استفاده از ضایعات و بازیافت فولاد تشویق می‌کنند. در ایران، نبود قوانین جامع و مشوق‌های اقتصادی کافی برای تسهیل بازیافت ضایعات، یکی از موانع اصلی رشد این بخش است.

کمبود سرمایه‌گذاری در بخش‌های مرتبط با بازیافت فولاد از جمله فناوری‌های پیشرفته و توسعه زیرساخت‌های جمع‌آوری و پردازش ضایعات، یکی دیگر از چالش‌های اساسی است. بخش خصوصی و دولتی در ایران به دلایل مختلف از جمله بی‌ثباتی اقتصادی و تحریم‌ها، تمایل کمتری به سرمایه‌گذاری در این بخش نشان داده‌اند. قیمت‌گذاری ناپایدار ضایعات فولادی و همچنین نوسانات بازار جهانی فولاد، بازیافت ضایعات را در ایران با مشکلات جدی مواجه می‌کند. این نوسانات باعث می‌شود که تولیدکنندگان و بازیافت‌کنندگان در دوره‌هایی از کاهش قیمت، انگیزه کمتری برای جمع‌آوری و بازیافت ضایعات داشته باشند.

تحریم‌های بین‌المللی بر روی اقتصاد ایران، به‌ویژه صنایع فلزی و فولادی، تاثیرات منفی گذاشته است. محدودیت در واردات فناوری‌های جدید و همچنین صادرات محصولات فولادی بازیافتی به بازار‌های جهانی، به کاهش توان رقابتی صنعت فولاد ایران در زمینه بازیافت منجر می‌شود.

با وجود این چالش‌ها، فرصت‌هایی نیز برای بهبود وضعیت بازیافت فولاد در ایران وجود دارد. سرمایه‌گذاری در فناوری‌های جدید هنوز امکان‌پذیر است. به‌روزرسانی و استفاده از فناوری‌های پیشرفته در کوره‌های ذوب و تجهیزات تصفیه می‌تواند بهره‌وری فرآیند بازیافت را افزایش دهد. قوانین حمایتی باید تدوین شوند و دولت می‌تواند با وضع قوانین و مشوق‌های مالیاتی، تولیدکنندگان فولاد را به استفاده از مواد بازیافتی تشویق کند. از سوی دیگر آموزش و آگاهی‌بخشی نقش کلیدی در بهبود فرآیند بازیافت فولاد دارد. افزایش آگاهی عمومی در مورد اهمیت بازیافت فولاد و تشویق به تفکیک و جمع‌آوری ضایعات فولادی می‌تواند به بهبود فرآیند جمع‌آوری کمک کند.

منبع: دنیای اقتصاد