تنظیم مجدد روابط قدرت

به گزارش می‌متالز، اتخاذ رویکرد حمایت گرایانه، اعمال تعرفه‌های سنگین بر واردات از چین، اتحادیه اروپا، مکزیک، کانادا و سایر کشور‌ها و استفاده گسترده از ابزار تعرفه در سیاست خارجی و امنیتی، بازتاب‌های گسترده‌ای در نظام تجارت جهانی ایجاد کرد. از همین رو تاثیر سیاست تعرفه‌ای دولت آمریکا بر اقتصاد جهان با هدف تحلیل جامع سیاست‌های تعرفه‌ای دولت جدید ایالات متحده و پیامد‌های آن بر تجارت جهانی، ابتدا به تبیین بنیان‌های نظری سیاست‌ها در چارچوب اصول اساسی تجارت بین‌الملل می‌پردازد. سپس دیدگاه‌های موافق و مخالف با استناد به آرای اقتصاددانان در ادبیات اقتصاد سیاسی و نظریه‌های تجارت بین‌الملل تحلیل می‌شوند. در ادامه، آثار مستقیم و غیرمستقیم این سیاست‌ها بر جریان‌های تجاری جهانی، زنجیره‌های تامین بین‌المللی، بازار‌های مالی و رشد اقتصادی جهان مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

به طور خاص، بخش‌های انرژی و فناوری به عنوان اهداف اصلی سیاست‌های محدودکننده دولت آمریکا علیه چین و سایر رقبا تحلیل می‌شوند. همچنین پیامد‌های تعرفه‌ها بر کشور‌های درحال توسعه تحلیل می‌شود. در مجموع از مهم‌ترین پیامد‌های این سیاست‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اختلال در زنجیره‌های تامین جهانی، به ویژه در صنایع پیشرفته و انرژی و کاهش رشد اقتصاد جهانی.
• کاهش سطح تجارت بین‌الملل و افزایش نااطمینانی در بازار‌های جهانی.
• ایجاد تورم و کاهش بهره وری و رفاه در اقتصاد آمریکا.
• تشدید روند واگرایی در نظم اقتصادی بین‌الملل و بازگشت مجدد رقابت‌های ژئوپلیتیک.
• احیای نقش دلار به عنوان ابزار نفوذ مالی و سیاسی و بروز نشانه‌های تناقض یا معمای تریفین.
• موفقیت محدود در احیای اشتغال صنعتی آمریکا با وجود اهداف اعلام شده.
• ایجاد جنگ تجاری در دنیا و کاهش رشد و رفاه کشور‌های درحال توسعه.

با توجه به پیامد‌های مورد اشاره، سیاست‌های تعرفه‌ای آمریکا بیشتر ابزاری برای اعمال فشار ژئوپلیتیک و تنظیم مجدد روابط قدرت در اقتصاد جهانی بوده‌اند، نه صرفاً تدبیری اقتصادی. در ادامه پیشنهاد‌هایی برای ایران در راستای کاهش آسیب پذیری، بهره برداری از فرصت‌های ناشی از بازآرایی زنجیره‌های ارزش جهانی و ارتقای دیپلماسی تجاری ارائه شده که عبارتند از:

تنوع بخشی به شرکای تجاری در قالب بریکس+، پیمان شانگهای و اکو و ...: با توجه به تشدید تنش‌های تجاری بین قدرت‌های بزرگ، ایران باید راهبردی فعال در گسترش روابط تجاری با کشور‌های آسیایی، آفریقایی و آمریکای لاتین اتخاذ نماید. حضور موثر در سازمان‌هایی نظیر پیمان شانگهای، بریکس، اتحادیه اوراسیا و اکو نیز باید تقویت شود.

بازطراحی جایگاه ایران در زنجیره ارزش جهانی: توسعه صنایع بالادستی و میانی به ویژه در حوزه پتروشیمی، فلزات اساسی، فناوری‌های اطلاعاتی و دارویی، برای کاهش وابستگی به واردات کالا‌های واسطه‌ای و فناوری محور ضروری است.

تقویت دیپلماسی تجاری و نهادی سازی مذاکرات اقتصادی: ایجاد ساختار‌های تخصصی در وزارت صمت و وزارت امور خارجه و اتاق‌های بازرگانی برای رصد تعرفه‌ها، استاندارد‌ها و مقررات تجارت جهانی و تربیت مذاکره کنندگان حرفه‌ای، گامی اساسی در تعامل با اقتصاد جهانی خواهد بود.

پایش مستمر سیاست‌های تجاری قدرت‌های بزرگ: ایجاد یک مرکز تخصصی در اتاق بازرگانی ایران با هدف رصد و تحلیل روزآمد تحولات تعرفه‌ای و ارزی آمریکا، چین، اتحادیه اروپا و شرکای عمده تجاری، به پیش بینی فرصت‌ها و تهدید‌ها کمک می‌کند.

اصلاحات ساختاری در اقتصاد داخلی: کاهش کسری بودجه دولت، تقویت پس انداز ملی، و جهت دهی سرمایه گذاری داخلی به سمت صادرات محوری، راه حل بلندمدت کاهش آسیب پذیری تجاری و ارزی خواهد بود.

تعامل سازنده با نهاد‌های بین‌المللی: اگرچه تحریم‌ها محدودیت‌هایی ایجاد کرده‌اند، اما ایران باید در کنار دنبال کردن رفع تحریم‌های ظالمانه در حد امکان با سازمان‌های بین‌المللی موثر و در دسترس تعامل علمی و فنی داشته باشد تا از ظرفیت‌های تحلیل و داده‌های جهانی بهره‌مند شود.

تحولات اخیر در نظام تجارت بین‌الملل، نوید بازآرایی ساختاری در نظم جهانی را می‌دهد. در این چارچوب، ایران باید با درک صحیح از روند‌های نوظهور، هوشمندی در دیپلماسی تجاری، بازسازی درونی اقتصاد و گسترش افق‌های همکاری بین‌المللی، جایگاه خود را در نظم جدید تثبیت کند.

منبع: دنیای اقتصاد