برق گران، فولاد اوکراین را به زانو درآورد

به گزارش می‌متالز، نمایندگان صنایع انرژی‌بر از مقامات دولتی خواسته‌اند تا رویکرد خود را نسبت به عملکرد و تنظیم بازار داخلی برق بازنگری کنند تا ظرفیت صنعتی کشور حفظ شود چرا که وضعیت کنونی قیمت‌ها برای تولیدکنندگان بزرگ در آستانه بحران است. این موضوع در میزگردی با عنوان «بازار برق اوکراین: چالش‌های پیش روی صنعت و مجتمع آهن و فولاد» مورد بحث قرار گرفت.

شرایط بخش انرژی اوکراین

کارشناسان می‌گویند قیمت و دسترسی به برق اکنون به یک چالش جدی برای اوکراین تبدیل شده است.

به دلیل جنگ و حملات روسیه، کشور با کمبود ظرفیت تولید مواجه است. به‌طور خاص، نیروگاه هسته‌ای زاپوریژیا به طور موقت اشغال شده، نیروگاه‌های حرارتی و برق‌آبی داخلی بر اثر حملات روسیه آسیب دیده‌اند و بخش بزرگی از تولید برق بادی همچنان در مناطق اشغالی قرار دارد.

از سال ۲۰۲۲، قیمت‌ها برای همه دسته‌های مصرف‌کنندگان چه خانوار‌ها و چه صنعت افزایش چشمگیری داشته است. بخش بزرگی از این افزایش به دلیل رشد هزینه تولید و انتقال برق بوده است.

از جمله عوامل مؤثر، نوسانات ارزی است که بر هزینه منابع انرژی تأثیر گذاشته؛ زیرا این کشور بخش قابل‌توجهی از آن را وارد می‌کند. همچنین دولت تولید برق با گاز را افزایش داده که گاز یک منبع گران برای تولید برق محسوب می‌شود.

علاوه بر این، شرکت NPC Ukrenergo تعرفه‌ها را افزایش داده که به گفته کارشناسان، این اقدام با هدف بالا بردن سطح پرداخت‌ها به منابع تجدیدپذیر، نیاز به بازسازی زیرساخت‌های آسیب‌دیده و کاهش انضباط پرداخت‌ها انجام شده است.

هم‌زمان حجم انتقال برق کاهش یافته – از سال ۲۰۲۲ مصرف برق تنها ۳۰ درصد سطح پیش از جنگ است.

قیمت برق در اوکراین تحت‌تأثیر عوامل فنی (محدودیت در ظرفیت صادرات و واردات) و اقتصادی (سقف‌های قیمتی و نبود قرارداد‌های بین‌دولتی) نیز قرار دارد. بنا به نظر کارشناسان، تا زمانی که کشور با کمبود برق روبه‌روست، به واردات وابسته خواهد ماند و این وضعیت بر قیمت‌ها اثرگذار خواهد بود.

چالش‌های صنعت فولاد

اگر وضعیت قیمت برق تغییر نکند، کشور ممکن است صنعت فولاد خود و در نتیجه حدود ۷ درصد تولید ناخالص داخلی را از دست بدهد و به واردکننده محصولات فولادی تبدیل شود. «اولگا بوسلاوتس» وزیر پیشین انرژی اوکراین و مشاور مدیرعامل شرکت آرسلورمیتال کریوی‌ریه این هشدار را مطرح کرد.

او محدود بودن رقابت در بازار، رشد تعرفه‌های انحصار‌های طبیعی (ریشه‌دار در مشکلات قدیمی حل‌نشده در بخش انرژی)، و عدم توازن منطقه‌ای (از دست رفتن تولید در شرق و لزوم انتقال طولانی برق از غرب) را از عوامل اصلی افزایش قیمت‌ها دانست.

به گفته او، در سال گذشته ساخت نیروگاه‌های کوچک و پراکنده افزایش یافته، اما شمار مصرف‌کنندگان جدید رشد نکرده است؛ بنابراین از دست دادن مصرف صنعتی موجود و بالقوه، لطمه‌ای جدی به بخش انرژی وارد خواهد کرد.

«آندری گلوشچنکو» تحلیل‌گر نیز تأکید کرد که قیمت برق یکی از عوامل تعیین‌کننده رقابت‌پذیری صنایع است، در حالی که هزینه برق در اوکراین از بیشتر کشور‌های اتحادیه اروپا بالاتر است. متوسط قیمت در بازار روز-بعد داخلی (DAM) سال گذشته ۱۱۲ یورو به ازای هر مگاوات‌ساعت (+۲۳ درصد نسبت به سال قبل) بوده است.

برق سهم بزرگی از هزینه تولید در مجتمع آهن و فولاد دارد: ۵۰-۶۰٪ برای کنسانتره سنگ‌آهن، ۳۰-۳۵ درصد برای گندله، و ۱۰-۱۵ درصد برای فولاد تولیدشده با کوره قوس الکتریکی.

به عنوان نمونه، سهم برق در قیمت فروش محصولات آرسلورمیتال کریوی‌ریه در سال ۲۰۲۱ حدود ۷ درصد بود، اما تا سال ۲۰۲۵ به ۲۰٪ خواهد رسید. «مائورو لونگوباردو» مدیرعامل این شرکت گفت که این کارخانه بسیار انرژی‌بر است و حتی در شرایط فعالیت با ظرفیت کمتر، حدود ۲۵۰ مگاوات‌ساعت در ساعت مصرف دارد.

این کارخانه محصولات ساختمانی برای بازار‌های جهانی تولید می‌کند و نمی‌تواند افزایش هزینه انرژی را به مشتریان منتقل کند. در بازار‌های صادراتی (اکنون عمدتاً اروپا)، این شرکت مجبور است با تولیدکنندگانی رقابت کند که برق ارزان‌تری دارند.

در پنج ماه نخست امسال، زیان خالص شرکت به ۳.۸ میلیارد هریونیای اوکراین رسید. لونگوباردو گفت اکنون دغدغه اصلی آنها بقاست، نه توسعه.

«واسیل هونچارک» مدیر شرکت Dniprostal-Energo نیز برق ارزان و رقابتی را عاملی حیاتی برای هزینه و رقابت در بازار جهانی دانست.

افزایش هزینه برق نه‌تنها روی قیمت محصولات فولادی اثر می‌گذارد بلکه زنجیره تأمین را هم مختل می‌کند. «ایهور کانداوروف» مدیر خرید شرکت Centravis گفت که این مسئله باعث کاهش خرید بیلت فولاد ضدزنگ از تولیدکنندگان داخلی و افزایش واردات از هند و حتی چین شده است.

او افزود تأمین‌کنندگان داخلی انعطاف‌پذیرتر و سریع‌تر از خارجی‌ها هستند، اما اکنون به دلیل قیمت‌های بالاتر رقابت‌پذیری خود را از دست می‌دهند.

مشکلات اصلی

نمایندگان صنعت فهرستی از مشکلات بازار برق اوکراین که بر تولید اثر مستقیم دارند، مطرح کردند.

یکی از حادترین مسائل، عدم توانایی پیش‌بینی قیمت‌ها و به تبع آن فرایند تولید و نبود شفافیت درباره تراز سیستم انرژی است. در اروپا اطلاعاتی مانند کسری یا مازاد و پیش‌بینی تولید در دسترس است، اما در اوکراین تولیدکنندگان و معامله‌گران تقریباً «کور» عمل می‌کنند.

شرکت‌کنندگان بر اهمیت شرایط قابل پیش‌بینی برای واردات، از جمله اجرای حراج‌های بلندمدت برای دسترسی به مرز‌های بین‌دولتی، تأکید کردند. این امر امکان بستن قرارداد‌های بلندمدت با تأمین‌کنندگان اروپایی را فراهم کرده و سیگنال مثبتی به بازار داخلی می‌دهد. در حال حاضر صنایع اوکراینی مجبورند به معاملات روزانه (Spot) تکیه کنند.

یکی دیگر از پیشنهادها، فروش برق تحت شرایط ویژه است. مثلاً Energoatom که بیش از نیمی از برق کشور را تولید می‌کند، می‌تواند موظف شود بخشی از تولید خود را با قیمت ثابت به صنعت بفروشد، همان‌طور که در سال ۲۰۲۰ صنایع انرژی‌بر قادر به خرید بلندمدت برق از این شرکت با قیمت در یک «کریدور» مشخص بودند.

جست‌وجوی راه‌حل

کارشناسان، صنعت فولاد و مقامات دولتی بر لزوم سیاستی هماهنگ برای نزدیک‌کردن بازار برق داخلی به تعادل منصفانه میان منافع تولیدکنندگان انرژی و مصرف‌کنندگان بزرگ تأکید کردند.

«اولکساندر کالنکوف» رئیس انجمن Ukrmetprom گفت که این بحث نباید محدود به رگولاتور یا وزارت انرژی شود و حتی باید شرکای اروپایی اوکراین در یافتن راه‌حل مشارکت کنند.

او تأکید کرد که علاوه بر اقدامات میان‌مدت، باید تدابیر فوری با افق زمانی چندماهه اتخاذ شود؛ چرا که نه‌تنها فولادسازان بلکه تولیدکنندگان فروآلیاژ، صنایع شیمی و سایر بخش‌ها نیز در شرایط دشوار هستند.

«آندری تلیوپا» معاون وزیر اقتصاد، محیط زیست و کشاورزی گفت که وزارتخانه مشکل را درک کرده و به دنبال کمک به صنایع است. با این حال، افزایش تولید برق و به تبع آن کاهش قیمت‌ها فرآیندی زمان‌بر است و دولت آماده حمایت حداکثری از صنعت است.

او یادآوری کرد که وزارت اقتصاد اکنون مسوول سیاست صنعتی است و در حال تدوین استراتژی صنعتی جدید اوکراین است.

به گفته او، هزینه برق و انرژی به طور کلی، تقریباً نیمی از موفقیت توسعه صنعتی کشور را تعیین می‌کند و باید برای آن برنامه حمایتی، تعرفه ویژه یا سازوکار جبرانی کارآمدی یافت که هم نیاز صنعت را برآورده کند و هم با الزامات شرکای اروپایی در روند ادغام مطابقت داشته باشد.

ضرورت اقدام فوری

پس از تخریب تأسیسات انرژی بر اثر حملات روسیه، خاموشی‌ها و محدودیت‌های شدید، موضوع قیمت هر کیلووات ساعت برای سیاستمداران به حاشیه رفت، اما به گفته حاضران در میزگرد، این وضعیت قابل ادامه نیست و نیازمند راه‌حلی فوری است.

منبع: پایگاه خبری - تحلیلی ایراسین