سه پیامد جنگ تجاری برای نفت

به گزارش می متالز، بیش از یک سال و نیم است که جنگ تجاری بین پکن و واشنگتن در جریان است. ترامپ حجم تجارت بین دو کشور را ناعادلانه می‌داند و با افزایش تعرفه بر واردات کالا از چین سعی در محدود کردن آن یا متقاعد کردن چین برای افزایش واردات از آمریکا دارد. بر اساس آمارهای رسمی آمریکا، این کشور در سال ۲۰۱۸ تنها ۱۲۰ میلیارد دلار صادرات به چین داشته در‌حالی‌که چین بیش از ۵۳۹ میلیارد دلار صادرات به آمریکا انجام داده است. با این حال همان‌طور که کارشناسان اقتصادی تاکید می‌کنند، جنگ تجاری هیچ‌گاه طرف برنده‌ای ندارد؛ در حدود یک سال گذشته نیز جنگ تجاریچین و آمریکا نه‌تنها بر اقتصاد این کشورها اثرگذار بوده، بلکه به کاهش رشد اقتصاد جهانی نیز منجر شده است. از این رو دو طرف از ژانویه آتش‌بس اعلام و مذاکراتی را برای پایان دادن به تنش‌های تجاری آغاز کرده‌اند. اما تنش‌ها مجددا از ماه مه وارد فاز دیگری شد، چراکه آمریکا تعرفه بر ۲۰۰ میلیارد دلار از کالاهای وارداتی از چین را افزایش داد و به ۲۵ درصد رساند. این موضوع باعث از ریل خارج شدن قطار مذاکرات شد. آخرین دور مذاکرات بین دو طرف که چهارشنبه گذشته برگزار شد، بدون هیچ نتیجه‌ای به پایان رسید. ترامپ یک روز پس از آن اعلام کرد که تعرفه بر ۳۰۰ میلیارد دلار دیگر از کالاهای وارداتی از چین را از ابتدای سپتامبر ۱۰ درصد افزایش خواهد داد. این اعلام به‌طور رسمی به آتش‌بس تجاری بین دو طرف پایان داد و آینده مذاکرات بین دو کشور را بیش از پیش با ابهام مواجه کرد.

به‌دنبال این اقدام بازارهای سهام و کالایی از جمله نفت با افت قیمت شدیدی مواجه شده است. روز پنج‌شنبه قیمت نفت حدود ۸ درصد کاهش یافت و افزایش نسبی قیمت‌ها در روز جمعه نیز نتوانست آن را جبران کند. روز دوشنبه به‌عنوان اولین روز معاملاتی هفته نیز افت قیمت نفت ادامه داشت، نفت‌خام آمریکا 1.7 درصد و نفت برنت 3.7 درصد کاهش یافتند و برنت نه‌تنها به زیر ۶۰ دلار رسید، بلکه  با ثبت افت بیش از ۱۹ درصدی نسبت به اواخر آوریل سال‌جاری در آستانه ورود به فاز خرسی قرار گرفت. افت بیشتر قیمت نفت برنت، تحت تاثیر کاهش ارزش یوآن و افزایش شاخص دلار بود، اما روز گذشته به‌دنبال توقف افت یوآن و بازگشت آرامش به بازارها، قیمت نفت نیز به ثبات رسید. نفت برنت تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت۱۷به وقت تهران) با رشد محدود و حدود ۱۰ سنتی نزدیک به ۶۰ دلار بر بشکه معامله و نفت‌خام آمریکا نیز با افزایش حدود ۲۰ سنتی به مرز ۵۵ دلار بر بشکه نزدیک‌ شد. برآوردها از کاهش موجودی انبارهای نفتی آمریکا دیگر عامل بازگشت ثبات به بازار نفت در روز گذشته بود. آنطور که پلاتس برآورد کرده است، موجودی انبارهای تجاری نفت آمریکا در هفته گذشته 3.8 میلیون بشکه و موجودی بنزین نیز 1.4 میلیون بشکه کاهش یافته است. کاهش موجودی‌ها سیگنال رشد تقاضا در فصل تابستان و افزایش مسافرت‌های جاده‌ای در این کشور را نشان می‌دهد؛ آمار دقیق این ذخایر شامگاه چهارشنبه اعلام می‌شود. با این حال انتظار نمی‌رود آرامش بازار نفت چندان به درازا بکشد. به گفته برخی تحلیلگران، نگرانی از کاهش تقاضا تنها یکی از ریسک‌های جنگ تجاری برای بازار نفت است و جنگ تجاری از دو مسیر دیگر نیز می‌تواند بر بازار نفت اثرگذار بوده و سقوط قیمت‌ها را تشدید کند.

  ضعف در سمت تقاضا

همان‌طور که پیش از این بارها اعلام شده، مهم‌ترین اثر جنگ تجاری در بازار نفت، تضعیف سمت تقاضا است. جنگ تجاری، رشد اقتصادی جهان به خصوص در آسیا و آمریکا را کاهش خواهد داد؛ چراکه این تنش‌ها به معنای افزایش هزینه‌ها در مشاغلی در آمریکا و آسیا است که نیاز خود را از طریق واردات تامین می‌کنند. علاوه بر این، جنگ تجاری می‌تواند به افزایش قیمت کالاها برای مصرف‌کنندگان نهایی نیز منجر شود. از این رو است که به‌دنبال جنگ تجاری، رکود و کاهش رشد اقتصادی رخ می‌دهد. در شرایط رکود، مشاغل و مردم نیز تمایل کمتری به مصرف انرژی دارند و عدم اطمینان به پایان یافتن جنگ تجاری بین بزرگ‌ترین اقتصادهای جهان به کاهش تقاضا در سراسر جهان منجر می‌شود. برآوردهای موسسات و سازمان‌های بین‌المللی نیز بر ضعف سمت تقاضای بازار در سال‌جاری میلادی دلالت دارد. سازمان‌های معتبری چون اوپک و آژانس بین‌المللی انرژی از ابتدای سال بارها برآورد خود از رشد تقاضای نفت را کاهش داده‌اند، آنها جنگ تجاری را مهم‌ترین عامل ضعف سمت تقاضا می‌دانند.

  واکنش چین چه خواهد بود؟

اما دومین پیامد جنگ تجاری برای بازار نفت، تا حدود زیادی به واکنش چین به اقدامات ترامپ بستگی دارد. شرکت‌های چینی هرچند خرید غلات از آمریکا را تعلیق کرده‌اند، اما هنوز دولت چین واکنش رسمی به تصمیم ترامپ نداشته است. با این حال برخی کاهش ارزش برابری یوآن در روزهای اخیر را اقدام تلافی‌‌جویانه پکن در برابر ترامپ می‌دانند. از زمان انتشار توییت ترامپ در روز پنج‌شنبه ارزش یوآن در برابر دلار تا روز گذشته افت مداومی را تجربه کرد و روز دوشنبه تا سطح ۷ واحد (۷ یوآن در برابر یک دلار) که کمترین سطح طی ۱۱ سال گذشته یعنی از زمان بحران اقتصادی سال ۲۰۰۸ است، سقوط کرد. در پی رسیدن نرخ یوآن به این سطح، رئیس‌جمهوری آمریکا دوشنبه شب چین را به دستکاری در ارزش واحد پول خود متهم کرد. وزارت خزانه‌داری ایالات‌متحده نیز می‌گوید این اقدام دولت چین به‌معنی نقض تعهداتش، به‌عنوان عضوی از گروه ۲۰ اقتصاد بزرگ جهان، در خودداری از کاهش ارزش قابل‌رقابت پول است. مقام‌های اقتصادی آمریکا نگرانند که چین از سیاست تضعیف ارزش پول ملی خود که به ارزان‌تر شدن کالاهای تولیدی این کشور در بازار جهانی منجر می‌شود به‌عنوان سلاحی در جنگ تجاری میان دو کشور استفاده ‌کند. کاهش ارزش یوآن به معنای ارزان شدن کالاهای چینی در بازارهای جهانی و تقویت صادرات کالاهای این کشور است و در صورت دستوری بودن می‌تواند به جنگ ارزی بین آمریکا و چین منجر شود.  با این حال چین این اتهامات را رد کرده و کاهش ارزش یوآن را واکنش طبیعی بازار به تشدید تنش‌های تجاری بعد از توییت ترامپ دانسته است. روز گذشته روند کاهشی ارزش یوآن متوقف شد؛ این موضوع به ثبات در بازار نفت، دیگر بازارهای کالایی و بازار سهام آسیا، آمریکا و اروپا منجر شد. کاهش ارزش یوآن به افزایش ارزش دلار منجر می‌شود. افزایش ارزش دلار نیز به معنای گران شدن نفت و دیگر کالاهایی است که در بازارهای جهانی با نرخ دلار ارزش‌گذاری می‌شوند. بر این اساس کاهش ارزش یوآن خود تهدیدی برای تقاضای بازار نفت است.

  نفت ایران؛ برگ برنده چین

ایران می‌تواند نقش اصلی را در سومین و آخرین پیامد جنگ تجاری برای بازار نفت داشته باشد. به این معنا که با افزایش تنش‌ها بین دو طرف، ممکن است چین تصمیم بگیرد با افزایش خرید نفت از ایران دیپلماسی خارجی و تحریم‌های آمریکا علیه ایران را به چالش بکشد. به گفته تحلیلگران بانک آمریکایی مریل لینچ «اگر چین تصمیم بگیرد واردات نفت از ایران را افزایش دهد، قیمت نفت ۲۰ تا ۳۰ دلار در هر بشکه نسبت به سطوح کنونی کاهش خواهد یافت.» این یعنی قیمت نفت می‌تواند به کانال ۳۰ دلار سقوط کند. این تهدید زمانی‌ جدی‌تر می‌شود که به این حقیقت که چین با وجود فشارهای آمریکا هیچ‌گاه خرید نفت از ایران را متوقف نکرده است، توجه شود. به‌دنبال خروج آمریکا از برجام، تحریم‌های نفتی ایران از نوامبر ۲۰۱۸ بازگشت. با این حال آمریکا ۸ کشور از جمله چین را به شکل محدود از تحریم خرید نفت ایران معاف کرد. هرچند از نوامبر خرید نفت این کشور از ایران کاهش یافت، اما همچنان در سطحی بالاتر از انتظارات دولت ترامپ در جریان بود. تخلف چین از تحریم‌های آمریکا علیه ایران از ماه مه جدی‌تر شد. چراکه از دوم ماه مه مهلت ۶ ماهه ترامپ به ۸ خریدار نفت ایران برای تداوم واردات پایان یافت و ترامپ این معافیت‌ها را تمدید نکرد. از آن زمان هرچند صادرات نفت ایران از مجاری غیررسمی و پنهانی ادامه یافته، اما هیچ کشوری به غیر از چین حاضر نشده به‌طور رسمی اعلام کند که خریدار نفت ایران است. آمار گمرک چین نشان می‌دهد که نه‌تنها در ماه مه بلکه در ماه ژوئن نیز خرید نفت این کشور از ایران به‌طور رسمی ادامه داشته است. پکن در ماه مه بیش از ۲۵۰ هزار بشکه در روز و در ژوئن بیش از ۲۰۸ هزار بشکه در روز خریدار رسمی نفت ایران بوده است. علاوه بر این، آمار نشان می‌دهد حجم عظیمی از نفت ایران در انبارهای نفتی واقع در سواحل چین ذخیره شده و از آنجا که برداشت از این ذخایر چندان قابل‌ردیابی نیست، محل خوبی برای برداشت پالایشگران چینی از نفت ایران است. از سوی دیگر افزایش تنش‌ها می‌تواند چین را متقاعد کند که نفت آمریکا را جزو کالاهای مشمول تعرفه واردات قرار دهد و این کشور می‌تواند نیاز خود به نفت را با افزایش واردات از ایران تامین کند. هرچند آمار از کاهش بیش از ۵۰ درصدی خرید نفت چین از آمریکا طی یک‌سال گذشته خبر می‌دهد اما تاکنون پکن نفت را به‌طور رسمی وارد جنگ تجاری با آمریکا نکرده و این کالا همچنان به‌عنوان ابزاری برای فشار به آمریکا باقی مانده است.