زنجیره ارزش آفرین فولاد ایران و نقض غرضی به نام صادرات سنگ ‌آهن

به گزارش می متالز، بر اساس طرح چشم ‌ انداز تدوین شده در کشور تا افق 1404، تولید 55 میلیون تن فولاد برنامه ‌ ریزی شده است که در جهت تحقق این امر، برآورد میزان مورد نیاز کان سنگ آهن در حدود 160 میلیون تن، کنسانتره حدود 80 میلیون تن و گندله حدود 75 میلیون تن در سال می ‌باشد.

در حال حاضر، مجموع ذخایر احتمالی سنگ ‌ آهن کشور در حدود 5 میلیارد تن و میزان ذخایر قطعی آن 3.3 میلیارد تن است. این میزان در حدود 2 درصد کل ذخایر قطعی سنگ ‌ آهن دنیا را شامل می ‌ شود. سنگ ‌ آهن در سال 96 حدود 72 میلیون تن تولید شد و این رقم در سال 97 به 75 میلیون تن افزایش یافت.

بر اساس افق 1404 سنگ ‌ آهن مورد نیاز فولادسازان، سالانه حدود 160 تا 165 میلیون تن خواهد بود. نیازمندی این حجم سنگ ‌آهن درحالی است که میزان استخراج از ذخایر موجود سنگ‌آهن و واحدهای در دست احداث تا سال 1404 در حدود 130 میلیون تن در سال برآورد می‌ شود.

با نگاهی به این آمار می ‌ توان مشاهده نمود که با توجه به اینکه اکتشافات جدیدی در این زمینه انجام نشده است و با توجه به صادرات سنگ ‌ آهن، فولادسازان کشور با خطر کمبود مواد اولیه در آینده ‌ای نه چندان دور مواجه خواهند شد و ناچارند که این محصول را با قیمت تمام شده بالاتری تهیه کنند. بر همین اساس انجام اکتشافات جدید در این بخش و سرعت بخشیدن به آن جهت دستیابی به ذخایر جدید از جمله موارد مهم جهت حل این مساله می ‌باشد. 

اما بالا بودن هزینه ‌های اکتشافی و پر ریسک بودن آن منجر شده بخش خصوصی در این زمینه ورود نکند و البته دولت نیز در این زمینه کار نامه موفقی نداشته و اخیرا اقدامات موثری از سوی ایمیدرو پیگیری می ‌شود. همچنین 11 شرکت بزرگ معدنی کنسرسیومی در زمینه اکتشاف تشکیل داده ‌اند که گفته می ‌شود فولاد مبارکه، خوزستان، میدکو، توسعه معادن و فلزات، گل ‌ گهر، گهر زمین، چادرملو، فولاد خوزستان، غدیر ، صبانور و ذوب آهن در این کنسرسیوم در کنار هم قرار گرفتند تا در امر اکتشاف به دولت کمک کنند.

البته بر طبق بررسی ‌های صورت گرفته به دلیل مشکلات موجود در سازوکارهای آیین نامه ‌ ای و قانونی بخش ‌ های دولتی، تاکنون پهنه ‌ای به منظور اکتشاف به این کنسرسیوم داده نشده است.

با توجه به اینکه سنگ ‌ آهن به عنوان ماده اولیه زنجیره فولاد نقش بسیار مهمی در چرخه تولید فولاد دارد، صادرات آن (خام فروشی) بر خلاف مصالح عمومی و اقتصادی کشور بوده و تاثیرات منفی بر تولید و اشتغال به عنوان بخشی از بندهای مهم ابلاغ شده سیاست ‌ ‌های کلی اقتصاد مقاومتی خواهد گذاشت.

صنعت فولاد کشور یک صنعت مهم و استراتژیک است که کشور می ‌تواند با اتکا بر ظرفیت ‌های موجود در این صنعت در ‌صورتی ‌که این واحدها برای تامین ماده اولیه خود با مشکل مواجه نشوند ارزش افزوده بالایی ایجاد نماید. با توجه به راه ‌اندازی طرح 10 میلیون تنی فولاد مکران و نیز طرح 10 میلیون تنی منطقه ویژه خلیج ‌ فارس نیاز به سنگ ‌ آهن بیش از پیش برای واحدهای فولادی احساس می ‌شود.

در سال 96 بیش از 17 میلیون تن سنگ ‌ آهن به شکل ‌ های مختلف از کشور صادر شده است که چین مقصد عمده این میزان بوده است و این به معنای از دست رفتن 6 میلیارد و 800 میلیون دلار ارزش افزوده برا ی کشور ‌ باشد.

همچنین در سه ماه پایانی سال 97 به میزان 1131606 تن گندله و کنسانتره به ارزش 78165446 دلار و در سه ماه نخست سال 98 به میزان 1239716 تن گندله و کنسانتره به ارزش 103305692 دلار صادر شده است. همین موضوع باعث کمبود کوتاه ‌ مدت مواد اولیه فولادسازی در کشور شده است که البته خسران عظیمی برای زنجیره صنعت کشور می ‌باشد.

به زعم برخی کارشناسان صادرات سنگ ‌ آهن زمانی توجیه خواهد داشت که در ابتدا نیاز داخل تامین شود و در صورت مازاد این محصول به جهت ارزآوری برای کشور، مازاد آن صادر شود نباید سودهای کوتاه ‌مدت و منافع شخصی افراد بر مصالح کلان ملی کشور مقدم باشد.

در ‌صورتی ‌که روند صادرات سنگ ‌آهن ادامه یابد قطعا آثار سوء آن را بر زنجیره تولید کشور مشاهده خواهیم کرد و در آینده ‌ای نزدیک به کشور واردکننده سنگ ‌ آهن تبدیل می ‌ شویم.

اما نگارنده معتقد است اساسا در کشوری که هدف و برنامه میان ‌ مدت جهت به حداکثر رساندن ظرفیت فولاد خود دارد، عبارت "صادرات سنگ ‌ آهن" نقض غرضی بزرگ بوده و از حیز انتفاع و دایره منطق اقتصادی و مالی و حتی انسانی خارج است.

در این بین سال ‌ها وجود انجمنی به نام "صادرکنندگان سنگ ‌ آهن ایران" به شکل کاملا مضحک بر تارک صنعت کشور نورافشانی می ‌ نمود که در اقدامی مدبرانه عبارت "صادرکنندگان" از پیشانی عنوان آن حذف گردید.

هر آیینه امروز تصمیم ‌ سازان، تصمیم ‌ گیران و سیاستگذاران اگر کماکان سیاست دستور را سرلوحه کار خود قرار می ‌ دهند، حتما می ‌ بایست نه تنها از صادرات سنگ ‌ آهن، کنسانتره و گندله جلوگیری ‌ نمایند، بلکه می ‌ بایست فرآیندی قانونی جهت برخورد با این اقدام ضد صنعتی کشور تدبیر نماید.

هیچ ذهن آگاهی نمی ‌ پذیرد که مثلا یک بنگاه با بیش از 10 هزار اشتغال مستقیم و صد ها هزار اشتغال غیرمستقیم و اثرگذاری ملی و منطقه ‌ ای و اقتصادی و اجتماعی در مضیقه باشد، معادن کشور در شرایط بسیار سخت جغرافیایی، مالی و البته تحت فشار فرآیندهای قانونی و تکالیف و نظارت های غیر حضوری دولتی به استخراج بپردازند و در این بین چند شرکت محدود با تعداد کارمندانی به عدد انگشتان یک دست که گاهی از بستگان و اطرافیان هستند، صدها هزار تن از این محصول معدنی را در ازای میلیاردها تومان سود مستقیم صادر نموده و در هنگام بحران و مشکلات عقب نشسته و به قبای صنعت به گل نشسته مملکت بخندند.

بی ‌ شک دولت با ایجاد مسیر کلان حرکت درست اقتصادی و صنعتی در کشور، می ‌ تواند بخش خصوصی کشور را در مسیر صحیح فعالیت متعهدانه و در راستای منافع ملی و اعتلا و تعالی وطن هدایت نماید تا همه تلاش ‌ های همه تلاشگران اقتصادی کشور منجر و منتج به شکوفایی اقتصادی، اجتماعی و صنعتی کشور گردد.

البته انتقاداتی به عملکرد و روش فولادسازان نیز وارد است از جمله کندی و کرختی در رسیدن به استانداردهای روز دنیا و تولید محصولات جدی د مورد نیاز بازار که در جای خود به آن نیز پرداخته خواهد شد ولی خالق این محتوا چند راهکار و پیشنهاد برای کسانی که از محل خام فروشی و صادرات سنگ ‌ آهن کشور ثروتی در خور کسب نموده و البته هنوز حس وطن دوستی در وجودشان زنده است ارائه می ‌ نماید:

1. از طریق سرمایه ‌ گذاری در تولید کنسانتره و گندله، برای خود نقشی سازمان یافته در زنجیره فولاد و کمک به ارزش آفرینی در صنعت تعریف نمایند.

2. در میان ‌ مدت روی صادرات آهن اسفنجی به عنوان یک مزیت تولید صنعتی کشور در دنیا و در بلندمدت نیز تلاش خود را بر روی صادرات محصولات فولاد خام و محصولات نهایی متمرکز کنند که البته به آسانی سنگ ‌ آهن نیست اما محقق نمودن آن هنر یک تاجر توانمند است. چنین هدفی، سخت ‌ کوشی، سرمایه ‌ گذاری، بازاریابی و تلاش مضاعف می ‌ طلبد.

3. چنانچه سرمایه کافی دارند در تولید محصولات پیشرفته همچون فولادهای آلیاژی و ورق ‌ های خاص که کشور ما علی ‌ رغم توان تولید فولاد خام، در این حوزه وارکننده است، سرمایه ‌ گذاری نمایند هر آیینه در این رابطه دولت وظیفه دارد تمام قد حمایت نماید.

4. فعالیت ‌ های جمعی، اجتماعی و انجمنی خود را در راستای موارد فوق ‌ الذکر به ‌ کار گرفته و خالق بنگاه ‌ هایی باشند که هم نام آنان را جاودانه می ‌ سازد و هم بر بلندای صنعت و اقتصاد این مرز و بوم می ‌ درخشد.