با فرشتگان مالی آشنا شوید

به گزارش می متالز، زمانی‌ که شرکت‌های کارافرین برای شروع و گسترش نوآوری‌ خود نیازمند تأمین مالی هستند، سرمایه‌گذار فرشته یک تأمین‌کننده مناسب تلقی می‌شود. چرا که استراتژی‌های سرمایه‌گذاران فرشته جذاب به نظر می‌رسد.

معمولاً استارت آپ‌ها به منظور تأمین مالی، از سرمایه‌گذاران وام می‌گیرند، البته با هدف بازپرداخت آن مبلغ در آینده. اما مشارکت سرمایه‌گذاران فرشته برای تأمین مالی شرکت‌های نوآور به شکل وام‌دهی نیست بلکه در منفعت و ضرر (PLS Basis) طرح‌ها و ایده‌های استارت آپ‌ها مشارکت دارند. حال این مشارکت می‌تواند به صورت مالی و یا غیرمالی باشد. به همین دلیل ریسک سرمایه‌گذاری آنها بالا است.

تنوع حضور سرمایه‌گذاران فرشته در حوزه‌های مختلف کسب‌ و کار اعم از پزشکی، وکالت، تولید و مصرف، سهامداری، املاک و مستغلات وجود دارد. آنها علاوه بر ارائه تأمین مالی به شرکت‌های نوپا، تلاش می‌کنند تا دانش و تجارب خود را اعم از توانایی‌های تجاری، مدیریتی، اجرایی، مشاوره و راهنمایی‌های ورود به بازار کار و ریسک‌های احتمالی را به استارت آپ‌ها ارائه دهند تا احتمال شکست شرکت‌های نوپا را کاهش دهند.

سرمایه‌گذاران فرشته رویکردهای متفاوتی دارند. برخی از آنها در مقابل اعطای سرمایه، سهامدار آن شرکت کارآفرین می‌شوند. البته میزان سهام دریافتی برای هرکدام از آنها متفاوت است. پر واضح است که هر چه سرمایه بیشتری ارائه دهند، سهم بیشتری نیز از شرکت کارآفرین عایدشان خواهد شد.

سرمایه‌گذار فرشته می‌تواند به عنوان یک ناجی در تأمین مالی و راه‌انداری پروژه و ایده کارآفرین عمل کند و حتی از ثبت بدهی نیز در ترازنامه مالی او جلوگیری کند. این نوع سرمایه‌گذاری موجب تسریع در شتاب و نهایتا رشد استارت آپ‌ها می‌شود.

غالباً در این نوع سرمایه‌گذاری، فرض بر این است که مبلغ سرمایه‌گذاری شده که در آغاز فعالیت کارآفرین پرداخت شده است، پس از پیشرفت کار او، با بازده بسیار بالا برگردانده خواهد شد. در اصل، این گروه از سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر  با استراتژی «هرچه ریسک بالاتر، بازده بالاتر(risk-return trade-off) » عمل می‌کنند.

به عبارت دیگر در عین حالی که امکان رونق‌گرفتن و پیشرفت کسب و کار استارت آپ‌ها وجود دارد، قطعاً سود هنگفتی نیز عاید آنها خواهد شد، عکس آن نیز برای سرمایه‌گذار فرشته بسیار محتمل است. چرا که رونق نگرفتن ایده کارآفرین و کسب و کار او موجب از بین رفتن سرمایه می‌شود.

گفتنی است که این نوع سرمایه‌گذاری به صبر و حوصله زیاد نیاز دارد. زیرا هم یافتن فرصت‌های مناسب سرمایه‌گذاری زمان بر است و هم انتظار برای رونق گرفتن فعالیت شرکت کارآفرین نیاز به صبوری دارد. لذا بیشتر آنان، افراد سرمایه‌پذیر را از اکوسیستم استارت آپی(startup ecosystem) انتخاب می‌کنند. 

نکته حائز اهمیت این است که سرمایه‌گذاران باید متوجه باشند که در این نوع سرمایه‌گذاری خبری از نقدشوندگی زودهنگام نیست. ممکن است سال‌ها طول بکشد تا یک استارت‌ آپ سودآور شود و سرمایه‌گذار به بازده محسوس آن پی ببرد. البته نکته مهم دیگر آن است که ممکن است به دلیل عدم رشد شرکت کارآفرین، کل سرمایه سرمایه‌گذار از بین برود.

برای انجام سرمایه‌گذاری فرشته باید سه جنبه مهم در نظر گرفته شود: شناخت استارت‌ آپ یا شرکت‌های کارآفرین، میزان مبلغ سرمایه‌گذاری، و نحوه سرمایه‌گذاری در آن. البته نکته قابل ذکر دیگر در زمان انتخاب استارت آپ‌ها، توجه به سود بالقوه بالا و عدم برگشت سرمایه است.

شایان ذکر است که شبکه‌ها و بسترهای معتبری وجود دارند که قادرند اطلاعات کافی در خصوص استارت آپ‌ها را در اختیار سرمایه‌گذاران قرار دهند. این شبکه‌ها شیوه‌های جدید سرمایه‌گذاری هستند که ایده‌ها و پروژه‌ها را در اختیار کاربرانشان قرار می‌دهند. به بیان شیواتر، این شبکه‌ها نقطه اتصال سرمایه‌گذاران و سرمایه‌پذیران هستند. از جمله آنها می‌توان شبکه‌های «تأمین مالی جمعی (Crowdfunding)» و «P۲P لندینگ» را نام برد. اکثر سرمایه‌گذاران با سرمایه اندک از شبکه «تأمین مالی جمعی (Crowdfunding)» استفاده میکنند که بسیار مناسب برای این گروه است. معروفترین شبکه‌های تأمین مالی «کیک استارتر(Kickstarter)»، «ایندی گوگو (Indiegogo)» و «کلاب لندینگ» است که در آن سرمایه‌گذاران بالقوه با کارآفرینان هدف، بطور مستقیم همسو و هماهنگ برای رسیدن به موفقیت ایده، عمل می‌کنند.

پس از انجام سرمایه‌گذاری توسط این سرمایه‌گذاران، بسیار مهم است که کیفیت بستر و اطلاعات ثبت شده و کیفیت سرمایه‌گذاری بمنظور کسب بازدهی مناسب توسط سرمایه‌گذار مورد بررسی قرار گیرد. وجود بسترها در امور سرمایه‌گذاری از مزایای بسیاری برخوردار است. ارائه اطلاعات شفاف از وضعیت استارت آپ‌ها، بازده، هزینه‌های سرمایه‌گذاری، حذف واسطه‌ها و سهولت سرمایه‌گذاری از جمله نکات مفید آن است.

نــوع دیگـری از سرمایه‌گـذاری بـر استارت آپ‌ها، صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر یا سرمایه‌گذاری جسورانه (Venture Capital) است. در این مدل سرمایه‌گذاران برای شرکت‌های نوپا و مشاغل کوچکی تامین مالی می‌کنند که گمان می‌رود از پتانسیل رشد بلندمدت برخوردار باشند. بطور کلی سرمایه‌گذاران خطرپذیر را شرکت‌های تأمین سرمایه و سایر موسسات مالی تشکیل می‌دهند. سرمایه‌گذاری در این مدل با ریسک بسیار بالا و بازده بالقوه بالا همراه است.

بطورکلی، سرمایه‌گذارانی که به روش سرمایه‌گذاری جسورانه اقدام به تأمین مالی برای شرکت‌های استارت آپی می‌کنند، مراحل زیر را در نظر دارند:

1. سرمایه بذرافشانی (Seed Money): در این مرحله ایده‌های کارآفرین برای ایجاد کسب و کار جدید آماده و پس از عبور از فیلترهای گوناگون تقویت می‌شوند. میزان ضرورت ایده در زمان طرح آن، با هدف رفع مشکل یا کمبود در این مرحله از اهمیت زیادی برخوردار است.
2. سرمایه شروع به کار (Start Up): این مرحله یکی از مراحل پرریسک کارآفرینان است. به این دلیل که آنها باید از انعطاف‌پذیری، سرعت تغییر و استراتژی‌های مناسب برخوردار باشند تا توسعه، بازاریابی، سازگاری محصول با حداقل نیروی انسانی از شتاب بیشتری برخوردار شود. در این مرحله است که حضور سرمایه‌گذاران فرشته حائز اهمیت می‌شود. خانواده، دوستان و سرمایه‌گذاران خرد از جمله سرمایه‌گذاران فرشته محسوب می‌شوند.
3. رشد و ثبات (Growth and Establishment): مرحله‌ای است که در آن کسب و کار به درآمد قابل توجه، معین و ثابتی رسیده است و جایگاه شرکت نوپا در بازار هدف تثبیت شده است. در این مرحله سرمایه‌گذاران خطرپذیر با هدف مدیریت و افزایش درآمد و افزایش تعداد نیروی انسانی متخصص برای رقابت با رقبا در بازار، اقدام به تامین مالی کارآفرینان می‌کنند.
4. تغییرساختار و سهامی عام شدن (Mezzanine Financing and Bridge Loans): در این مرحله، استارت آپ در حال رشد است. شرکت سود قابل توجهی ندارد ولی باید به طور مرتب تأمین مالی شود. در این مرحله شرکت نوپا به علت گسترش بازارهای جدید، ادغام و نهایتا ارتقای کاربران و مصرف‌کنندگان هدف، تامین مالی خواهد شد. سرمایه‌گذاران تمایل دارند تا با ترسیم نقشه راه امکان دسترسی سود در کوتاه مدت را داشته باشند.
5. بلوغ تجارت و خروج (Maturity and Possible Exit): در این مرحله شرکت نوپا با تثبیت خود در بازار، فرایند پیشرفت خود را طی می‌کند. همه سرمایه‌گذارانی که تا این مرحله ایده‌آل، سرمایه‌گذاری کرده‌اند، به سودهای خود خواهند رسید.

لازم به توضیح است، زمانی که شرکت به بلوغ می‌رسد و دیگر امکان جذب سرمایه از صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر نیست، خروج از شرکت اتفاق می‌افتد. ممکن است خروج سرمایه‌گذاران خطرپذیر پس از سه الی هفت سال از زمان سرمایه‌گذاری اولیه انجام شود که کاملا طبیعی است. برخلاف سرمایه‌گذاران، اکثر بنیان‌گذاران تمایلی به خروج از استارت آپ‌های خود ندارند. اما به هر دلیلی ممکن است از شرکت خود خارج شوند که در این حالت زمانی تصمیم به این کار می‌گیرند که یا خیلی زود است یا خیلی دیر که متاسفانه سود قابل توجهی نیز عایدشان نخواهد شد.

امکان دارد این سوال مطرح شود که چه تفاوتی بین سرمایه‌گذاران خطرپذیر و سرمایه‌گذاران فرشته وجود دارد؟

برای پاسخ به آن می‌توان گفت که یکی از مهمترین تفاوت‌ها در میزان مبلغ سرمایه‌گذاری و تامین مالی برای استارت آپ‌ها است. به این صورت که سرمایه‌گذاران فرشته مبلغ کمتری برای تامین مالی شرکت‌های نوپا، سرمایه‌گذاری می‌کنند. در حالیکه سرمایه‌گذاران خطرپذیر چون با پول تعداد زیادی سرمایه‌گذار، سرمایه‌گذاری می‌کنند، لذا با مبلغ بیشتری اقدام به تأمین مالی می‌کنند.

مورد بعدی این است که سرمایه‌گذاران فرشته جهت راه‌اندازی شرکت و ورود آن به بازار اولیه نقش عمده‌ای را ایفا می‌کنند در حالیکه سرمایه‌گذاران خطرپذیر تمایل دارند که شرکت نوپا قبلا توسط سرمایه‌گذاران فرشته تأمین مالی شده باشد و محصول یا ایده، تست‌های بازار را گذرانده باشد. از اینرو آنها با هدف تولید و بازاریابی برای ایده یا محصول تأمین مالی می‌کنند.

نکته دیگر اینکه سرمایه‌گذاران فرشته با در اختیارگذاشتن تجارب و دانش خود به شرکت‌های نوپا سعی می‌کنند تا سطح مشارکت خود را بالا نگه دارند. اما سرمایه‌گذاران خطرپذیر به دنبال محصول با مزیت رقابتی قوی با بازار مناسب برای آن هستند.

نکته حائز اهمیت دیگر این است که گروه مدیریتی سرمایه‌گذاران خطرپذیر خود را ملزم می‌دانند تا در کسب و کارهای نوپا ورود پیدا کنند. این امر به جهت انجام کنترل و نظارت بیشتر بر اوضاع کسب و کار شرکت‌های نوپا است. در حالی که این موضوع در میان سرمایه‌گذاران فرشته به مراتب کمتر است.

و نکته آخر این است که میزان تعهدی که سرمایه‌گذاران فرشته نسبت به سرمایه‌گذاران خطرپذیر در کسب و کارهای نوآور و جدید دارند بیشتر است.  

اداره امور بین الملل سازمان بورس و اوراق بهادار

نویسنده: افسانه میرزایی