مسیر بومی‌سازی در صنعت فولاد

به گزارش می متالز، در دنیای امروز مهم‌ترین شاخص برای مقایسه وضعیت اقتصادی کشورها با یکدیگر و همچنین برای سنجش میزان سرعت رشد و حرکت آن ها در مسیر توسعه‌یافتگی، مقوله تولید است و شاخصی که براساس آن می‌توان کشورها را با هم مقایسه کرد، شاخص تولید ناخالص ملی است. بنابراین اتکا به تولید ملی، منحصر به کشور ما نیست و به‌طور کلی یک معیار سنجش جهانی است. در کشور ما جریان اقتصاد اتکا زیادی به ذخایر زیرزمینی و معدنی داشته و یکی از مهم‌ترین جلوه‌های تولید ملی، همان میزان کمی و کیفی رشد حرکت ما در مسیر تولید و کارآیی تولید در حوزه منابع معدنی و صنایع پایین‌دستی آن است.

به این مفهوم که ما هرچقدر میزان توسعه‌یافتگی خودمان را درجریان تولید منابع معدنی افزایش دهیم و به هر میزان فناوری‌های مربوطه را در داخل کشورمان بتوانیم بومی‌سازی کنیم، طبیعتا به این سمت گام بر می‌داریم که همزمان توسعه را به بخش‌های دیگر اقتصاد کشور تعمیم دهیم؛ یعنی باید بتوانیم در سیکل و زنجیره معدنکاری از مرحله استخراج عبور کرده و به صنایع پایین‌دستی با ارزش افزوده بسیار بیشتر برسیم و سپس از آن هم فراتر رفته و به فناوری‌های پیشرفته وابسته به مواد اولیه معدنی دست یابیم.

برنامه راهبردی تنظیم شده توسط سیاست‌گذاران در جریان استفاده از ذخایر معدنی باید به نحوی تعریف شود که مسیر توسعه، بهتر، سریع‌تر و با اتکای مطمئن‌تر به مزیت‌های نسبی اقتصاد کشورمان، طی شود و به موضوع تولید ملی از منظر اتکا و اعتنا به مزیت‌های نسبی اقتصاد کشورمان به درستی نگاه کنیم. حتما باید به این موضوع توجه شود که مسیر توسعه اقتصادی در کشورمان می‌تواند با توجه به وجود ذخایر غنی و همچنین دسترسی به منابع انرژی ارزان و راحت از منابع معدنی عبور کند.

تفکر مدیریتی صرفا نفتی باید به سمت مدیریت سایر منابع معدنی تغییر جهت دهد و نباید نفت را صرفا محور توسعه اقتصاد کشور بدانیم. باید بتوانیم با نگاه مدیریتی درست به منابع معدنی، موجب رشد و توسعه در اقتصاد کشور شویم.

متولیان بخش باید در صنعت معدنکاری کشور دوربینی مدیریتی داشته و بخش معدن کشور را به‌عنوان محور توسعه در کنار صنعت نفت قبول کنند و این مهم حتما یکی از اقدامات مهمی است که سیاست‌گذاران کلان کشور باید روی آن تمرکز کنند، چه بسا این سیاست موجب ورود سرمایه‌های بزرگ ارزنده در حوزه صنعت معدنکاری کشور خواهد شد.

امروز به‌رغم تمام تحریم‌هایی که طی سال‌های اخیر به اقتصاد کشور ما تحمیل شده، جریان اقتصاد نشان می‌دهد تولید در بخش اقتصاد معدنی در مقایسه با سایر بخش‌های تولیدی کشور همچنان پیشران بوده و اگر امروز بخواهیم تصور کنیم در ۱۰ سال آینده کجا خواهیم بود، باید سیاست‌هایی را در این بخش پیشران در اقتصاد اتخاذ کنیم تا مجددا میوه‌چینی‌هایی پربارتر داشته باشیم.

ارائه راه‌حل‌های نو و بهینه‌تر و تولید تکنولوژی اگرچه کار بزرگی است، ولی احتیاج به محیط‌های تحقیقاتی و حمایت همه‌جانبه از تحقیقات دارد که متاسفانه تاکنون کمتر به آن پرداخته شده؛ مگر موارد بسیار محدودی که عمدتا هم یا از کشور خارج یا سرخورده می‌شوند.

از طرفی آزموده را باز آزمودن خطاست! در سطح کلان با توجه به فاصله عظیمی که ما با کشورهای توسعه‌یافته داریم دیگر وقت آن را نداریم که هر کاری را از صفر شروع کنیم. بنابراین باید بتوانیم در جهتی حرکت کنیم تا برای استفاده از ذخایر معدنی در چرخه تولید با توجه به اینکه مواد معدنی تجدیدپذیر نیستند و این یک ثروت الهی برای هر جامعه‌ای است، باید از تکنولوژی کشورهای پیشرفته بهره ببریم و با ظرافت و با توجه به اصول علمی آن را بومی و اجرایی کنیم؛ در این حالت کار بزرگی را انجام داده‌ایم.

باید حرف‌هایمان را از شعار به عمل تبدیل کنیم و با کمک پژوهشگران در هر صنعت و بهره‌برداری و استفاده از توان علمی کشور و بهره‌برداری از مراکز علمی و فناوری و مراکز دانشگاهی بتوانیم مواد اولیه و قطعات مورد نیاز در زنجیره تولید در صنایع معدنی خصوصا صنایع استراتژیک مشابه فولاد، آلومینیوم، مس، سرب و روی و سنگ‌های تزئینی را بومی‌سازی کنیم که خوشبختانه صنعت فولاد کشورمان در این مقوله از سایر صنایع معدنی پیشتاز است.

همیشه اولین بحثی که در حوزه صنعت معدنکاری و تکنولوژی مطرح است، این است که آیا اصلا تکنولوژی وارداتی به‌کار ما می‌آید یا اینکه ما باید با توجه به شرایط محیطی و اقتصادی و زیست محیطی خود و خصوصیات فردی جامعه معدن‌کاری ایران، تکنولوژی‌های جدید مخصوص این حوزه را طراحی و بومی‌سازی کنیم؟

بومی‌سازی را می‌توان همان تکمیل تکنولوژی تولید شده دانست. وقتی فن‌آوری تولید می‌شود این فناوری بیشتر با شرایط محیط تولید خود، سازگاری دارد. البته امروزه شرکت‌های بین‌المللی فن‌آوری بین‌المللی تولید می‌کنند، ولی اگر دقت کرده باشید آنها هم متناسب با بازارهای منطقه‌ای خود نسخه‌های مورد نیاز از محصول خود را تولید می‌کنند و این یعنی شرکت‌های بین‌المللی هم فرآیند بومی‌سازی را در محصولات و فن‌آوری‌های خود انجام می‌دهند.

در جایی که بحث بازار و تجارت در میان است و فقط فروش محصول مهم است، شرکت‌ها هر چیزی را که باب میل مشتری باشد تهیه می‌کنند و تکنولوژی و محصول خود را بر اساس نیاز مشتری در بازار رقابتی تغییر می‌دهند تا مشتری آن را خریداری کند؛ و مهم نیست که این نیاز مصرف‌کننده از نظر قوانین اجتماعی و جامعه مدنی و رفتار سازمانی صحیح است یا خیر؛ یعنی در بازار فروش محصول مهم است و این مشتری است که تعیین‌کننده است و فناوری صرفا فرمانبردار مشتری یا همان فضای عمومی اقتصاد در جوامع است.

آینده‌ پژوهی در صنعت معدنکاری خصوصا در صنایع استراتژیک مشابه فلزات اساسی در بازارهای رقابتی مفهومی تکنولوژیک به‌خود می‌گیرد، به آن معنا که محصولات نهایی به میزان زیادی می‌توانند تحت تاثیر تکنولوژی‌های روز دنیا قرار گیرند. توسعه بومی‌سازی و حمایت از تولیدات کیفی داخلی در زنجیره فولاد باید به‌عنوان یکی از اهداف استراتژیک صنعت فولاد و در راستای تامین اقتصادی پایدار، در این خصوص برنامه‌ریزی شود و در جهت داخلی‌سازی (بومی‌سازی) حداکثری تامین قطعات و تجهیزات یدکی مورد نیاز نیز اقدام مساعد انجام پذیرد.

رشد و توسعه فعالیت‌های معدنی به‌عنوان یک فاکتور مهم در سیاست‌گذاری‌ها باید دیده شود و تصمیم‌های متخذه در دولت و مجلس باید به شکل مکمل به پیشبرد اهداف این بخش کمک کند. 

در دهمین دوره همایش و نمایشگاه «چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران با نگاهی به بازار» که یکم و دوم بهمن ماه در مرکز همایش‌های صدا و سیما با ابتکار گروه رسانه‌ای «دنیای اقتصاد» و همکاری مجتمع فولاد مبارکه اصفهان و شرکت معدنی و صنعتی چادرملو برگزار می‌شود، هفت محور «پایش طرح جامع فولاد بر اساس شرایط کنونی»، «صادرات در مواجهه با چالش‌های بین‌المللی و داخلی؛ استفاده از ظرفیت تهاتر»، «فروش داخلی؛ بورس کالا؛ مشکلات و راهکارها»، «برنامه عملیاتی احیا و فعال‌سازی معادن کوچک مقیاس؛ مسوولیت‌ها و اختیارات»، «بومی‌سازی و رونق تولید در صنعت فولاد»، «انرژی، آب، محیط‌زیست و اقتصاد چرخه‌ای در بهره‌وری صنایع فولاد و سنگ‌آهن»، «بهره‌وری، نوآوری و تکنولوژی؛ ارتباط موثر و کارآمد صنعت و دانشگاه و اثرات اقتصادی آن» بررسی خواهد شد. در این همایش، برگزاری سه نشست تخصصی با موضوع «سنگ‌آهن و فولاد، فرصت‌ها و تهدیدها»، «صادرات، چالش‌های داخلی و تحریم‌های بین‌المللی» و «بررسی مهم‌ترین مسائل روز صنعت فولاد و صنایع وابسته» پیش‌بینی شده است. علاقه‌مندان برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این همایش می‌توانند با شماره تلفن‌های ۴۲۷۱۰۱۸۰ و ۴۲۷۱۰۱۸۶ تماس بگیرند یا به وب‌سایت  http://events.den.ir مراجعه کنند.

محمدرضا بهرامن -  رئیس خانه معدن ایران