کارخانه اسید در خدمت صیانت از محیط زیست است

توضیحاتی در خصوص پیشینه فعالیت کارخانه اسید سولفوریک مجتمع مس سرچشمه ارائه می‌فرمایید؟

به گزارش می متالز، مجتمع مس سرچشمه دارای دو کارخانه اسیدسولفوریک است. کارخانه اسید شماره 1 با طرح تک جذبه (single absorbtion) و با ظرفیت 100 هزار تن اسید در سال و با درجه خلوص 93 درصد، در سال 1387 راه‌اندازی شد. از سال 1392 طرح ارتقای کارخانه اسید با طرح دو جذبه، به موازات طرح ارتقای کارخانه ذوب و با هدف اصلاحات و تغییرات در هوای ورودی کوره‌های کنورتور مجتمع ذوب، افزایش عیار مات مس ارسالی از کوره فلش و بالا رفتن غلظت گاز SO2 خروجی از این کوره‌ها و ارتقای هودها و اصلاح الکتروفیلترها، برنامه‌ریزی شد. با توجه به این تغییرات نیاز به گسترش کارخانه اسید شماره 1 و ضرورت ساخت کارخانه اسید شماره 2، با توجه به ساخت کوره فلش، بیش از پیش احساس می‌شد. در راستای ارتقای کارخانه اسید 1، بعضی از تجهیزات ازجمله برج جذب، مبدل‌های حرارتی گاز-گاز و مبدل حرارتی صفحه‌ای اضافه شد و تعویض کاتالیست بسترهای راکتور شیمیایی را در دستور کار قرار دادیم؛ با تجهیز و تکمیل کارخانه ذوب، عیار خوراک ورودی به کارخانه اسید افزایش یافت و ظرفیت تولید از 100 هزار تن به 300 هزار تن در سال با خلوص 96 درصد رسید. لازم به توضیح است که طرح ارتقای کارخانه اسید 1 (طرح Double absorbtion) در سال 1397 به بهره‌برداری رسید.

دلایل طراحی و راه‌اندازی کارخانه اسید شماره 2 چیست؟

با توجه به افت عیار کنسانتره مس ارسالی از معدن، ضرورت تغییر و جایگزینی کوره ذوب فلش به‌ جای کوره‌های ریورب بیش از پیش احساس می‌شد. لذا به موازات طراحی و ساخت کوره فلش (Flash)، مطالعات در زمینه طراحی و ساخت کارخانه اسید شماره 2 آغاز شد. هدف از ساخت کارخانه‌های اسید، جذب گاز خروجی از کوره‌های ذوب، کاهش چشمگیر غلظت گازهای  SO2 و SO3 مطابق با استانداردهای زیست‌محیطی در هوا (حفاظت از محیط زیست)، صیانت از تجهیزات، نیروی انسانی و تامین اسید سولفوریک مورد نیاز واحدهای لیچینگ و پالایشگاه‌های شرکت ملی صنایع مس است. این کارخانه با ظرفیت سالانه 610 هزار تن اسید و با درجه خلوص 98.5 درصد در سال 1398 به بهره‌برداری رسید و قابلیت ارتقا تا سالانه یک میلیون تن اسید را نیز دارا است. با راه‌اندازی کارخانه‌های اسید سولفوریک گام بسیار بزرگی در جهت کنترل و مهار آلودگی گازهای ناشی از کوره‌های ذوب مجتمع مس سرچشمه برداشته شده است.

آیا تاثیر احداث کارخانه اسید سرچشمه بر محیط زیست رصد می‌شود؟

در مجتمع مس سرچشمه پایش محیط زیست، کنترل مقدار مجاز آلاینده‌های زیست‌محیطی، پایش آلودگی مناطق مجاور مجتمع به‌طور مرتب توسط واحد محیط زیست امور HSE رصد می‌شود. مسوولیت همکاران بنده در واحد بهره‌برداری کارخانه‌های اسید، جمع‌آوری گازها، جلوگیری از پخش گاز و پاکسازی محیط زیست، کنترل حد مجاز آلاینده‌های خروجی از دودکش کارخانه اسید و در نهایت تولید اسید سولفوریک باکیفیت است.

تقاضای اسید تولیدی مجتمع سرچشمه، برای واحدهای لیچینگ و پالایشگاهی حدودا چقدر است؟

در شرایط کنونی، اسید سولفوریک تولیدی در دو بخش داخل شرکت و خارج از آن به‌ مصرف می‌رسد. بخشی از این اسید (حدود 80 هزار تن در سال) در واحدهای لیچینگ و پالایشگاه‌های مجتمع مس سرچشمه و شهر بابک مصرف می‌شود که از این مقدار حدود 72 هزار تن مصرف واحدهای لیچینگ و حدود 8 هزار تن مصرف پالایشگاه‌ها است. علاوه‌براین، بخش عمده‌ای از تولید اسید توسط امور فروش و بازاریابی شرکت در بازار مصرف داخل کشور به فروش می‌رسد. ازجمله مشتریان عمده بازار داخل کشور صنایع تولید سرب و روی، تولید کود شیمیایی و مجتمع‌های نیروگاهی است. اسید سولفوریک تولیدی کارخانه شماره 2 از کیفیت بسیار بالایی برخوردار بوده و در سطح جهانی بی‌نظیر است.

آیا از زمان افزایش تولید اسید سولفوریک شرکت تاکنون، فروش صادراتی هم داشتید؟

در این مدت صادرات قابل توجهی نداشته‌ایم و فقط با هماهنگی امور فروش و در جهت بازاریابی، چند کامیون به کشورهای آسیای میانه ارسال کرده‌ایم؛ اما هدف مدیریت ارشد این است که با اجرای پروژه‌های جدید مانند ساخت مخازن ذخیره در بندرعباس، صادرات اسید را با بهترین شکل ممکن آغاز کنیم. به این ترتیب، ما اسیدسولفوریک را به بندرعباس ارسال و از آنجا به بازارهای جهانی صادر خواهیم کرد.

پروژه ریلی ارسال اسید به بندرعباس و ایجاد زیرساخت بندری صادرات در چه مرحله‌ای است؟

این پروژه سرآغازی برای صادرات اسید طراحی شده است. در این پروژه خط ریلی از سرچشمه به بندرعباس تکمیل و از این طریق اسید را به بندرعباس می‌فرستیم و از آنجا در صورت مهیا بودن شرایط به اقصی نقاط دنیا صادر خواهیم کرد. طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته و با تکمیل مراحل ساخت و نصب مخازن در بندرعباس و اتمام پروژه ریلی در سرچشمه، در آینده نزدیک شاهد انتقال اسید به بندرعباس خواهیم بود.

برنامه شرکت برای مازاد تولید اسید سولفوریک چیست؟

هدف اصلی شرکت در وهله اول صادرات اسید به بازارهای جهانی و نیم‌نگاهی هم به بازار داخلی و فعال‌سازی پروژه‌های تحقیقاتی در زمینه استفاده از اسید سولفوریک در کنترل PH خاک‌های کشاورزی است. مضافا اینکه با توجه به تعمیرات اساسی دوره‌ای کوره‌های ذوب در طول سال و با توجه به نبود خوراک ورودی برای کارخانه‌های اسید در آن زمان، تولید این ماده شیمیایی نیز متوقف و تا حدود زیادی می‌توان سطح مخازن ذخیره را مدیریت کرد. لازم به توضیح است که با اتصال مخازن ذخیره اسید 1 و 2 به یکدیگر، در مواقع ضروری از تمامی ظرفیت مخازن هر دو اسید می‌توان استفاده کرد.

در کشور ایران عمده مصارف اسید در چه بخش‌­هایی است؟

در کشور ایران موارد مصرف اسید سولفوریک متفاوت از برآوردهای جهانی است. چنانکه بزرگ‌ترین مصرف‌کننده اسید در ایران، صنعت روی است و تولید کودهای شیمیایی در جایگاه بعدی قرار دارد. تولید مس به روش هیدرومتالورژی نیز سومین جایگاه را در استفاده از اسید سولفوریک دارا است. بر طبق آخرین گزارش‌های سال 1393 بیش از یک میلیون و یک‌صد هزار تن اسید سولفوریک در کشور مصرف شده است. بخش عمده ای از اسید سولفوریک در صنعت روی مصرف می‌شود که معادل 54.9 درصد تقاضا است. بخش کودهای شیمیایی با سهم 31.2 درصدی دومین جایگاه را در میزان مصرف اسید سولفوریک دارا است و صنعت مس با سهم 3.4 درصدی، پایین‌ترین جایگاه را به‌ خود اختصاص می‌دهد. سهم مصرف اسید در سایر بخش‌ها نیز، برابر با 10 درصد کل تقاضای بازار در نظر گرفته شده است.

با توجه به حجم بالای تولید، آیا شرکت برنامه‌ای برای افزایش تقاضای داخلی اسید سولفوریک دارد؟

مسوولیت همکاران بنده در این حوزه تولید محصول با کیفیت است و برنامه‌ریزی برای افزایش تقاضای داخلی بر عهده واحدی به نام امور فروش و بازاریابی است که با سیاست‌گذاری و مدیریت صحیح در این بخش خصوصا اصلاح قیمت بتواند جذابیت بیشتری ایجاد کند. کیفیت محصول تولیدی کارخانه اسید، از سطح بسیار بالایی برخوردار بوده، به‌ طوری که درجه خلوص آن 98.5 درصد، میزان آهن 8.5 ppm و میزان کدورت اسید تولیدی کارخانه زیر 10 NTU است. ازجمله برنامه‌هایی که می‌توان در راستای افزایش تقاضای اسید، حفظ و صیانت از محیط زیست و پایداری کارخانه‌های اسید توسط پرسنل حوزه فروش و بازاریابی انجام شود، می‌توان به اصلاح قیمت‌ها اشاره کرد.

با توجه به حجم بالای تولید، شرکت چه تدابیری برای دوره‌های رکود تقاضا دارد؟

مخازن اسیدسولفوریک معمولا زودتر از کارخانه اسید ساخته می‌شوند. در حال حاضر، کارخانه شماره 2 چهار مخزن دارد که ظرفیت هر کدام 12 هزار تن است و روزانه به‌ طور مرتب بارگیری اسید صورت می‌گیرد؛ یعنی کارخانه اسید فقط تولید را انبار نمی‌کند. در بعضی مواقع و با توجه به ظرفیت ذوب و حجم گاز خروجی از کوره‌های ذوب به طوری که به محیط زیست آسیبی وارد نکنیم، کاهش تولید نیز داریم. به‌ طور کلی، فضای لازم برای ذخیره‌سازی وجود دارد. کارخانه شماره 1 نیز سه مخزن به ظرفیت‌ 5 هزار تن دارد. با توجه به اینکه حجم تولید کارخانه شماره 1 کم است، اگر برای انبار کردن اسید تولیدی کارخانه شماره 2 فضا نیاز داشته باشیم، می‌توانیم از آن سه مخزن نیز استفاده کنیم. برای ذخیره اسید در بندرعباس نیز، هشت مخزن با مجموع ظرفیت 120 هزار تن در نظر گرفته شده است که در شرف اتمام و بهره‌برداری است.

کارخانه‌های اسید مجتمع مس سرچشمه چه مشکلاتی دارند؟

ازجمله مشکلات ما، تولید بالای اسید است. ما می‌توانیم روزانه حداقل یک هزار و 400 تن اسید با کیفیت بسیار عالی تولید کنیم. فروش این حجم از اسید برای امور فروش اندکی دشوار است، درنتیجه در بعضی از مواقع میزان تولید با میزان فروش در حال تعادل نیست.

هدف و چشم‌انداز کارخانه اسید سولفوریک چیست؟

کارخانه اسید سولفوریک یک پروژه زیست‌محیطی بوده که هدف از احداث آن سالم‌سازی و تمیزسازی محیط زیست است. شرکت مس در جهت حفظ محیط زیست و سالم سازی هوا، گام‌های بزرگی برداشته است. ازجمله این اقدامات رایزنی‌های مدیریت ارشد مجتمع با اداره جهاد کشاورزی و مطالعات گسترده شرکت تحقیقات جهاد کشاورزی بر روی استفاده از اسیدسولفوریک در بخش کشاورزی بوده که تا به امروز، نتایج بسیار خوبی را در پی خواهد داشت.