تامین زیرساخت‌ها با همکاری دولت و بخش خصوصی

لازم است بدانیم این بخش از زیرساخت‌ها در ایران تاثیر قابل‌توجهی بر قیمت تمام شده محصولات معدنی دارد. این درحالی‌است که تهیه زیرساخت‌ها از ایجاد جاده‌های ریلی و زمینی تا خطوط انتقال منابع انرژی از سوی وزارتخانه‌های متعددی در حال انجام است. در کنار این موضوع شاهدیم سازمان‌های بزرگ دولتی همچون سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران، دپارتمانی برای راهبری و نظارت بر زیرساخت‌ها روی پروژه‌های بزرگ معدنی ایجاد کرده است. اما آنچه در دنیای مدرن امروزی درباره زیرساخت‌ها گفته می‌شود ورود شرکت‌های بزرگ خصوصی به بحث زیرساخت‌هاست. به گفته مدیر زیرساخت ایمیدرو برای رسیدن به این هدف باید پل ارتباطی بین حاکمیت و بخش خصوصی ایجاد کرد تا زمینه ایجاد زیرساخت‌های مورد نیاز بخش معدن و صنایع معدنی ایجاد شود. در ادامه این گزارش، مباحث مهم مطرح شده زیرساخت‌ها از مباحث مهمی است که از سوی عباس رنجبر، مدیر زیرساخت ایمیدرو در دومین اجلاس معدن و صنایع معدنی ارائه شد را می‌خوانید.

تامین زیرساخت‌ها از سوی وزارتخانه‌ها

مدیر زیرساخت ایمیدرو درباره زیرساخت‌های مورد نیاز در عمده فعالیت‌های اقتصادی و صنعتی کشور همچون بخش معدن و صنایع معدنی در دومین اجلاس معدن و صنایع معدنی ایران «IMIS۲ »اظهار کرد: زیرساخت‌های موجود در کشور از سوی ۳ وزارتخانه تامین می‌شود. در این میان باید به دنبال راهکاری برای ایجاد ارتباط بین حاکمیت و بخش خصوصی در حوزه زیرساخت‌ها باشیم.
به گفته عباس رنجبریکی از فاکتورهای ضروری برای معدن و صنایع معدنی زیرساخت‌ها هستند و این درحالی است که عمده فاکتورهای بحرانی در پروژه‌های مختلف را همین زیرساخت‌ها تشکیل می‌دهند زیرا شاهدیم عمده معادن در مکان‌هایی قرار دارند که بعد از اکتشاف و آغازعملیات بهره‌برداری از خطوط راه‌آهن، انرژی و.. فاصله دارند و در عین حال بهترین راه برای حمل‌ونقل و جابه‌جایی آن استفاده از سامانه‌های حمل‌ونقل ریلی است. وی با بیان اینکه برخی موارد زیرساخت‌ها ممکن است کل پروژه را زیرسوال ببرند در ادامه گفت: بر اساس برنامه‌ریزی‌ها در برنامه توسعه ششم که از سوی ایمیدرو ارائه شده حدود ۲۰میلیارد دلار برای زیرساخت حوزه معدن و صنایع معدنی اعم از فولاد، مس، سرب، روی و مواد معدنی اولویت‌دار، در نظر گرفته شده است. گفتنی است که طرح جامع فولاد رقمی بین ۱۳ تا ۱۵ میلیارد دلار را به خود اختصاص داده است. به عقیده رنجبر، چالش‌های زیرساختی، بسیار مهم هستند و در آینده اگر قرار باشد در فضای توسعه قدم برداریم باید برای آن برنامه‌ریزی کنیم زیرا اینگونه راه برای پیاده شدن پروژه‌های مختلف باز می‌شود. وی با بیان اینکه عمده زیرساخت‌های معدنی شبیه یکدیگرند در ادامه گفت: عمده زیرساخت‌های در نظر گرفته شده برای معدن و صنایع معدنی به طور عمده یک پله از زیرساخت ملی کوچکتر هستند و حجم مالی بالایی را می‌طلبند، در عین حال ذی نفعان بسیاری دارند. مدیر زیرساخت سازمان ایمیدرو در ادامه گفت: به‌عنوان مثال در منطقه معدنی سنگان ۵ شرکت در حال کار هستند که اگر هرکدام یک طراحی برای زیرساخت همچون خطوط انتقال آب، گاز و... داشته باشند با مشکلات بسیاری روبه‌رو خواهند شد. در این راستا شاهدیم که طرح از پیش تدوین شده‌ای برای ایجاد زیرساخت‌ها در این مجتمع معدنی بزرگ تهیه شده و اکنون در حال اجراست.به گفته رنجبر، یکی از چالش‌ها و مشکلات بزرگ در ایران کم آبی است و ایران در منطقه خشک قرار دارد. در این زمینه شاهدیم بسیاری از کشورها با صرف هزینه و تزریق منابع مالی توانستند مشکلات کمبود آب را برطرف کنند. ما نیز در ایران برای این موضوع باید برنامه‌ریزی بیشتری داشته باشیم.

انقباض در مسیر رفت‌وبرگشت

مدیر زیرساخت سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران در ادامه به انتقال مواد معدنی اشاره کرد و گفت: برای ورود مواد اولیه به کارخانه‌ها و خروج محصولات نهایی از آنها، بهترین حالت استفاده از حمل‌ونقل ریلی است و این درحالی است که بیشترین مسیر ریلی در ایران دارای انقباض در رفت و برگشت مواد اولیه و محصول بوده و نیازمند توجه و انجام اقدامات بیشتر در این بخش است. به گفته رنجبر، امروزه مدل‌های جدیدی در سرمایه‌گذاری زیرساخت وجود دارد. به عنوان مثال در حالت سنتی تصور بر این بود که دولت‌ها باید با بودجه‌های عمومی به این بخش ورود پیدا کنند اما در دنیای امروز سعی شده مدل جدیدی ارائه شود. به عنوان مثال در اجلاس داووس سوییس ۲۰۱۳ روش‌های جدیدی در زیرساخت و سرمایه‌گذاری در آن ارائه شد که بسیار مفید بودند. وی افزود: بخش خصوصی در حال پیاده کردن پروژه صنایع مختلف هستند و اگر اجماعی برای طرح کامل زیرساختی داشته باشند، سازمان‌های دولتی راهبری آن را برعهده گرفته و ریسک کار را کاهش می‌دهند. به عنوان مثال در پروژه معدن سنگان، سازمان ایمیدرو شرکتی با عنوان تامین و توسعه زیرساخت ایران با کمک سرمایه‌گذاران بزرگ ایجاد کرده و به تامین زیرساخت‌ها پرداخته است.
رنجبر در ادامه به ارائه خدمات سازمان ایمیدرو در حوزه زیرساخت‌ها اشاره کرد و گفت: دپارتمان ما در ایمیدرو در ۳ حوزه فعال است و راهبری و نظارت بر زیرساخت‌ها در پروژه‌های معدنی همچون سنگان، گل‌گهر، فلات مرکزی و زرشوران از سوی ایمیدور انجام می‌شود. وی در ادامه به مناطق ویژه کشور اشاره کرد و گفت: عمده برنامه‌ریزی برای تمام مناطق ویژه سازمان ایمیدرو که شامل منطقه ویژه خلیج‌فارس، لارمرد، پارسیان، مکران و کاشان است از سوی این شرکت انجام می‌شود. حال از آنجایی‌که وزارت نیرو و وزارت راه و شهرسازی ایجاد زیرساخت‌ها را برعهده دارند ایمیدرو نیز سعی کرده با ایجاد ارتباط با آنها بین بخش خصوصی و صاحبان صنایع برای تامین زیرساخت‌ها ارتباط ایجاد کند.

تامین ماشین‌آلات معدنی

درحال‌حاضر یکی از مسائل مهم در بخش معدن و صنایع معدنی تامین تجهیزات و ماشین‌آلات است که جزوی از نیازهای مهم و زیرساختی این بخش‌ها به شمار می‌آید. در این باره مدیر زیرساخت ایمیدرو گفت: مسئولیت توسعه معادن از نظر تجهیز ماشین‌آلات بر عهده ایمیدرو است. وی افزود: اکنون برنامه معدنی برای حدود ۵۰۰میلیون تن ماده معدنی تعریف شده است. اگر برنامه ششم تحقق یابد این میزان به ۱ میلیارد تن افزایش پیدا می‌کند که با تجهیزات فعلی امکان‌پذیر نیست و باید ماشین‌آلات جدید در یک پکیج از کمپانی داخلی و خارجی تامین شده و در اختیار پبمانکاران قرار گیرد. این کار با ایجاد روابط مناسب بین بانک‌ها، صندوق بیمه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی، پیمانکاران و ایمیدرو امکان‌پذیر خواهد شد.

مسیرهای انتقال مواد معدنی

همواره استفاده از مسیرهای آبی برای انتقال مواد معدنی یکی از گزینه‌های مناسب است. ایران نیز با دسترسی به آب‌های آزاد از این مزیت برخوردار بوده و در صورت برنامه‌ریزی روی این موضوع می‌تواند به سود برسد. در این زمینه شاهدیم مناطق ویژه‌ای در جنوب کشور ایجاد شده عمده فعالیت آنها در زمینه صنایع معدنی است. یکی از این مناطق منطقه انرژی بر پارسیان است که رنجبر درباره آن گفت: برای ساخت اسکله این منطقه فراخوان داده شده و ۳۴ شرکت داخلی و خارجی وارد شده‌اند که اگر به سرانجام برسد سرمایه‌گذاران زیادی در صنایع معدنی و پتروشیمی ورود می‌کنند. اما در کنار این مناطق شاهدیم که در برخی از معادن بزرگ ایران واحدهای فرآوری گسترده‌ای ایجاد شده و از زیرساخت‌های کافی برخوردارند. مدیر زیرساخت ایمیدرو از مجتمع معدنی سنگان به عنوان مدل موفق برای ایجاد زیرساخت‌ها یاد کرد و گفت: شرکت‌های خصوصی با سرمایه‌گذاری در این پروژه عظیم طرح‌های مختلفی را راه‌اندازی کرده‌اند و در تامین زیرساخت‌هایی مانند برق، گاز، پست و ترانسفورماتور موفق بودند. همچنین برای تامین منابع آبی با پیمانکاران برای انتقال دشت ذوزن و نمکزار خاف مذاکراتی در حال انجام است.  به گفته وی، در این مجتمع معدنی که ۵ شرکت خصوصی در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند یک شرکت بزرگ زیرساخت تشیکل شده و سازمان ایمیدرو تنظیم‌کننده امور در این بخش است. وی در ادامه صحبت‌هایش بازهم به اهمیت و جایگاه خطوط ریلی اشاره کرد و گفت: توسعه ظرفیت ریلی باید در اولویت قرار گیرد. در این راستا دپارتمان ایمیدرو سعی دارد با ایجاد یک رابطه بین نهاد حاکمیت و بخش خصوصی، ریسک کار و سرمایه‌گذاری در این حوزه را کاهش دهد تا بخش خصوصی بتواند در حوزه زیر ساخت موفق شود.