غفلت صنعت فولاد از حوزه زنگ‌نزن

به گزارش می متالز، از این رو به نظر می‌رسد این محصولات مورد غفلت فعالان صنعت فولاد قرار گرفته‌اند.
مرتضی رضایی اظهارکرد: فولادهای زنگ‌نزن به گروهی از فولادها اطلاق می‌شود که در مقابل خوردگی مقاومت می‌کنند. اصلی‌ترین عنصر به کار رفته در آن که این نوع فولادها را به زنگ‌نزن تبدیل می‌کند، کروم است که درصد این فلز در آلیاژ فولاد به حدود ۱۰.۵ درصد می‌رسد. به طوری که ترکیب آهن، کروم و درصد نسبتا کمتری از نیکل، فولاد زنگ‌نزن را تشکیل می‌دهند. معمولا میزان کربن این فولادها بسیار پایین است و حداکثر به ۱.۲ درصد می‌رسد.
وی افزود: ویژگی که باعث می‌شود این نوع فولادها در مقابل خوردگی مقاومت کنند و به عبارت بهتر زنگ‌نزن باشند، مشابه خاصیت فلز آلومینیوم است. این یعنی زمانی که سطح فولاد زنگ‌نزن دچار خراشیدگی یا آسیب می‌شود، کرومی که در ترکیب آلیاژ وجود دارد به سرعت با هوای محیط ترکیب شده و با تشکیل یک لایه بسیار قوی اکسید سطحی، از رسیدن اکسیژن یا دیگر مواد خورنده به بخش‌های زیرین فولاد جلوگیری کند. به نوعی کروم ترکیب زنگ‌نزن باعث ترمیم فولاد می‌شود. اکسید تشکیل شده غیر فعال بوده و در مقابل هوازدگی آلیاژ مقاومت می‌کند.
مدیرعامل شرکت صنایع ذوب و تکمیل آپادانا اضافه کرد: فولادهای زنگ‌نزن معمولا مانند دیگر فولادهای موجود در بازار به صورت محصولات طویل و تخت تولید و مصرف می‌شوند که شامل ورق، صفحه، میلگرد، میله، سیم و لوله است. این محصولات طیف بسیار وسیعی از مصرف‌کنندگان دارند. به طوری قاشق و چنگال در آشپزخانه، دستگاه‌های جراحی، تجهیزات و ماشین‌آلات دارویی، غذایی و شیمیایی از فولادهای زنگ‌نزن ساخته می‌شوند و صنایع هوا فضا، پتروشیمی، نفت، گاز، صنایع معدنی و فلزی و... نیز از مصرف‌کنندگان این محصولات به شمار می‌روند.
رضایی در خصوص انواع فولادهای زنگ‌نزن، عنوان کرد: به طور کلی از نظر ساختاری چهار گرید اصلی فولاد زنگ‌نزن در بازار وجود دارند که عبارت هستند از آستنیتی که در بازار به آن استیل نگیر یا فاقد خاصیت مغناطیسی گفته می‌شود، فریتی یا بگیر (دارای خاصیت مغناطیسی)، مارتنزیتی و داپلکس (ترکیبی از آستنیتی و فریتی). هر یک از این نوع آلیاژها شامل چند زیرگروه می‌شوند که تنوع بسیار بالایی دارند.
 

طیف وسیع محصولات زنگ‌نزن

مدیرعامل شرکت صنایع ذوب و تکمیل آپادانا تصریح کرد: شرکت صنایع ذوب و تکمیل آپادانا از بدو شکل‌گیری تولید برخی از گریدهای فولادهای زنگ‌نزن را به صورت ریخته‌گری قطعات در دستور کار قرار داد و بازار مصرف این شرکت را عموما صنایع سیمان، فولاد، پتروشیمی، شیمیایی و صنایع معدنی تشکیل می‌دهند. گرید محصولات این شرکت شامل ۳۰۴، ۳۱۶، ۳۰۴ Duplex، L۳۱۶ و S، استیل‌های گروه ۴۰۰ و فولادهای رنگ‌نزن نسوز از قبیل گریت بار و... می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: شرکت ما درحال‌حاضر محصولاتی مانند روتاری ولو صنایع پتروشیمی، ایمپلرها یا پروانه پمپ صنایع شیمیایی، پتروشیمی، فولاد و سیمان، صفحات مربوط به کوره‌های تست آهک، تجهیزات احیا مستقیم و گندله‌سازی صنایع فولادسازی و ذوب آهن و صفحات مربوط به کوره‌های پخت در صنعت سیمان را تولید می‌کند.
 

فرآیند تولید فولاد زنگ‌نزن

رضایی با اشاره به تفاوت تولید محصولات مختلف فولاد زنگ‌نزن، اظهار کرد: روش‌های تولید این نوع فولادها با توجه به محصول تولیدی، متفاوت است. به طور مثال، روش تولید و آلیاژهای فولاد زنگ‌نزن برای صنایع لوازم خانگی و حفاظ راهرو کاملا با مخازن شیمیایی تفاوت دارد. باید توجه داشت که در محیط‌هایی با دمای ۶۰۰ درجه سانتی‌گراد از فولاد زنگ‌نزن معمولی یا استیل استفاده می‌شود و از این میزان بالاتر دیگر آلیاژها که با نام استیل نسوز شناخته می‌شوند، به کار می‌روند. گرید این محصولات معمولا ۴۸۴۸، ۴۸۲۸ و گریدهای سری دیگر ۴۰۰ هستند.
وی ادامه داد: در فرآیند تولید فولاد زنگ‌نزن کنترل دمای ذوب و نحوه رسیدن کوره به این دما اهمیت بسیار بالایی دارد. در عین حال عناصر آلیاژی و اضافه کردن آنها به فرآیند تولید نیز دیگر مولفه فرآیند تولید به شمار می‌روند. از آنجا که در ذوب فولاد زنگ‌نزن باید از قراضه زنگ‌نزن استفاده کرد، درصد ترکیبات قراضه نیز مهم است. ضمن اینکه زمان ریخته‌گری و ذوب‌ریزی برای تولید قطعه زنگ‌نزن نیز باید به دقت کنترل شود.
مدیرعامل شرکت صنایع ذوب و تکمیل آپادانا عنوان کرد: فرآیند تولید فولاد زنگ‌نزن به این صورت است که ابتدا قراضه زنگ‌نزن به کوره القایی وارد شده و پس از ذوب و کنترل ترکیب و دمای آن، به‌تدریج بسته به نوع سفارش و آلیاژ، عناصر آلیاژی به ترکیب اضافه می‌شوند. باید دقت داشت که در این فرآیند، هر آلیاژ باید طی چه مدت زمانی آماده شود. طبیعی است که فولادهای زنگ‌نزن نسبتا ساده، زمان تولید و ذوب‌ریزی کمتری را می‌طلبند. در حالی که برای تولید آلیاژهای پیچیده و سنگین، باید مدت زمان بیشتری را صرف کرد. علاوه بر این مسائل، نوع ریخته‌گری و ساخت قطعات زنگ‌نزن مطابق استاندارد و قالب‌گیری آنها نیز دیگر مواردی هستند که باید مورد توجه قرار گیرند.
رضایی در ارتباط با چالش‌های تولیدکنندگان فولاد زنگ‌نزن، ابراز کرد: بزرگ‌ترین مشکل این حوزه، میزان سرمایه‌گذاری لازم در آن بوده و ورود به این حوزه بسیار هزینه‌بر است. مهم‌ترین عامل هزینه‌بر بودن این حوزه تامین مواد اولیه است زیرا فلزات آلیاژی مانند کروم، نیکل و مولیبدن در بازارهای جهانی جزو فلزات نسبتا گران محسوب می‌شوند. در همین حال، قراضه مورد استفاده در این صنعت نیز باید از نوع زنگ‌نزن باشد که این ماده اولیه نیز نسبت به قراضه معمولی بسیار گران‌تر و کمیاب‌تر است.
وی توضیح داد: به جز کروم و مولیبدن که در کشور ماده اولیه آن وجود دارد، بهای هر کیلوگرم نیکل وارداتی در بازارهای جهانی حدود ۳۰۰ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم است. حتی بهای مولیبدن به ۲۰۰ هزار تومان برای هر کیلوگرم می‌رسد. ضمن اینکه بهای ضایعات فولاد زنگ‌نزن می‌تواند به کیلویی ۴۰ هزار تومان نیز برسد. شاید یکی از دلایلی که بسیاری از سرمایه‌گذاران به این حوزه وارد نمی‌شوند، مواد اولیه نسبتا گران برای تولید است. برای درک این موضوع باید گفت که یک قطعه زنگ‌نزن برای پتروشیمی، حدود ۲۵ کیلوگرم وزن دارد. برای تولید این قطعه باید حدود ۳۰ کیلوگرم قراضه و فلزات آلیاژی مصرف شود که قیمت این مواد اولیه درحال‌حاضر بیش از یک میلیون تومان است.
 

حرکت به سمت فولادهای با ارزش افزوده بالاتر

مدیرعامل شرکت صنایع ذوب و تکمیل آپادانا با اشاره به اینکه کشور ما سال‌ها است فولادهای معمولی تولید می‌کند، بیان کرد: اکنون که کشور در میان ۱۰ تولیدکننده برتر فولاد دنیا قرار گرفته، زمان آن رسیده است که دیگر از تولید فولادهای معمولی خود را به‌تدریج رها کنیم و به تولید فولادهای دارای ارزش افزوده بالا حرکت کنیم، زیرا مواد اولیه تولید بسیاری از گریدهای آلیاژی فولاد در کشور وجود دارد. متاسفانه سال‌های بسیار طولانی است که انواع مختلفی از فولادهای آلیاژی و زنگ‌نزن به کشور ما وارد می‌شود و تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان تنها نظاره‌گر این موضوع هستند. در حالی که برخی فولادهای زنگ‌نزن و محصولات آنها قیمت‌های بسیار بالاتری نسبت به فولادهای آلیاژی و معمولی دارند. واردات این محصولات باعث خروج ارز فراوانی از کشور شده به ویژه آنکه کشور ما اکنون تحریم است و واردات فولادهای زنگ‌نزن با دشواری زیادی انجام می‌شود. رضایی تصریح کرد: تولید فولاد زنگ‌نزن در صورتی که مورد توجه قرار گیرد، می‌تواند برای صنایع ارزش افزوده بسیار بالایی ایجاد کند. بسیاری از مصرف‌کنندگان محصولات زنگ‌نزن شرکت‌های بزرگ پتروشیمی‌، لوازم خانگی، فولادی و معدنی هستند که نقدینگی و سود انباشته بسیار بالایی دارند. این صنایع می‌توانند با آگاهی نسبت به سرمایه‌گذاری در حوزه فولاد‌های زنگ‌نزن با سنجیدن تمامی جوانب امر، به حوزه تولید فولادهای زنگ‌نزن وارد شوند؛ چراکه تولید این محصولات در کشور از یک سو مقرون‌به‌صرفه خواهد بود و به هیچ عنوان با فولادهای ساده کربنی یا حتی آلیاژی قابل مقایسه نیست و ارزش افزوده بالایی دارد. از سوی دیگر، با تولید فولادهای زنگ‌نزن از بند واردات این محصولات رها خواهند شد و علاوه بر تحمل نکردن سختی‌های واردات این محصولات به کشور، موجبات عدم خروج ارز در کشور و باقی ماندن نقدینگی برای ادامه تولید را فراهم می‌آورند. وی در پایان تاکید کرد: بازار فولادهای زنگ‌نزن بسیار خوب و تقاضای این محصولات در کشور ما بسیار بالا است. به ویژه آنکه کشور ما در زمینه واردات این محصولات به دلیل تحریم‌ها با مشکل مواجه شده است. با توجه به عدم حضور سرمایه‌گذاران به صورت جدی در این حوزه، می‌توان گفت که یک بازار کاملا کشف نشده و بکر است. از آنجا که بخش عمده‌ای از فولاد زنگ‌نزن به صورت خام و کار نشده به کشور وارد می‌شود، هر سرمایه‌گذاری که سریع‌تر به این حوزه وارد شود، می‌تواند با شناختی که نسبت به آن کسب می‌کند، سهم بیشتری در بازار داشته باشد. ضمن اینکه فناوری برخی از تولیدکنندگان به حدی است که می‌توانند فولاد زنگ‌نزن کار نشده را به قطعه و محصول نهایی تبدیل کنند.